رکسانا خوشابی؛ کارشناس ارشد مشاوره
بهار فصل خوبی است که فرزندانمان خواه کودک، خواه نوجوان را به دامن طبیعت ببریم. معمولا حضور در طبیعت آرامش‌بخش است و همچنین طبیعت، محیطی برای بازی و سرگرمی فرزندانمان فراهم می‌کند، اما بیایید امسال پا را از این هم فراتر بگذاریم و به فرزندانمان یاد بدهیم که در طبیعت الگوهای بسیار جالبی وجود دارد که دانشمندان از آنها الهام گرفته‌اند و دست به اختراعات ریز و درشت جالب زده‌اند.
ذهن فرزندانمان را پرورش بدهیم تا به طبیعت با نگاهی کنجکاوتر و دقیق‌تر نگاه کنند و ریزه‌کاری‌های طبیعی را مشاهده کرده و به ذهن بسپارند.
این شروعی است که می‌تواند از فرزندانمان دانشمند، مخترع و مبتکر بسازد و از اینها مهم‌تر شروعی است برای مشاهده و درک زندگی و الگوهایی که در طبیعت به رایگان در اختیار همه ما گذاشته شده است.
نخست برای فرزندان‌تان توضیح دهید که آمارها نشان می‌دهند که تقریبا 99 درصد اکتشافات و اختراعات مفیدی که در زندگی خود از آنها بهره می‌بریم، از گیاهان و جانوران اطراف‌مان و شیوه زندگی آنها الهام گرفته شده‌اند.
این اختراعات طبیعی قادرند داروهای جدید، مصالح ساختمانی، شیوه‌های مقابله با آفات و هزاران راهکار جدید دیگر را در اختیارمان قرار دهند.
سپس چند مثال ساده برای‌شان بزنید تا متوجه شوند که چگونه الگوهای موجود در طبیعت، برای رفاه انسان مورد استفاده قرار گرفته‌اند و بدین ترتیب نظر آنها را بیشتر و بیشتر به دقت و مکاشفه در طبیعت جلب کنید.
در این جا به بیان چند مثال ساده در این زمینه می‌پردازیم.
زیپ و پرواز پرندگان!
وقتی لباس می‌پوشیم، از انواع چفت و بست‌های موقتی استفاده می‌کنیم تا لباس در تن بایستد و زیباتر نیز باشد.
هزاران سال است که انسان از انواع دکمه‌ها، سگک‌ها، قلاب‌ها و همچنین بند کفش استفاده می‌کند، اما زیپ از بهترین و کارآمدترین بست‌ها محسوب می‌شود که پوشیدن لباس را راحت‌تر و سریع‌تر کرده است.
زیپ‌ها که به کمک مجموعه‌ای از قلاب‌ها و دندانه‌ها به یکدیگر متصل می‌شوند، با الهام از بست‌های مشابهی که در طبیعت وجود دارند ساخته شده‌اند: پرواز پرندگان و پراکنده شدن دانه‌های گیاهان.
زیپ را چه کسی اختراع کرد؟
متاسفانه اطلاع درستی از مخترع زیپ در دست نیست و افراد مختلفی ادعا دارند برای اولین بار زیپ را اختراع کرده‌اند، اما به هرحال، مهم این است که منبع الهام‌شان، مشخص است: بال‌های پرندگان، اما چگونه؟ زمانی که جریان هوا از بالای سطح صاف پرهای پرواز پرندگان عبور می‌کند، یک نیروی بالابر ایجاد می‌شود.
پرهای پرندگان از هزاران انشعاب به نام پوشپرک تشکیل شده است که به طور منظم در هر سوی محور طولی پوشپرها قرار دارند.
پوشپرک‌ها رشته‌های بسیار کوچکی هستند که یک سوی آنها دارای قلاب و سوی دیگرشان دارای شیار است که در نتیجه می‌توانند به یکدیگر متصل شوند و در مجموع، پر دارای یک سطح صاف و یکدست می‌شود که از نیروی بالابر، نهایت استفاده را می‌کند.
زیپ نیز نوعی بست است که از دو نوار قابل انعطاف با دندانه‌های فلزی یا پلاستیکی تشکیل شده است.
وقتی یک گیره کشویی در امتداد این دندانه‌ها می‌لغزد، دندانه‌ها به یکدیگر قلاب و قفل می‌شوند و با لغزاندن گیره در جهت مخالف نیز دندانه‌ها از هم جدا و زیپ باز می‌شود.
پرندگان برای مرتب کردن پرهای خود دائما منقار خود را بر روی آنها می‌کشند و پوشپرک‌هایشان را بر روی یکدیگر قرار داده و به هم قلاب می‌کنند.
این عمل به خصوص برای پرندگان مهاجری که مسافت‌های طولانی را سفر می‌کنند، بسیار حیاتی است. هر چند بال‌های پهن و بزرگ، کارآمد هستند، اما به راحتی تا نمی‌شوند.
جالب است که این مشکل برای زنبورها حل شده است! آنها دو جفت بال دارند که توسط چند ردیف قلاب به یکدیگر متصل هستند.
وقتی زنبور می‌خواهد فرود بیاید، قلاب‌هایی که این بال‌ها را به هم وصل می‌کنند، از هم جدا می‌شوند و بال‌ها به راحتی تا شده و زنبور آنها را پشت بدنش جمع می‌کند.
داستان مارپیچ‌ها!
مارپیچ‌ها در طبیعت به وفور یافت می شوند، زیرا فرایندهایی که منجر به تشکیل آنها می شوند، متنوع اند. نمونه‌هایی از این مارپیچ‌ها را می توان در صدف حلزون، الگوی گل‌های آفتابگردان و بسیاری از موارد دیگر مشاهده کرد. مارپیچ‌ها با دنباله فیبونانچی اعداد و قانون نسبت طلایی، ارتباط نزدیکی دارند.
در اکثر گیاهان گلبرگ‌ها به شکل مارپیچی تنظیم شده اند و تعداد گلبرگ‌ها از این دنباله تبعیت می کنند.
پیچک مو مثالی است که به دور یک شاخه کوچک می‌پیچد. در بسیاری از درختان سوزنی برگ، شاخه‌ها با زاویه 5/137 (زاویه طلایی) درجه حول ساقه می‌چرخند و یک هلیکس لگاریتمی بوجود می‌آورند و برای اینکه برگ‌ها هر چه بیشتر در معرض نور قرر بگیرند، مارپیچ‌های شاخه‌ای تشکیل می‌شوند!
حلزون‌ها، صدف‌ها، آرایش تخم‌های گل آفتابگردان و میوه کاج، معرف مارپیچ‌هایی هستند که به وفور درطبیعت پیدا می‌شوند.
ساخت کشتی‌ها و هواپیماها با الگوبرداری از بدن و حرکات پرندگان و ماهی‌ها و صدها الگوبرداری دیگر از طبیعت وجود دارد که اگر بتوانیم فرزندانمان را با آنها آشنا کنیم نگاه جدید، علمی و کنجکاوانه‌ای به آنها خواهیم بخشید که شاید بتواند آینده آنها را زیر و زبر کند. پس بیایید از طبیعت، خصوصا در بهار نهایت استفاده را ببریم.
داستان نوار چسبی!
همه گیاهان برای رشد کردن و جوانه زدن در نواحی جدید و به منظور جلوگیری از ازدحام بیش از حد خود در یک منطقه باید دانه‌هایشان را در محیط پراکنده سازند و هرکدام نیز برای این موضوع، راهی را با توجه به وضعیت خود و شرایط اطراف، یافته‌اند.
گیاهانی مانند علف هفت بند، شب بو و باباآدم، برای دانه پراکنی از پوست زبر و خاردار دانه‌هایشان بهره می‌گیرند.
دانه‌های خاردار آنها روی پشم و خز حیوانات و روی لباس‌های انسان‌ها می‌چسبند و زمانی دانه‌ها از خارهای‌شان جدا می‌شوند که مسافتی طولانی از محل اولیه خود دور شده‌اند.
در سال 1957 میلادی یک مهندس سوئیسی به نام جرج دُمسترال با مشاهده دانه‌های خاردار گیاه باباآدم به فکر اختراع نوعی بست به نام نوار چسبی افتاد (پوسته یک دانه خاردار از صدها قلاب نوک تیز تشکیل شده است. گیاه باباآدم که از خانواده خارشتر است، از جمله گیاهانی است که دانه‌هایش از پوشش خارداری که دارد، جدا شده و در محیط پراکنده می‌شود).
وقتی او روی لباس‌هایش دانه‌های خارداری را دید که سطح آنها را قلاب‌های بسیار ریزی پوشانده بودند، با الهام از ساختمان این خارها مدت 8 سال را صرف اختراع نوار چسبی کرد.
این بستِ چسبی از دو باریکه نایلونی تشکیل شده است که رویه یکی از آنها پوشیده از قلاب‌های ریز و رویه باریک دیگر از حلقه‌های کوچک پوشیده شده است.
وقتی این دو باریکه بر روی هم فشار داده می‌شوند، حلقه‌ها و قلاب‌ها در هم می‌افتند و محکم به یکدیگر می‌چسبند.
این بست را به راحتی نیز می‌توان از هم جدا کرد. اکنون چنین بست‌هایی را در انواع کفش، کیف و سایر وسائل می‌بینید.
