دانستنی های آسم (۱)

تحریریه دنیای سلامت

از گذشته‌های دور تا به حال دانشمندان پژوهش‌های بسیاری روی بیماری آسم انجام داده‌اند. همه ما می‌دانیم که بیماری آسم در بعضی خانواده‌ها بیشتر دیده می‌شود؛ یعنی علت ژنتیکی دارد. بنابراین در آسم آلرژیک وراثت مهم‌ترین نقش را ایفا می‌کند و در آسم غیرآلرژیک، وراثت موضوع مطرحی نیست.

آسم یک بیماری حساسیتی است که مجاری هوایی را درگیر می‌کند. وقتی که واکنش‌های حساسیتی اتفاق می‌افتند، برونش‌ها منقبض و تنگ‌شده و توسط ترشحات مخاطی بسته می‌شوند. این مساله تنفس را مشکل می‌کند و حتی گاهی اوقات بیمار دچار حمله آسم نیز می‌شود. 

علائم 

 -خس خس شدید سینه 

- سرفه طولانی مدت و پشت سر هم  

- احساس خفگی  

- تنفس مشکل 

- کبودی لب‌ها به علت کمبود اکسیژن 

این بیماری شایع اما غیرواگیر می‌تواند برای افراد در تمام گروه‌های سنی مشکلاتی را به وجود آورد. کودکان آسمی اولین حمله آسمی خود را غالبا قبل از سنین 4 یا 5 سالگی تجربه می‌کنند و پسران بیشتر از دختران در معرض حملات آسمی هستند. 

عوامل

عوامل خطرساز به دو دسته ارثی و محیطی تقسیم می‌شوند. در عوامل ارثی می‌توان میزان حساسیت خود را تخمین زد؛ اما قابل کنترل نیستند. اما از عوامل محیطی می‌توان پیشگیری کرد و تأثیر آن را کاهش داد.

افرادی که دچار حساسیت به غبار و لباس‌های کهنه و بسیاری چیزهای دیگر هستند، در آینده بیشتر دچار بیماری‌های نقص ریوی می‌شوند؛ بنابراین اولین مرحله برای مقابله با آسم، دوری از عوامل محرک حملات آسم است و در گام‌های بعدی باید از داروهای ویژه که خاصیت ضدالتهابی دارند، استفاده کرد. 

انواع

 به طور کلی بیماری آسم به دو دسته تقسیم می‌شود: آسم آلرژیک و آسم غیرآلرژیک 

اما طبقه‌بندی آن براساس شدت بیماری به سه دسته خفیف، متوسط و شدید است. علل بیماری آسم گذشته از مساله وراثت و ژنتیک به چند مورد دیگر نیز مربوط می‌شود؛ مثل: سیگار کشیدن مادر در دوران بارداری، در معرض دود زیاد قرار گرفتن کودک، سرماخوردگی‌های طولانی مدت و عفونت‌های ویروسی، تماس با مواد حساسیت‌زا. 

به این ترتیب آسم به علت التهاب ایجاد می‌شود و این التهاب مجاری هوایی را حساس می‌کند. این التهابی در واقع پاسخ بدن به حملاتی است که به آن می‌شود و در بسیاری از بیماری‌ها مثل آرتریت (التهاب مفاصل) کولیت (التهاب روده‌ها و درماتیت (التهاب پوست) نیز به وجود می‌آید.

مجاری هوایی به طور طبیعی از یک لایه محافظ نازک به نام مخاط یا «اپی‌تلیوم» پوشانده شده است. این لایه شامل انواع مختلفی از سلول‌ها است که وظایف مختلفی دارند.

برخی از این سلول‌ها موادی به نام «موکوس» ترشح می‌کنند و برخی دیگر که مژک‌هایی روی سطوح‌شان دارند، مواد ترشحی موکوس را به حرکت در می‌آورند. این مژک‌ها توسط دود سیگار تخریب می‌شوند و کم‌کم از بین می‌روند؛ بنابراین افراد سیگاری با تجمع مواد ترشحی موکوس روبه‌رو می‌شوند و به هنگام سرفه، خلط‌های بیشتری دارند.

آسم به طور میانگین 5-15 درصد از افراد را درگیر می‌کند و بیشتر در افراد زیر 12 سال شیوع دارد. دود سیگار به عنوان مضرترین آلاینده در محیط‌های بسته موجب بروز مشکلات تنفسی می‌شود. سایر عوامل تشدید کننده آسم گروه‌های گل‌ها و گیاهان، آلودگی‌های شیمیایی و حتی استرس هستند. 

نقش تغذیه در پیشگیری و کنترل بیماری

تغذیه مناسب، روشی موثر در کنترل آسم و آلرژی است. بیماران مبتلا باید رژیم غذایی خاصی را در پیش بگیرند تا هم کمبودهای‌شان جبران شود و هم نیروی دفاعی بدن‌شان تقویت شده و انرژی‌شان افزایش یابد. بسیاری از بیماران از داروهای خوراکی و استنشاقی برای تسهیل تنفس استفاده می‌کنند.

مشکلی که با مصرف زیاد این داروها ایجاد می‌شود، پوکی استخوان است. کلسیم ماده استخوان‌سازی است و اگر با ویتامین D مصرف شود، بیشتر جذب بدن خواهد شد و به این ترتیب احتمال ابتلا به پوکی استخوان کاهش می‌یابد؛ لذا به این افراد خوردن غذاهای کلسیم‌دار و محصولات لبنی، ساردین و سبزیجات پر برگ توصیه می‌شود.

در مواردی که فرد به محصولات لبنی حساسیت داشته باشد، باید طبق نظر پزشک مکمل‌های آن را مصرف کند. علائم آسم و حساسیت‌های تنفسی را می‌توان با رقیق کردن موکوس داخل ریه‌ها کاهش داد و نوشیدن مایعات بیشتر به این مسئله کمک می‌کند.

اسیدهای چرب امگا-3 نقش مهمی در کاهش علائم آسم دارند و باعث کاهش التهاب مجاری هوایی و تحریک‌پذیری کمتر می‌شوند. این اسیدهای چرب در ماهی‌هایی نظیر تن، قزل آلا و ماهی سفید و در دانه کتان، روغن سویا و روغن کانولا به وفور یافت می‌شود.

به جرأت می‌توان گفت که سوءتغذیه ارتباط نزدیکی با مشکلات تنفسی آسم دارد. تغذیه مناسب باعث تقویت بدن و افزایش قدرت دفاعی می‌شود. حساسیت به برخی غذاها مشکلات تنفسی را تشدید می‌کند و از طرفی حذف کامل آنها به بدن آسیب‌های دیگری می‌رساند؛ لذا باید با مشورت پزشک با حذف غذاهای حساسیت‌زا، ویتامین‌های مورد نیاز را از طرق دیگر دریافت کرد.

بسیاری از افراد مبتلا به مشکلات تنفسی مزمن هنگامی که معده آنها پر است، احساس تنگی نفس می‌کنند؛ بنابراین باید از وعده‌های غذایی کم‌حجم ولی متعدد استفاده کرد تا هم دچار تنگی نفس و هم برگشت اسیدمعده نشوند. از مصرف غذاهای فرآوری شده و پر فلفل و پر ادویه نیز خودداری کنید.

به مقدار کافی از میوه‌های تازه بخورید. به عنوان مثال میوه‌هایی که حاوی ویتامین C هستند، خاصیت ضدالتهابی دارند و در کاهش علائم آسم بسیار موثرند. برخی افزودنی‌های غذایی، مثل رنگ غذا، باعث تشدید علائم آسم می‌شود. با دنبال کردن برنامه غذایی سالم و ویژه تحت نظر پزشک می‌توان تا حدود زیادی این بیماری را کنترل نمود...

برای خواندن بخش دوم - دانستنی های آسم - اینجا کلیک کنید.