بر سر سفره ضیافتی دعوت شده ایم که در برابر آفت ها و آسیب های شهوات و هواهای نفسانی بیمه مان می کند؛ سی روز، یک سال یا برای همه عمر؛ هرچقدر خود بخواهیم. امید آن که با تعمق در رهنمودهای راهگشای مرجع عالیقدر و رهبر وارسته انقلاب از این سفره گسترده بهره ای درخور شأن انسانی خود ببریم و برای همیشه خود را در معرض بارش رحمت ها و نعمات الهی و تابش انوار هدایت ربانی قرار دهیم.
ماه رمضان، قطعه ای ازبهشت
ماه رمضان در هرسال، قطعه ای ازبهشت است که خدا در جهنّم سوزان دنیای مادّی ما آن را وارد می کند و به ما فرصتمی دهد که خودمان را بر سر این سفره الهی در این ماه، وارد بهشت کنیم. بعضی همان سی روز را وارد بهشت می شوند. بعضی به برکت آن سی روز، همه سال را و بعضی همه عمر را. بعضی هم از کنار آن، غافل عبور می کنند که مایه تأسّف و خسران است. حالا برای خودشان که هیچ، هرکس که ببیند این موجود انسانی، با این همه استعداد و توانایی عروج و تکامل، ازچنین سفره باعظمتی استفاده نکند، حق دارد که متأسّف شود. این، ماه رمضان است. ماه ضیافت اللّه است. ماه لیلة القدراست. (بیانات در روز اول ماه مبارک رمضان 23 /11 / 1372)
روزه، سپر آتش
... حدیث صحیح معتبر از پیغمبراکرم(صلی اللّه علیه و اله و سلم)این است: «الصّوم جنّة من النّار»؛ روزه، سپر آتشاست. از طرق اهل سنت هم همین مضمون با الفاظ مختلف نقل شده است؛ از جمله این لفظ: «الصّیام جنّة العبد المؤمن یوم القیامة کما یقی احدکم سلاحه فی الدّنیا»؛ همچنان که شما در دنیا با سلاح و وسیله دفاعی خودتان از خود دفاع می کنید، درآخرت هم به وسیله روزه از خودتان در مقابل تعرض آتش دوزخ دفاع می کنید. خصوصیت روزه چیست که تعبیر«جنّة من النّار»درباره آن بیان شده است؟خصوصیت روزه عبارت است از کفّ نفس. روزه، مظهر کفّ نفس است؛ «و نهی النّفس عن الهوی». مظهر صبر در مقابلگناه و غلبه مشتهیات، روزه است. لذا درروایات، ذیل آیه شریفه«و استعینوا بالصّبرو الصّلاة»صبر را به روزه تعبیر کرده اند. روزه، مظهر گذشت از خواسته هاست. اگرچه زمان روزه محدود است-چندساعت در روز، آن هم چند روز در سال -لیکن به صورت نمادین، یک حرکت اساسی برای انسان است. چرا؟چون هواهای نفسانی و هوسها و مشتهیات و خواستهای نفس، همان مسیری است که انسان را به گناه می رساند. این طور نیست که مشتهیات نفسانی با گناه ملازم و از یکدیگر اجتناب ناپذیر باشند؛ نه، بعضیاز مشتهیات نفسانی هم حلال است. اما این که انسان دهنه نفس را بردارد، نفس خود را بی مهار و بی دهنه رها کند و اسیر مشتهیات آن شود، همان چیزی است که امیر المؤمنین(علیه الصّلاة و السّلام) درنهج البلاغه فرمودند: «حمل علیها اهلها»؛ او را روی اسب سرکشی انداخته اند که دهنه آن دست این شخص نیست و اسب سرکش هم او را می برد به پرتگاه پرتاب می کند. هوای نفسانی انسان را به سمت گناهان می کشد.
گناهان، صورت ملکی عذاب الهی هستند؛ صورت دنیای عذاب الهی هم همین گناهانند. این که در آیه شریفه می فرماید: «انّ الّذین یأکلون اموال الیتامی ظلما انّما یأکلون فی بطونهم نارا» معنایش همین است؛ یعنی شما قوتی کسی را که مال یتیم می خورد، نگاه می کنید، ظاهر قضیه این است که مالی را بلعید و حرامی به کیسه خود زد؛ اما باطن قضیه این است که او دارد در درون خودش آتش تعبیه می کند؛ این همان آتش جهنم است. کسی که لذت حرامی را در این جا آزمایش می کند، این لذّت، صورت ظاهر قضیه است؛ باطن قضیه در آن حیات واقعی آشکار می شود؛ آن جایی که پرده های اوهام از جلوی چشم انسان فرو می افتد و حقایق در مقابل او آشکار می شود؛ «هنالک تبلو کل نفس ما اسفلت». آن روز همین لذت این جایی و دنیایی عبارت است از یک عذاب و شکنجه دوزخی، آن روز، روزی است که واقعیات و حقایق، خود را آشکار می کنند-«هنالک تبلو کل نفس ما اسلفت» و آنچه را که انسان انجام داده است، حقایق و بطون و ملکات آن درآن جا آشکار می شود. روح ما، ملکات ما و حقایق وجودی ما هم در آن جا خودش را نشان می دهد. مولوی می گوید:
ای دریده پوستین یوسفان
گر گبرخیزی از این خواب گران
پنجه درنده یی که یوسف ها را در این جا می درد و انسانهای مظلوم را زیرپا له می کند، باطنش گرگ است؛ انسان نیست. این باطن در آن جا خودش را نشان می دهد و ظاهر می شود. ما نباید قیامت را فراموش کنیم؛ قیامت واقعه عظیمی است. ما باید همیشه یاد قیامت را در ذهن خودداشته باشیم و از قیامت بترسیم. (بیانات در دیدار مسؤولان نظام 06/ 08/ 1383)
ماه رمضان، ماه ضیافت الهی
ماه رمضان فرصت بسیار استثنایی و بزرگی است که به لطف خدای متعال امسال هم این فرصت به ما داده شد که بتوانیم در این ماه مبارک بر سر سفره ضیافت الهی حاضر بشویم. این فرصت استثنایی در طول سال نظیر ندارد.... مادر طول سال و در مسیر طولانی حرکت خودمان[بسوی خداوند] در چالش با هواهای نفسانی، با گناهان، با فضاهای تاریکی که خودمان به دست خودمان به وجود می آوریم، با مشکلاتی مواجه می شویم. گاهی انسان برای این که حال دعا پیدا کند، مشکل دارد؛ گاهی برای این که قطره اشکی بفشاند، مشکل دارد؛ چون راه دشوار است، به وسیله خلافها وگناههای خود احاطه می شویم؛ اما قطعه ماه رمضان، آن قطعه ای است که حرکت در آن قطعه آسان است؛ مثل این است که در این راه دشواری که می خواهید به محلی یا به شهری برسید، گاهی مجبورید پیاده راه را طی کنید؛ گاهی مجبورید از آب بگذرید؛ گاهی مجبورید از باتلاق بگذرید؛ یک جا هم می رسید به فرودگاهی که هواپیمای مجهزی آماده است تا شما را بی دردسر و با خیال راحت و پس از طی مسیر طولانی به مقصد برساند. آغاز ماه رمضان، رسیدن به همین فرودگاه است. (بیانات در خطبه های نماز عید سعید فطر 24/ 08/ 1383)
تقوا، محصول ماه رمضان
محصول ماه رمضان، تقواست؛ به خود پرداختن، به خود رسیدن و ذخیره تقوا را برای خود فراهم کردن؛ «لعلّکم تتّقون». ماه رمضان در ما ذخیره تقوا ایجاد می کند. این تقوا هم خود وسیله ای برای منازل عالی تر است. تقوا مرکبی است که می تواند ما را به آن منازل عالی برساند: «و اتّقوا االلّه لعلّکم تفلحون»؛ «فاتّقوا اللّه لعلّکم ترحمون»؛ «و اتّقوا اللّه و یعلّمکم اللّه». علم و هدایت و رحمت الهی بر اثر تقوا از سوی خداوند به انسان عطا می شود. از همه بالاتر، فلاح است. فلاح و رستگاری بر اثر تقوا به دست می آید. عزیزان من! این ذخیره تقوا را که در ماه رمضانبه دست آوردیم-اگر ان شاء اللّه به دست آورده باشیم- اگر بر سر سفره زیارت الهی درنگ کرده باشیم و از آن بهره برده باشیم، باید حفظ کنیم؛ این محصول بسیار ارزشمندی است؛ مثل آن کشاورزی که زحمات خود را می کشد، محصول گندم خود را می چیند، بعد آن را در یک سیلوی مطمئنی به دست امینی می سپارد تا درطول سال بتواند از آن استفاده کند. این آذوقه طول سال ماست. در طول سال، این آذوقه تهدید می شود: وسوسه ها هست، زرق وبرقها هست، شهوات و هواهای نفسانی هست و گناهان؛ اینها همه آفت این ذخیره ارزشمندند. از این ذخیره برای مقابله با آن آفتها استفاده کنید و این ذخیره را حفظ کنید. (بیانات در خطبه های نماز عید سعید فطر 24/ 08/ 1383)
ماه رمضان، ماه گشودن درهای رحمت و مغفرت
این ماه، ماه ضیافت الهی است، پذیرایی خداوند از بندگان خود در این ماه-که یک پذیرایی معنوی است-عبارت است از گشودن درهای رحمت و مغفرت و مضاعف کردن اجر و ثواب اعمال خیری که بندگان در این ماه انجام می دهند. روزه ماه رمضان هم یکی از مواد همین ضیافت عظیم الهی است، که مایه تصفیه روح انسان و ایجاد زمینه طهارت قلبی روزه دار است. امام سجاد(علیه السّلام) در خطبه ای فرمود: «شهرالطّهور و شهر التمحیص»؛ رمضان، ماه پاک شدن و طهارت قلب و ماه مغفرت است؛ چون خدای متعال استغفار را دراین ماه بیش از دیگر ایام سال مورد لطف و عنایت خود قرار می دهد. لذا در یک روایت وارد شده است که «فمن لم یغفرله فی رمضان ففی ایّ شهر یغفر له»؛ اگرکسی در ماه رمضان -که درهای رحمت و مغفرت الهی به روی انسانها گشوده است- نتواند به مغفرت و رحمت الهی دست پیدا کند، پس کی چنین توفیقی نصیب اوخواهد شد؟ (بیانات در خطبه های نماز جمعه تهران 29/ 07/ 1384)
خودسازی، بزرگترین درس ماه رمضان
بزرگترین درس ماه رمضان، خودسازی است. اوّلین و مهمترین قدم خودسازی هم این است که انسان به خود و به اخلاق و رفتار خود با نظر انتقادی نگاه کند؛ عیوب خود را با روشنی و دقّت ببیند و سعی در برطرف کردن آنها داشته باشد. این از عهده خود ما برمی آید و این تکلیفی بر دوش ماست. (بیانات در خطبه های نماز عید سعید فر 25/ 09 /1380)
ماه رمضان فرصتی برای رعایت بیشتر تقواست. چرا؟ چون ماه رمضان، ماه کف نفس و خویشتنداری است. حدّاقل آن، خویشتنداری از خوردن و آشامیدن و لذایذ جسمانی است؛ اما حداکثر آن، خویشتنداری از گناهان و خطاهای اخلاقی و رفتاری است؛ آن هم در معنای صوم و وظایف ماه صیام هست و ما را به آن وادار و تحریض کرده اند. اگر روزه بگیریم، این خویشتنداری ای که در این ماه تمرین می کنیم، ما را به همان تقوا و مراقبت نزدیک می کند؛ چون ازخود مراقبت می کنیم تا از صراط مستقیم تخطّی نکنیم. این خویشتنداری هم تمرین همین مراقبت است؛ یعنی تخطّی نکردن. وظیفه ما در فضای ماه مبارک رمضان این است. خدای متعال، برکات و رحمت خود را در ماه رمضان برای بندگان خودم قدّر و مقرّر کرده است. در روایت داریم که درهای آسمان در ماه رمضان گشوده است؛ یعنی رابطه قلبی انسان با خدا دراین ماه آسانتر از همیشه است. در روایت داریم که درهای بهشت در ماه رمضان گشوده است؛ یعنی به برکت روزه و توجه و خشوعی که لازمه روزه است، فرصت و توفیق کار نیک برای انسان وجود دارد. البته فرصت به معنای تحقّق آنچه انسان از آن فرصت جستجو می کند، نیست؛ اراده ودنبال گیری و خواست و حرکت ما را لازم دارد. درهرحال ای فرصت وجود دارد و ما می توانیم از آن بهره ببریم و استفاده کنیم. (بیانات در دیدار کارگزاران نظام جمهوری اسلامی ایران 20/ 08 / 1381)
اگر با آمادگی لازم، وارد ماه رمضان شویم...
باید مراقبت کنیم. باید در طول یازده ماه قبل از ماه رمضان، خود را آماده کنیم. اگر با آمادگی لازم، وارد ماه رمضان شویم، از ضیافت الهی بهره بیشتری خواهیم برد وبرای سال آینده، یک درجه و یک سطح و یک کلاس بالاتر خواهیم رفت. آن وقت، هم در نفس و قلب خود و هم در محیط زندگی اجتماعی، آنچه شما را خشنود و راضی می کند، مشاهده خواهید کرد.
اساس برنامه تربیتی و همه برنامه های زندگی در اسلام، همین موارد است. هرکس باید واعظ خود باشد، خود را مراقبت کند، از تخطّی خود مانع شود، امربه معروف و نهی از منکر هم بکند که آن امر خود به معروف و نهی خود از منکر و موعظه کردن خود، بر امر و نهی و موعظه دیگران مقدّم است. این، همان تقوای الهی است که از ما خواسته اند. تقوا را مراقبت کنیم و به یکدیگر توصیه نماییم. من هم به شما برادران و خواهران توصیه می کنم که تقوای الهی را فراموش نکنید. بزرگترین محصول ماه رمضان، تقواست. آنچه را به دست آورده اند، حفظ کنید و برای سالهای آینده و ان شاء اللّه تا آخر عمر، افزایش دهید. (بیانات در خطبه های نماز عید فطر 01 /12 /1374)
ماه رمضان، فرصت تقویت حیات معنوی و نشاط مادّی
به برکت ماه رمضان، برای مسلمان فرصتی پیش می آید که باید از آن درجهت تقویت حیات معنوی و نشاط مادّی خود استفاده کند. یکی از درسهای بزرگ ماه رمضان که در خلال دعا و روزه و تلاوت قرآن در این ماه باید آن را فرا بگیریم و استفاده کنیم، این است که با چشیدن گرسنگی و تشنگی، به فکر گرسنگان و محرومان و فقرا بیفتیم. در دعای روزهای ماه رمضان می گوییم: «الّلهم اغن کلّ فقیر. الّلهم اشبع کلّ جائع. الّلهم اکس کلّ عریان». این دعا فقط برای خواندن نیست؛ برای این است که همه خود را برای مبارزه با فقر و مجاهدت در راه ستردن غبار محرومیت از چهره محرومان و مستضعفان موظّف بدانند. این مبارزه، یک وظیفه همگانی است. در آیات قرآن می خوانیم: «أ رأیت الّذی یکذّب بالدّین. فذلک الّذی یدعّ الیتیم. ولا یحضّ علی طعام المسکین». یکی ازنشانه های تکذیب دین این است که انسان در مقابل فقر فقیران و محرومان بی تفاوت باشد و احساس مسؤولیت نکند. در ماه رمضان، به برکت روزه، طعم گرسنگی و تشنگی و نرسیدن به آنچه اشتهای نفس انسان است را درک کردیم و چشیدیم. این باید ما را به احساس مسؤولیتی که اسلام در قبال مسأله مهمّ فقر و فقیر از یکایک مسلمانان خواسته است و بر دوش آنان وظیفه نهاده است، نزدیک کند. (بیانات در خطبه های نماز عید فطر 15/ 09/ 1381)
ماه رمضان، ماهی است که می شود با تذکّر و توجّه در آن، به جبران کرده های ناپسند پرداخت. در «دعای ابو حمزه»، عبارتی بسیار تکان دهنده وجود دارد؛ که آن عبارت، این است: «و اعلم انّک للرّاجی بموضع اجابة و للملهوفین بمرصد اغاثة وانّ فی اللّهف الی جودک و الرّضا بقضائک عوضا من منع الباخلین و مندوحة عمّا فی ایدی المستأثرین و انّ الراحل الیک قریب المسافة و انّک لا تحتجب عن خلقک الاّ ان تحجبهم الاعمال دونک». فرد دعاخوان و ثناگو، عرض می کند: «ای خدای من!من امید به تو را بر امید به غیر تو ترجیح دادم. پناه آوردن به تو را جایگزین پناه بردن به دیگران کردم و می دانم اگر کسی به سویت و بیاید، راه نزدیک است...»
هر جا هستید، هر که هستید، در هر لباسی هستید، در هر سنّی هستید؛ ای جوان! ای پسر و دختر جوان! ای مرد و زن میانسال! ای پیرمردان و پیرزنان! ای فقرا!ای اغنیا! ای علما! ای متوسّط السوادها! هرکه هستید، اگر احساس نیاز به خدا می کنید -که هر انسان سالمی این احساس رامی کند- بدانید که خدا نزدیک است! یک لحظه دلتان را به خدا متوجّه کنید؛ جواب را خواهید شنید. ممکن نیست کسی با خدا از روی دل حرف بزند، ولی جواب الهی را نشنود! خدا به ما جواب می دهد. وقتی دیدید دل شما ناگهان منقلب شد، این همان جواب خداست. وقتی دیدید اشک شما جاری شد، وقتی دیدید روح شما به اهتزار درآمد، وقتی دیدید طلب، با همه وجود از سر تا پای شما جاری شد، بدانید این همان پاسخ الهی است. (بیانات در خطبه های نماز جمعه سم رمضان 1415- 14/ 11/ 1373)
