چاقی، یکی از معضلاتی است که بخصوص در دو دهه اخیر در جامعه ما و همه جوامع شهری در کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه به وجود آمده است.
به گزارش ، جام جم نوشت: معمولا به موضوع چاقی از جنبه تناسب اندام و زیبایی توجه می‌شود. در نتیجه همواره افرادی بخصوص از نسل جوان و زنان را می‌بینیم که در بسیاری مواقع، مشغول رژیم گرفتن یا قائل شدن محدودیت غذایی برای خود هستند، اما مساله چاقی و اضافه وزن فقط محدود به ظاهر نیست، چه بسیار کسانی که به ظاهر اضافه وزن ندارند، اما چاقی موضعی دور کمر و ناحیه شکم دارند که به مراتب برای سلامت خطرناک‌تر است. به عبارت دیگر دور کمر هر فرد با طول عمر مفید و زندگی با کیفیت در ارتباط است.
به گفته دکتر حمیدرضا فرشچی، متخصص تغذیه و فوق‌تخصص چاقی و دیابت، تغییر شیوه زندگی، مهم‌ترین نکته برای داشتن تناسب اندام در کنار سلامت کامل است.
تغییر سبک زندگی
معضل اساسی بحث چاقی این است که بسیاری از افراد بارها و بارها رژیم می‌گیرند و سعی می‌کنند کالری غذاها را حفظ کرده و به وزن اهمیت دهند، اما در شیوه زندگی خود تغییری ایجاد نمی‌کنند. علاوه بر این بسیاری از زنان و مردان از نظر وزنی در طبقه‌بندی چاقی قرار نمی‌گیرند یا به نوعی BMI آنها طبیعی است، ولی چاقی شکمی دارند.
دکتر فرشچی درباره چاقی‌های موضعی که بسیاری با آن درگیر هستند، به جام‌جم می‌گوید: تناسب نداشتن سایز بالا تنه و پایین تنه یا افزایش دور کمر در زمانی محدود، از نشانه‌های واضح چاقی شکمی است. بسیاری از افراد خیلی وسواس‌گونه کالری‌های غذای مصرفی را می‌شمارند، اما باز هم چاقی شکمی ایجاد می‌شود. مهم‌ترین دلیل این اتفاق این است که کنترل وزن و تجمع نیافتن چربی در نواحی مرکزی بدن فقط با کالری شماری رخ نخواهد داد. مطالعات نشان می‌دهد، پیش از افزایش وزن، چاقی مرکزی یا شکمی اهمیت بیشتری از نظر سلامتی دارد.
در واقع، خطر چاقی شکمی در بروز همه بیماری‌هایی که تحت عنوان عوارض ناشی از چاقی بیان می‌شود، بیشتر است. بیماری‌هایی مثل بیماری‌های قلبی عروقی، بیماری‌های متابولیک شامل دیابت، چربی خون، کبد چرب، افزایش فشار خون و بیماری‌های هورمونی مثل تخمدان پلی‌کیستیک ازجمله مواردی است که ناشی از چاقی در ناحیه مرکزی است. از طرفی ریسک همه این بیماری‌ها در چاقی شکمی به مراتب بیشتر است.
چگونه چاقی شکمی را کنترل کنیم؟
وقتی صحبت از چاقی شکمی می‌کنیم، یعنی به طور کلی چاقی نواحی دور کمر که در مورد بعضی افراد در ناحیه شکم و در افرادی در ناحیه پهلو ایجاد می‌شود. چاقی در همه این نواحی به معنی تجمع بافت چربی در ناحیه بین بافتی است که ریسک بیماری‌های متابولیک را افزایش می‌دهد.
دکتر فرشچی راه‌حل مبارزه با این چربی‌ها را کنترل محتویات کالری مصرفی عنوان می‌کند و می‌افزاید: کاهش وزن و از بین بردن چربی محدود به کالری شماری نیست و شیوه زندگی ما باید تغییر کند. گرچه باید به میزان کالری دریافتی براساس نیاز فرد توجه شود، اما محتویات کالری مصرفی اهمیت بیشتری دارد. احتمال بروز چاقی شکمی در کسانی که مصرف چربی‌های اشباع شده و حاوی ترانس در آنها بیشتر است و تنقلات ناسالم مصرف می‌کنند، بیشتر است. افراد جوانی که سعی دارند وزنشان را با کالری شماری، غذا نخوردن یا حذف وعده‌های غذایی کنترل کنند، اما از فست‌فودها و تنقلات مضر زیاد استفاده می‌کنند، تجمع بافت چربی در ناحیه مرکزی خواهند داشت. این موضوع می‌تواند حتی در دوران جوانی و نوجوانی زمینه بیماری‌های متابولیک را در افراد ایجاد کند.
در حال حاضر یکی از مهم‌ترین مشکلات جامعه ما بخصوص نسل جوان عدم تحرک است که ارتباط مستقیم با چاقی شکمی دارد. البته منظور از فعالیت بدنی و تحرک لزوما رفتن به باشگاه نیست. ما باید زمانی برای پیاده‌روی به طور معمول در زندگی روزمره اختصاص دهیم. گفته می‌شود، یک فرد برای حفظ سلامت باید روزانه 10 هزار قدم راه برود و متاسفانه بسیاری از افراد جامعه ما حتی 3000 قدم در روز راه نمی‌روند. لازم نیست این میزان پیاده‌روی به صورت ممتد باشد. پیاده‌روی در فواصل زمانی منظم بسیار نتیجه‌بخش است.
مصرف قندهای ساده یکی دیگر از عواملی است که می‌تواند ریسک چاقی شکمی را در افراد افزایش دهد. این سه عامل از مهم‌ترین مواردی است که باید به آنها توجه شود. کنترل چاقی شکمی می‌تواند کمک کند تا نسل آینده و نوجوانان و جوانان جامعه ما سلامت بهتری نسبت به نسل قبل داشته باشند.
رابطه دور کمر و کاهش کیفیت زندگی
چربی‌های دور شکم یا چاقی شکمی هم عوامل خطر بیماری‌های قلبی و عروقی را به وجود می‌آورد و هم شانس ابتلا به دیابت را با ایجاد مقاومت نسبت به انسولین افزایش می‌دهد. همین‌طور باعث افزایش فشار خون می‌شود و احتمال سکته‌های قلبی را افزایش می‌دهد. دکتر حسن آقاجانی، متخصص قلب و عروق و استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران، درباره خطرات مربوط به بیماری‌های قلبی و عروقی به جام‌جم می‌گوید: کسانی که چاقی شکمی دارند، احتمال ابتلا به فشار خون در آنها بیشتر است. از طرفی، چربی‌های دور شکم یک بافت فعال متابولیک هستند که مرتب تاثیرات دینامیکی بر سلامت بدن دارند. ازجمله مواردی که در بافت چربی تولید می‌شود، ترشح ماده‌ای است که منجر به ایجاد لخته خون در رگ‌ها می‌شود و احتمال ایجاد سکته قلبی را بالا می‌برد. این چاقی هم عوامل خطر را به وجود می‌آورد و هم احتمال لخته شدن خون را که خود عاملی برای ایجاد خطر است، افزایش می‌دهد.
نکته دیگر این که افرادی که چاقی شکمی دارند، زندگی نیمه‌فعال دارند و فعالیت بدنی درستی ندارند. ظرفیت‌های بدنی این افراد مثل ظرفیت‌های ریوی، قلبی ـ عروقی، هماهنگی اعصاب و عضلات بشدت کاهش پیدا می‌کند. به همین جهت این افراد از سلامت جسمی کاملی برخوردار نخواهند بود.
بیماری‌ها را قبل از شروع دریابید
دکتر آقاجانی می‌افزاید: افرادی که چاقی شکمی دارند، رژیم غذایی نامناسبی دارند. رژیم غذایی ناسالم از عواملی است که می‌تواند، باعث ایجاد فاکتورهای خطر شود. ورزش کردن می‌تواند هم به صورت مستقیم و هم غیرمستقیم در بهبود و پیشگیری از چاقی شکمی موثر باشد. در مجموع، ورزش هوازی مرتب و محدود کردن مصرف کربوهیدرات‌ها و میزان ورودی کالری بدن می‌تواند دست به دست هم دهد و شرایط بدنی فرد را بهبود بخشد.
رعایت این موارد هم چاقی شکمی را کاهش می‌دهد و هم عوامل خطر مثل مقاومت بدن به انسولین با انجام ورزش مناسب از بین می‌رود و قند خون تنظیم می‌شود. فشار خون نیز با انجام ورزش منظم، مصرف مناسب مواد غذایی و کاهش کالری می‌تواند بخوبی تنظیم شود.
به طور متوسط بیماری‌های عروق کرونر (شریان‌های اصلی که از آئورت جدا می‌شوند) در زنان ده سال دیرتر از مردان بروز پیدا می‌کند. در مورد زنان چون اصولا اثر حمایتی هورمون استروژن را تا قبل از یائسگی دارند، احتمال بروز این موارد کمتر است، اما کسانی که به شکلی عوامل خطر ازجمله دیابت در آنها ایجاد شود، اثر حفاظتی استروژن را از دست می‌دهند. به همین جهت توصیه می‌شود برای پیشگیری از بروز دیابت و بیماری‌های قلبی ـ عروقی، پیش از هر چیز از چاقی شکمی پیشگیری شود. نکته دیگر این که در زنان چون عروق کرونر باریک‌تر از آقایان است، احتمال گرفتگی عروق در صورت ابتلا به دیابت بیشتر و پاسخ زنان به درمان سخت‌تر می‌شود. در نتیجه پیشگیری در زنان بیشتر از درمان اهمیت دارد.
تفاوت چاقی موضعی با چاقی شکمی
گاهی چاقی شکمی با چاقی موضعی اشتباه گرفته می‌شود، بخصوص در زنان و در بیشتر موارد، پس از بارداری تجمع بافت چربی به صورت موضعی در ناحیه شکم است که به آن سلولیت می‌گوییم و با چاقی شکمی تفاوت دارد. از بین بردن سلولیت بیشتر جنبه زیبایی دارد و البته رژیم و فعالیت بدنی موثر خواهد بود.
سلولیت به شکل چربی توده‌ای است که حس می‌شود و بیشتر در زنان و با ایجاد تغییرات هورمونی بخصوص بعد از بارداری به وجود می‌آید. این نوع چربی با چربی بین بافتی متفاوت است، اما عوامل خطرناک برای سلامت در چربی بین بافتی یا بین عضلات هم در زنان و هم در مردان وجود دارد. پیش از این سلولیت‌ها در عمل جراحی برداشته می‌شد، اما اکنون روش‌های غیرتهاجمی و نیمه‌تهاجمی جایگزین شده است. با این حال در صورتی که این روش‌ها همراه رژیم غذایی سالم و فعالیت بدنی باشد، می‌تواند کمک‌کننده باشد.
