مطالبه برجامی آلمان از بایدن

وزیر امور‌خارجه آلمان پیروزی جو بایدن نامزد دموکرات‌ها در انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا را فرصتی جدید برای تعامل بیشتر اروپا و آمریکا در قبال برجام دانسته و بر این باور است که تلاش‌های جداگانه آمریکا و اروپا بر سر برجام نمی‌تواند موثر واقع شود. بایدن از آغاز شروع کمپین انتخاباتی خود وعده بازگشت به برجام با هدف رفع نواقص آن را داده است. اتفاقی که در صورت قطعیت می‌تواند منجر به همکاری مجدد ترانس‌آتلانتیک شود که در دوره ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ دچار شکاف شده بود. در همین ارتباط، هایکو ماس، وزیر امور‌خارجه آلمان در گفت‌وگویی با فرستنده رادیویی «دویچلند فونک» تحولات سیاسی در آمریکا را به‌ مثابه فرصتی جدید برای همکاری اروپا و آمریکا دانسته و گفته است: «ما باید مجددا دور هم جمع شویم.» به باور ماس، بحث بر سر راهکار برخورد با برنامه هسته‌ای ایران مجددا در آمریکا داغ خواهد شد. جو بایدن اعلام کرده است که آمریکا به توافق هسته‌ای‌1+5 با ایران بازخواهد گشت. روشن نیست که آیا دولت جدید آمریکا خواستار حفظ توافق پیشین با ایران است یا سیاست کسب یک توافق جدید بر سر فعالیت‌های هسته‌ای ایران را دنبال می‌کند.  هایکو ماس گفته است که آلمان برای همراهی با هر دو گزینه آمادگی دارد. او تاکید کرده است که چه در ارتباط با برنامه هسته‌ای ایران و چه در ارتباط با برنامه موشکی آن کشور، فعالیت‌ها و تلاش‌های پراکنده و مستقل اروپا و آمریکا به نتیجه مطلوب نخواهد رسید. وزیر امور‌خارجه آلمان تاکید کرده است که برای رسیدن به نتیجه مطلوب باید آمریکا و متحدان اروپایی این کشور استراتژی مشترکی را دنبال کنند. دولت ترامپ در ماه مه سال 2018 بدون همراهی و توافق متحدان اروپایی خود از توافق هسته‌ای با ایران خارج شد. دولت ترامپ با دنبال‌کردن سیاست فشار حداکثری بر آن بود تا ایران را وادار به افزودن برنامه موشکی خود به توافق ناظر بر فعالیت‌های هسته‌‌ای کند. جو بایدن پیش‌تر طی یادداشتی در سی‌ان‌ان راهبرد سه‌وجهی خود در قبال ایران‌ را تشریح کرد که ممانعت از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای، بازگشت به دیپلماسی و مهار فعالیت‌های منطقه‌ای ایران از ارکان این استراتژی است. گرچه یک روی پیروزی بایدن می‌تواند خبر خوبی برای ایران باشد و چشم‌انداز مثبتی برای کاهش تنش‌ها میان تهران و واشنگتن ایجاد کند، اما تفاوت او با ترامپ، توان بالای او برای اجماع‌سازی با متحدان اروپایی علیه ایران و همراه کردن آنها و حتی روسیه و چین است - اتفاقی که در دوره اوباما هم رخ داد- ولی ترامپ فاقد این مهارت دیپلماتیک بود. همین موضوع شاید توافق و مذاکره احتمالی ایران و آمریکا را دشوارتر از هر زمان دیگری کند و موانع بیشتری بر سر راه آن ایجاد کند. از سوی دیگر رئیس‌جمهوری ایران نیز ابراز امیدواری کرده دولت آینده آمریکا به بی‌اثر بودن تحریم‌ها پی ببرد و به «تعهدات بین‌المللی» خود بازگردد. حسن روحانی 14آبان نیز در نشست هیات‌دولت در سخنان مشابهی گفته بود: «ما می‌خواهیم آمریکا به قانون و همه معاهدات بین‌المللی و چندجانبه و احترام به ملت ایران برگردد. اگر آمریکا تحریم ظالمانه را برداشت و احترام گذاشت، آن وقت شرایط ما فرق می‌کند.» 

برخی رسانه‌های خارجی، از جمله روزنامه فرانسوی لوموند و خبرگزاری آلمان این سخنان روحانی را نشانه خوش‌بینی جمهوری اسلامی به پیروزی جو بایدن، نامزد حزب دموکرات در انتخابات ریاست‌جمهوری ایالات‌متحده و بازگشت آمریکا به برجام ارزیابی کرده‌اند. وزیر امور‌خارجه ایران نیز در سفر به آمریکای‌لاتین در گفت‌وگو با شبکه تلویزیونی «تله‌سور» گفت «مشخص است» که بین آنها تفاوت وجود دارد. ظریف می‌گوید در دوران دولت ترامپ سیاست خارجی و سیاست «فشار حداکثری» براساس «تهدیدهای شخص او و وزیر خارجه‌اش» بود و به همین دلیل تفاوت‌هایی بین کسانی که پیروز انتخابات می‌شوند وجود دارد. او در عین حال گفته برای ایران آنچه اهمیت دارد عملکرد است. 

آخرین فشارهای ترامپ

در شرایطی که خوش‌بینی‌ها به بازگشت آمریکا به برجام و لغو تحریم‌ها قوت گرفته است، وب‌سایت خبری- تحلیلی اکسیوس شامگاه یکشنبه 18 آبان خبر داد که دولت دونالد ترامپ در 10 هفته مانده تا روز ادای سوگند ریاست‌جمهوری جو بایدن، رئیس‌جمهوری منتخب آمریکا، «سیلابی» از تحریم‌های جدید علیه ایران وضع می‌کند. براساس این گزارش‌ها، «سیلاب تحریم‌های شدید و جدید» در نتیجه همکاری آمریکا با اسرائیل و چند کشور حاشیه خلیج‌فارس تنظیم شده است.

این دو رسانه خبر داده‌اند که در همین زمینه، الیوت آبرامز، نماینده ویژه آمریکا در امور ایران و ونزوئلا، که به اسرائیل سفر کرده است، روز یکشنبه با بنیامین نتانیاهو نخست‌وزیر و مئیر بن‌شبات مشاور امنیت ملی اسرائیل در بیت‌المقدس دیدار و آخرین رایزنی‌ها را در مورد این تحریم‌های تازه علیه ایران با آنها انجام داد. آبرامز روز دوشنبه 19 آبان نیز دیدارهای جداگانه‌ای با بنی‌گانتز وزیر دفاع و گابی‌اشکنازی وزیر‌خارجه اسرائیل خواهد داشت و در همین زمینه با آنها گفت‌وگو خواهد کرد. وزارت خارجه آمریکا پیش‌تر گزارش داده بود که الیوت آبرامز از 17 تا 22 آبان برای یک تور منطقه‌ای در خاورمیانه خواهد بود اما جزئیاتی درباره اهداف سفر او منتشر نشده است. وزارت‌خارجه آمریکا همچنین گزارش داده بود که الیوت آبرامز از 17 تا 22 آبان برای یک تور منطقه‌ای در خاورمیانه خواهد بود و پس از اسرائیل به امارات‌متحده عربی و عربستان می‌رود. 

از سوی دیگر برخی منابع خبری گفته‌اند دولت ترامپ و اسرائیل مایل هستند که مسیر برای دولت بایدن جهت بازگشت به برجام، (توافق هسته‌ای قدرت‌های جهانی با ایران) سخت‌تر شود اما تحریم‌های جدید به نوعی طراحی‌شده که در صورت بازگشت دولت بعدی آمریکا به برجام نیز قابل‌رفع نباشد. در ادعای مطرح‌شده این منابع، این تحریم‌ها به برنامه موشکی، «کمک ایران به سازمان‌های تروریستی» و «نقض حقوق‌بشر» مربوط است. براساس این گزارش‌ها، دولت دونالد ترامپ در چند هفته گذشته با تشویق دستگاه دیپلماسی و امنیتی اسرائیل فهرستی از اشخاص ایرانی را به‌عنوان «بانک هدف» برای این تحریم‌ها تهیه کرده است. شبکه کان‌اسرائیل گزارش داده بود که مایک پمپئو وزیر‌خارجه آمریکا در روزهای آتی برای استفاده از فرصت 10 هفته‌ای باقی‌مانده از کار دولت کنونی آمریکا و بستن آخرین قراردادهایی که مرتبط با منافع اسرائیل است، به بیت‌المقدس می‌رود. امارات و عربستان، متحدان آمریکا، به‌تازگی با عادی‌سازی رابطه با اسرائیل، به متحد آشکار این کشور تبدیل شده‌اند. رئیس دولت ابوظبی و رهبران عربستان‌سعودی انتخاب جو بایدن را شادباش گفته‌اند اما به نوشته اکسیوس، امارات و عربستان مانند اسرائیل از سیاست دولت آتی آمریکا در قبال ایران «بسیار نگران» هستند.

چه تحریم‌هایی تعلیق خواهند شد؟

همچنین مشاور سابق جو بایدن مدعی شده، بایدن قصد دارد در مدت زمان کوتاهی به توافق هسته‌ای بازگردد اما به‌دنبال تغییراتی در برخی بندها مانند زمان انقضای برجام نیز است. به گزارش رویداد 24، یک مشاور ارشد سابق جو بایدن در مصاحبه با یک شبکه صهیونیستی مدعی شد که بازگشت به برجام در اولویت دستورکار رئیس‌جمهور بعدی آمریکا خواهد بود و بایدن قصد دارد بلافاصله بعد از در اختیار گرفتن قدرت آن را در زمان کوتاهی پیش ببرد. براساس گزارش تایمز اسرائیل، «آموس هاچسن» در مصاحبه با کانال 12 رژیم صهیونیستی افزود: «من معتقدم که در ماه اول ریاست‌جمهوری بایدن شاهد پیوستن کامل دولت وی به برنامه جامع اقدام‌مشترک خواهیم بود که به‌معنی تعلیق برخی از تحریم‌های مرتبط با برنامه هسته‌ای ایران خواهد بود که طی سه سال گذشته اعمال شده است.» هاچسن که در دولت «باراک اوباما» رئیس‌جمهور پیشین آمریکا مسوول تحریم‌های مربوط به بخش انرژی ایران در وزارت‌خارجه آمریکا بود اضافه کرد، بایدن همچنین به‌دنبال برخی تغییرات در برجام مانند تاریخ انقضای آن است. پیش از این «دن کرتزر» سفیر سابق آمریکا در فلسطین‌اشغالی گفته، بایدن پیش از اقدام درباره توافق هسته‌ای با ایران، با تل‌آویو مشورت خواهد کرد.

تماسی با تیم بایدن نداشتیم

از سوی دیگر سخنگوی وزارت‌خارجه ایران در نشست خبری در پاسخ به این سوال که آیا ایران تماسی قبل یا بعد از پیروزی بایدن در انتخابات از سوی تیم آمریکایی داشته است، گفت: خیر؛ اساسا ما با کسی خارج از مسائل کاملا مرتبط با برجام در ارتباط نخواهیم بود به‌ویژه آنکه هنوز دولتی بر سرکار نیامده است. باید در واشنگتن بر سرکار بیاید و بعد از تشکیل دولت تصمیم‌گیری خواهیم کرد. باید ببینیم اقدامات آمریکا به چه سمتی می‌رود. این اقدامات مهم هستند و نه حرف‌ها، تحلیل‌ها و گمانه‌زنی‌ها. سعید خطیب‌زاده با بیان اینکه زبان احترام و عزتمداری هنوز جواب می‌دهد، یادآور شد: هنوز هم وقت هست دولت آمریکا از سیاست شکست‌خورده خود و از این میراث که علیه ملت ایران و منطقه به‌جای می‌گذارد، فاصله بگیرد. او در عین حال گفت: سه تغییر است که تا روی ندهد، اتفاقی نمی‌افتد؛ تغییر در اندیشه و نظر؛ تغییر در کلام و گفتار و نوع صحبت با ملت ایران و جهان و جبران رفتارهای غلط گذشته.