منفی متفاوت بورس تهران

شاخص کل بورس تهران در جریان معاملات دیروز هم نتوانست روند باثباتی را در مقیاس روزانه تجربه کند. نماگر اصلی سهام در این روز نوسان قابل توجه 2 هزار واحدی را از بازه مثبت تا منفی طی کرد و در نهایت 4/ 0 درصد (معادل 1012 واحد) عقب نشست. صعود ناکام و برگشت شاخص از سقف روزانه در شرایطی صورت گرفت که تالار شیشه‌ای چه در مقیاس کلان و چه از منظر خرد تحت فشار عامل بیرونی قرار نداشت. این در حالی بود که افت‌های جدی یک فصل اخیر غالبا متاثر از عامل بنیادی نظیر کاهش شدید قیمت‌های جهانی یا بروز ریسک‌های سیاسی در منطقه صورت گرفت. اما روز گذشته مسیر صعودی شاخص در شرایطی که بازار در آرامش خبری قرار داشت، منفی شد و بسیاری از سهم‌ها نیز در پایان معاملات با صف‌های فروش نسبتا پرحجم به کار خود پایان دادند. انگیزه قوی اهالی سهام برای شناسایی سود کسب شده طی این دوره نسبتا کوتاه را می‌توان مهم‌ترین‌ عامل فشار بر قیمت‌ها عنوان کرد که در کمبود تقاضای موثر به یگانه نیروی تعیین‌کننده در معاملات دیروز تبدیل شد. در این میان، به نظر می‌رسد وقایعی خاص نظیر اجرای مرحله سوم دستورالعمل مدیریت ریسک کارگزاران، پیوستن نماد تازه‌وارد به تابلوی صنعت پتروشیمی و همچنین انتشار اخباری از حوزه سیاسی در جلب توجه شمار زیادی از اهالی سهام موثر بوده و جو عمومی بازار را تحت‌الشعاع خود قرار داده است.

 صعود ناتمام در نیمه نخست

بازار سهام معاملات دیروز را در محیطی نسبتا آرام با صعود نماگرهای اصلی آغاز کرد. در این روز، برتری تقاضا در عموم سهم‌ها طی نیمه نخست معاملات شاخص کل را با رشد 962 واحد همراه و زمینه را برای ورود مقطعی این نماگر به کانال 239 هزار واحد فراهم کرد. با وجود این، آغاز مثبت بورس تهران سرانجام معکوسی داشت و تقاضایی که در ساعت اولیه معاملات موجب ارتقای هر دو نماگر اصلی بازار (شاخص کل و هم‌وزن) شده بود، در ادامه تحلیل رفت و توامان با فشار عرضه شاخص در مسیر نزولی قرار گرفت و در پایان کار حدود 1012 واحد (5/ 0 درصد) کاهش یافت. شروع نسبتا قوی از جانب تقاضا و سپس برخورد با عرضه‌های نیرومندتر و در نهایت، عقب‌نشینی قیمت‌ها وجه غالب معاملات این هفته بود که در دادوستدهای روز گذشته نیز نمود پیدا کرد. البته شدت افت شاخص کل طی روز گذشته با عقب‌نشینی تقاضا در گروه پتروپالایشی شدت بیشتری پیدا کرد. در این میان، سهام پالایشی در روند دسته‌جمعی برخلاف روزهای یکشنبه و دوشنبه تحت فشار عرضه افت متوسط بیش از 2 درصدی را تجربه کردند. ضمن اینکه اقبال قابل توجه به سهام گروه پتروشیمی نیز طی روز گذشته تکرار نشد. سایر گروه‌های بزرگ نیز روند نسبتا مشابهی را تجربه کردند. هر چند پایداری تقاضا در برخی از نمادهای بزرگ منجر به ادامه صعود قیمت‌ها شد اما وسعت محدود آن حاکی از فقدان انگیزه قوی برای معامله در قیمت‌های بالاتر بود.

 موعد برداشت سود

اغلب تحلیلگران بر این امر اتفاق نظر دارند که رشد سریع قیمت‌ها در بازه زمانی کوتاه لزوما به استراحت نیاز دارد. به نظر می‌رسد کسب بازدهی‌های 50 تا 100 درصدی در عموم سهم‌ها در بازه‌ای تقریبا یک‌ماهه توانسته انگیزه فروشندگان بالقوه را برای خروج از جریان معاملات و شناسایی سود کسب شده تقویت کند. این را می‌شود در اصلاح جدی‌تر سهامی که طی این مدت بازدهی‌های به مراتب بیشتری از متوسط داشته‌اند، دید. برای مثال می‌توان به وسعت و عمق عرضه‌ها در گروه‌هایی نظیر قطعه‌سازان خودرویی و شرکت‌های دارویی اشاره کرد که معاملات روز گذشته را عموما با صف فروش به پایان رساندند. این دو گروه نیز مانند سایر صنایع کوچک و متوسط از ابتدای سال جاری رشدهای فراتر از میانگین را تجربه کرده بودند. در این میان، غول‌های خودروساز با وجود زیان‌های سهمگین روی موج جدید تقاضا بازدهی‌های 20 تا 25 درصدی را طی کمتر از یک ماه اخیر تجربه کرده بودند. بنابراین، طبیعی بود که سهامداران به خصوص در این گروه‌ها به خیل فروشندگان بپیوندند و قیمت‌ها را به سطوح پایین‌تری تنزل دهند.از طرف دیگر، چنان که می‌دانیم ثبت این میزان بازدهی نتیجه انتظارات معامله‌گران از تحولاتی بود که در جهش نرخ‌های فروش شرکت‌های متعلق به صنایع مصرفی نظیر غذا، دارو، قطعه‌‌سازی، لاستیک و سایر گروه‌های کوچک‌تر بازار روی داد. حال پیشخور شدن این تحولات و انتظار برای نحوه تاثیر واقعی آن در میزان سودآوری شرکت‌ها به‌عنوان مهم‌ترین ملاک تصمیم‌گیری موضوعی است که اکنون توجه طیف زیادی از اهالی سهام را به خود معطوف کرده و طبیعتا تقاضا را به عقب رانده است.

 مغناطیس منفی سامانه پایش ریسک

افزون بر عوامل فوق به نظر می‌رسد اجرای مرحله سوم دستورالعمل سامانه مدیریت ریسک کارگزاران بورس تهران نیز در معاملات دیروز، دست‌کم از لحاظ روانی، بی‌تاثیر نبوده است. راه‌اندازی این سامانه از دهم بهمن سال گذشته به‌صورت مرحله‌ای آغاز شد. مدت زمان اجرای رسمی این سامانه در مرحله نخست، 15 دقیقه و از ساعت آغاز پیش‌گشایش معاملات در ساعت8:30 صبح و تا 8:45دقیقه در هر روز معاملاتی بود. پس از دریافت مجوز بازخورد اجرای مرحله نخست، مدت زمان اجرای آن به‌صورت پلکانی افزایش یافت و زمان آن طی روز گذشته در سومین مرحله از اجرا به سه ساعت (یعنی از آغاز سفارش‌گذاری در ساعت 8:30 دقیقه تا ساعت 11:30 دقیقه) افزایش یافت. به گفته مسوولان هدف از اجرای این سامانه پایش ریسک اعتباردهی بانک‌ها به کارگزاری‌ها و متعاقبا کارگزاری‌ها به مشتریان خود بوده است. از این منظر، اجرای دستورالعمل فوق را می‌توان تلاش برای مدیریت مشکلاتی دانست که در دو سطح، یعنی رابطه سازمان بورس با کارگزاری‌ها و رابطه کارگزاری‌ها با مشتریان ایجاد می‌شد. ضریب اهرمی دریافت اعتبار می‌تواند ریسک‌هایی چون ریسک افزایش زیان، ریسک نیاز به نقدینگی و همچنین ریسک عدم پوشش هزینه را به دنبال داشته باشد. در چنین وضعیتی نهاد ناظر تصمیم گرفت تا ریسک کارگزاری‌هایی را که بیش از حد قانونی، اقدام به اعتباردهی می‌کردند یا این مبالغ را به برخی مشتریان خود تخصیص می‌دادند، با اجرای مرحله‌ای سامانه پایش ریسک کاهش دهد. هر چند راه‌اندازی این سامانه در جهت منتظم کردن نحوه اعتباردهی کارگزاران ارزیابی می‌شود اما اجرای سومین مرحله آن در روز گذشته موجی از نگرانی را میان فعالان بازار در پی داشت؛ به‌طوری‌که بسیاری از اهالی بورسی چرخش قیمت‌ها و فشار عرضه در نیمه دوم معاملات را نتیجه راه‌اندازی چنین سامانه‌‌ای و در نهایت کاهش اعتبارات عنوان کردند. اطلاعات بیشتر در این خصوص را می‌توانید در گزارش صفحه 10 مطالعه کنید.

 اصلاح قیمت در سکوت تحلیلگران

معاملات روزهای اخیر در شرایطی دنبال شد که قیمت‌ها به ویژه در صنایع کوچک در مسیر اصلاحی قرار داشت. با وجود این، برخی از تحلیلگران عموما انگشت تاکید را روی ظرفیت‌های سهام گذاشتند و در سکوتی تحلیلی از صعود دسته‌جمعی اخیر استقبال کردند. اما واقعیت این است که روندهای دسته‌جمعی به‌طور ضمنی نشان‌دهنده انحراف بازار از ارزش ذاتی سهم‌ها و یکسان‌گرفتن زمینه‌های بنیادی آنهاست. هر چند نمی‌توان تاثیر گسترده متغیرهای کلانی چون تورم را بر ارزش اسمی بازار سهام انکار کرد اما این را نباید در توجیه روند یکدست قیمت‌ها عنوان کرد و مانند برخی از تحلیلگران ذی‌نفع در برابر موج‌های دسته‌جمعی و غیرتحلیلی سکوت کرد.

 دو وجه ناهمگون گزارش‌های «کدالی»

سامانه «کدال» در روزهای اخیر میزبان اطلاعات مالی مهمی برای فعالان بورس تهران بوده است. این جریان اطلاعاتی بیش از سایر گروه‌ها برای سهامداران گروه بانکی اهمیت دارد که مدت‌ها چشم‌ به راه گزارش شناسایی سود از محل تسعیر دارایی‌های ارزی با نرخ‌های نیمایی دلار بودند. علاوه بر تحولات ساختار عملیاتی بانک‌ها طی این مدت سود به دست آمده از تراز مثبت ارز یکی از محرک‌هایی بود که طی این مدت قیمت سهام وابسته را ارتقا بخشید و همچنان نیز عامل تعیین‌کننده در معادلات حاکم بر این صنعت بورسی به شمار می‌رود.  از روز دوشنبه در ادامه سریال انتشار گزارش‌های «تسعیری» این گروه، بانک ملت و بانک پاسارگارد اطلاعات مهمی را منتشر کردند. در همین راستا، نماد بانک ملت به دلیل شفاف‌سازی درخصوص نحوه تسعیر دارایی‌ها و بدهی‌های ارزی متوقف شد و اعلام کرد که مبنای تسعیر اقلام بدهی و دارایی در صورت‌های مالی سال گذشته با توجه به میانگین نرخ ارز در سامانه نیما عدد 7500 تومان برای هر دلار تعیین شده است. «وبملت» همچنین در ادامه گزارش‌های «تسعیری» خود از شناسایی سود 247 تومانی به ازای هر سهم خبر داد. از طرف دیگر، در همین گروه بانک پاسارگاد صورت‌های مالی خود را با تحقق 54 تومان به ازای هر سهم منتشر کرد. انتشار این اطلاعات راه نمادهای بانکی را طی روز گذشته از هم جدا کرد. در واقع در شرایطی که نماد بانک ملت متوقف باقی ماند، صف طویل خرید سهام بانک پاسارگاد نشان داد که تحقق سود 54 تومانی این بانک برای سال گذشته فراتر از انتظار سهامداران بوده است که در بازاری با ضعف عمومی تقاضا توانسته از رشد حداکثری قیمت برخوردار شود. این در حالی بود که انتشار صورت‌های مالی غول فولادساز بازار در جو کاهشی روز گذشته چندان از سوی سهامداران مورد توجه قرار نگرفت. به نظر می‌رسد اهالی بازار پس از رشدهای اخیر بیشتر منتظر انتشار گزارش عملکرد شرکت‌ها در ماهانه و فصلی هستند که از هفته آینده در بازار اوج می‌گیرد و می‌تواند در جهت‌دهی به قیمت نقش بسیار موثری ایفا کند.