دیسک‌ کمر

دکتر فاطمه باقری

پارگی و بیرون زدگی دیسک بین مهره‌ای در اثر از هم گسیختگی ناگهانی یا تدریجی رباط‌ها و بافت‌های حمایتی اطراف دیسک بین مهره‌ای (بالشتک‌هایی که مهره‌های ستون فقرات را از هم جدا می‌کنند) ایجاد می‌شود. دیسک‌های بین‌مهره‌های گردن یا کمر بیشتر از سایر قسمت‌های ستون فقرات دچار این مشکل می‌شوند. جابه‌جایی جسم صفحه‌ای بین مهره‌ای ممکن است به صورت پرولاپس، فتق، پارگی یا بیرون زدگی دیسک بروز کند که نشان‌دهنده از بین رفتن کل دیسک بین دو مهره است. ستون فقرات و مهره‌های ناحیه سینه‌ای که کمترین آسیب‌پذیری را دارند، به نظر می‌رسد بر اثر نیروهای حاصل از جاذبه صفحات مهره‌های کمری در قیاس با صفحات گردنی دچار پارگی می‌شوند.
علل بیماری
با ضعیف شدن و پارگی بافت دیسک، به رشته‌‌های عصبی که از درون کانال ستون فقرات عبور می‌کنند، فشار می‌آورد. این از هم گسیختگی بافت دیسکی در اثر آسیب ناگهانی یا استرس مزمن، مثلا بلند کردن مداوم اشیای سنگین یا چاقی، به وجود می‌آید. فتق صفحه مهره‌ای ناشی از خم شدن کمر بدون جمع کردن زانوها و اجرای حرکات چرخشی است که فشار زیادی بر صفحه بین مهره‌ای وارد می‌کند. فشار مکرر به شکل فزاینده‌ای مقاومت صفحه را کاهش داده و موجب بیرون‌زدگی و فتق آن می‌شود. عوامل خطرآفرین عبارتند از: کار شدید جسمی، ورزش سخت یا توان‌فرسا،عضلات ضعیف شکمی و پشت، وزنه‌بـــــرداری، عدم آمادگی جسمانی و پیچش ناگهانی و شدید بدن یا پرش از ارتفاع زیاد. برای پیشگیری، باید اشیا را با روش درست بلند کرد و برای حفظ توان و قدرت عضلانی مناسب، مرتبا ورزش کنید.
علائم بالینی
علائم پارگی صفحه بین‌مهره‌ای کمری
علائم بیرون زدن دیسک بین مهره‌ای در قسمت تحتانی کمر و یا پارگی صفحه بین مهره‌ای کمری شامل موارد زیر است:
درد نواحی پایین پشت (کمر) که به پشت ران‌ها، پشت باسن، ران، ساق پا، یا پا انتشار دارد (درد سیاتیک) و معمولا در اثر حرکت شدیدتر می‌شود.
گرفتگی عضلات
تشدید درد بر اثر کشیدگی و فشار (حرکت، سرفه، عطسه، بلندکردن اشیا زور زدن جهت دفع مدفوع، دولا شدن و بالا آوردن مستقیم پا)
از بین رفتن رفلکس‌های عمیق تاندون
حساسیت شدید در ناحیه توزیع ریشه های عصب تحت تاثیر
 عدم کنترل ادرار و مدفوع، تحلیل رفتن و ضعف عضلات (از عوارض احتمالی)
 علائم پارگی صفحه بین مهره‌ای گردن
در صورت بیرون زدن دیسک بین مهره‌ای در گردن، علائم زیر بروز می‌کند:
 درد گردن، شانه یا در مسیر باز و به سمت دست که این درد با حرکت بدتر می‌شود.
 ضعف، بی‌حسی، یا تحلیل رفتن عضلات دست (اندام فوقانی)
 سفتی گردن (حرکت گردن یا پشت برای مصدوم بسیار دشوار است و یا اصلا قادر به این کار نیست).
تشخیص بیماری
اقداماتی که برای تشخیص بیماری انجام می‌شوند، شامل موارد زیر است:
 عکسبرداری از گردن یا قسمت پایینی ستون مهره‌ها، از جمله میلوگرام (تزریق ماده رنگی در مایع اطراف ستون مهره‌ای که به هنگام عکسبرداری با اشعه ایکس به راحتی دیده می‌شود)
 دیسکوگرافی (تزریق ماده رنگی درون دیسک)
 سی‌تی‌اسکن
 ام آر آی (MRI)
درمان
در مرحله حاد بیماری، بهتر است حداقل دو هفته در رختخواب استراحت کنید و فعالیت‌های طبیعی خود را با بهبود علائم از سر بگیرید. استراحت طولانی در رختخواب به هیچ عنوان توصیه نمی‌شود. 
 از دراز کشیدن به صورت دمر و استفاده از بالش‌های بزرگ و ضخیم باید اجتناب کرد. سعی کنید در یک سطح صاف و محکم در راحت‌ترین وضعیت ممکن بخوابید.
 در 72 ساعت اول و گاهی نیز بیشتر، کیسه یخ روی ناحیه دردناک قرار دهید. این کار به کاهش درد و گرفتگی عضلات کمک می‌کند.
 استفاده از کشش متناسب جهت تسکین درد در فتق صفحات بین مهره‌ای گردن نیز گاه موثر است.
 بازتوانی برای تقویت عضلات، اجرای نرمش‌های انبساطی پیشرونده عضلانی و سایر روش‌های کاهش تنش
 روان درمانی یا مشاوره برای فراگیری روش‌های مقابله با درد مداوم
 حرارت درمانی عمقی، ماورای صوتی و استفاده از حرارت موضعی مرطوب (به جای این کار می‌توانید از لامپ گرمایی، دوش یا حمام آب داغ، کمپرس آب داغ، یا صفحات گرم‌کننده برای تخفیف درد استفاده کنید).
 استفاده از جوراب‌های ضدواریس و خمش و بازشدگی متناسب پا به منظور پیشگیری از ترومبوفلبیت