بازار حلقه‌های تولید در زنجیره ارزش با مکانیزم قیمت‌گذاری از سوی وزارت صمت تعیین وضعیت می‌شود و از این رو تابعی از فرمول است؛ این فرمول وابسته به نرخ فروش شمش فولاد خوزستان است که برای هر محصول، درصدی نسبت به شمش تعیین شده و تا زمانی که نسبت‌ها به دستور وزارت صمت تغییر نکند رقم آن ثابت می‌ماند.اثر این قیمت‌گذاری دستوری بر بازار آهن‌اسفنجی تا حدی است که دست مدیران چنین بنگاه‌هایی در بخش معدن را برای عرضه آن به قیمت عادلانه بسته نگه می‌دارد، از یک طرف وضع عوارض صادراتی و از سوی دیگر محدودیت قیمتی.
به گفته محمد محیاپور، مدیرعامل شرکت توسعه آهن و فولاد گل‌گهر، در هیچ شرایطی نمی‌توان مشتری را معطل کرد. گاهی ما زیر قیمت فروختیم تا سایر بنگاه‌های وابسته به این محصول نیز کمتر متضرر شوند. وی که نگران وضعیت بازار محصولات زنجیره ارزش است در این باره تاکید دارد: بهتر است برای سه ماه اول امسال، شرایط و قیمت‌های سال گذشته در نظر گرفته شود و در این صورت بازار به راه می‌افتد، زیرا به دلیل تعطیلی‌های مکرر اقتصاد جهانی و شیوع ویروس کرونا، تصمیماتی که اکنون گرفته شود قطعا کارشناسی و بر اساس اعداد و ارقام واقعی نخواهد بود، اما پس از گذشت این مدت، شرایط بازار جهانی باثبات می‌شود.وی بر این باور است که اگر سیاست قیمت‌گذاری برای زنجیره تولید فولاد در این شرایط تعیین شود و ثابت بماند ممکن است بخشی از زنجیره را دچار مشکل کند.در سال 97 از مجموع 250 هزار تن عرضه آهن اسفنجی از سوی توسعه آهن و فولاد گل‌گهر تنها حدود 25 هزار تن از آن در بورس کالا به مشتریان فروخته شد؛ اما در سال 98 بازار رقابتی شد و به همین دلیل این محصول منصفانه بین همه مشتریان توزیع شد.
مدیرعامل توسعه آهن و فولاد گل‌گهر با اشاره به وضع عوارض صادراتی برای آهن‌اسفنجی از تیرماه سال 98 می‌گوید: از زمان وضع عوارض، فروش آهن‌اسفنجی دیگر اقتصادی نیست و صادرات به دلیل سودده نبودن متوقف شده است. این شرکت بزرگ‌ترین عرضه‌کننده آهن‌اسفنجی کشور با ظرفیت تولید 3 میلیون تن در سال‌جاری است، با توجه به وضع عوارض همه محصول را در بازار داخل عرضه می‌کند. در حالی که با وجود عوارض زیان‌ده می‌شود، اما بدون عوارض حاشیه سود مصرف داخلی و صادرات برای این شرکت به هم نزدیک است.
وی تاکید می‌کند: به دلیل لزوم استمرار ارتباط فولاد ایران با جهان، شناساندن محصولات ایران در بازارهای جهانی و مواجه شدن با مازاد آهن اسفنجی در سال‌های آینده (به دلیل در حال راه‌اندازی بودن کارخانه‌های زیاد مشابه در کشور)، صادرات امری مهم و ضروری است، ضمن اینکه به دست آوردن بازار در سطح بین‌المللی به راحتی اتفاق نمی‌افتد که به همین راحتی بخواهیم از آنها چشم‌پوشی کنیم؛ بنابراین لازم است به طور مداوم ارتباط صادرات برقرار باشد.مدیرعامل شرکت توسعه آهن و فولاد گل‌گهر در این باره می‌گوید: اگر تولید آهن‌اسفنجی زیاد شود نگهداری آن سخت شده و باید کارخانه را تعطیل کرد، بنابراین باید همیشه صادرات آهن‌اسفنجی برقرار باشد، ضمن اینکه صادرات منجر به متعادل شدن بازار داخل می‌شود.هر چند در سال گذشته میزان صادرات آهن‌اسفنجی کم بوده، اما وقتی بر این میزان اندک صادرات عوارض وضع می‌شود، بازار به هم می‌ریزد و میزان موجودی آهن اسفنجی در شرکت‌ها رو به افزایش می‌گذارد.
پیشنهادی منصفانه و شفاف
طی روزهای گذشته مدیران فولادی پیشنهاد‌های متفاوتی در خصوص نحوه قیمت‌گذاری محصولات زنجیره ارزش فولاد ارائه کرده‌اند، تا جایی که فولاد خوزستان نیز نسبت به مرجع بودن قیمت فروش شمش خود در محاسبات بازار ابراز نارضایتی کرده است.محیاپور می‌افزاید: در موضوع قیمت‌گذاری، بهتر است مبنای گزارش‌های کارشناسی صورت‌های مالی حسابرسی‌شده باشد، زیرا گزارش‌هایی که اشخاص آماده می‌کنند به نفع خودشان تنظیم می‌شود.مدیرعامل شرکت توسعه آهن و فولاد گل‌گهر معتقد است مبنا قرار دادن حساب و کتاب گزارش‌های کارشناسی سه ماه پایانی سال اشتباه است، زیرا در این ماه‌ها حاشیه سود خوب است، این درحالی است که باید میانگین و متوسط موزون کل سال دیده شود.محیاپور در ادامه می‌گوید: بدتر از همه شرایط ریسکی است که برای آهن اسفنجی وجود دارد، به طور مثال ورق را می‌توان یک ماه دپو کرد و نفروخت و همین‌طور سایر محصولات را اما آهن‌اسفنجی تحت هیچ شرایطی قابل دپو نیست، زیرا شرایط نگهداری و صادرات آن خاص است و حال که عوارض بر آن وضع شده، نیاز است تا در قیمت‌گذاری نگاه ویژه‌ای به آهن اسفنجی داشته باشیم.این در حالی است که وضعیت آهن اسفنجی در سال‌های گذشته چندان مطلوب نبوده، ضمن اینکه افزایش چند برابری قیمت گاز بیشترین هزینه را دارد.اعمال چنین فشاری به تولیدکنندگان آهن‌اسفنجی آن هم در بخشی از زنجیره که ساخت کارخانه آن نسبت به ساخت سایر کارخانه‌های زنجیره سخت‌تر تلقی می‌شود، سبب می‌شود بار بیشتری را به لحاظ برنامه‌ریزی در فروش محصول به دوش بکشند.ناگفته نماند تولید هر تن آهن اسفنجی به 103 یورو سرمایه‌گذاری نیاز دارد یعنی یک واحد 3 میلیون تنی تولید آهن‌اسفنجی نیازمند حدود 309 میلیون یورو سرمایه‌گذاری است که در مقایسه با ساخت کارخانه در سایر حلقه‌های زنجیره ارزش فولاد عدد سنگینی است.
