د کتر سید ضیاءالد ین مظهری : متخصص تغذیه و رژیم د رمانی ؛ نائب‌رئیس انجمن علمی پیشگیری و د رمان چاقی
تحریریه زندگی آنلاین : ویتامین‌ها ترکیبات آلی می‌باشند که سیستم‌های افراد برای عملکردهای مهم و گاهی حیات‌بخش به آنها نیازمند می‌باشند که خود ارگانیسم قادر به تولید و ساخت آنها نمی‌باشد و منشأ آنها موجودات زنده دیگر مثل باکتری‌ها، گیاهان و حیوانات بوده و مقایسه آنها با مواد معدنی مانند منیزیم یا کلسیم، ترکیبات کانی یا معدنی می‌باشد که منابع و منشأ آنها زمین یا آب‌ها است. ویتامین‌ها برای ادامه زندگی لازم بوده و عملکرد بی‌عیب و نقص و حیات‌بخش آنها بستگی کامل به وجود و حضور آنها دارد، به طور نمونه در چرخه‌های تولید و توزیع انرژی، در ساخت‌وساز استخوان‌ها و عضلات، در سیستم‌های دفاعی و اعصاب و عملکردهای متعدد و پرشمار دیگر، البته در بین کلیه ویتامین‌ها، ویتامین D، ویژگی خاص و استثنایی دارد که در بدن نیز ساخته می‌شود، در صورتی که به اندازه لازم و کافی نور ماورای بنفش آفتاب قابل دسترس باشد.
بیشتربخوانید:
چگونه می‌توان از طریق خورد و خوراک روزمره، ویتامین‌های مورد نیاز را تأمین کرد؟
خیلی سهل و ساده با استفاده از یک برنامه غذایی مکفی، متعادل و متنوع، یعنی در چهارچوب امکانات و مقدورات بودجه خورد و خوراک روزانه باید حداقل 3 واحد سبزیجات، 2 واحد میوه فصل، 6 واحد نان و غلات و فرآورده‌های تهیه شده از آردهای سبوس‌دار ،2 واحد گوشت یا تخم‌مرغ، و همچنین 2 واحد از شیر و لبنیات کم‌چرب و نیم‌چرب جهت تأمین مواد مغذی مورد نیاز مصرف گردد.
بزرگ‌ترین حسن تأمین ویتامین‌ها از طریق منابع غذایی در این امر نهفته است که هرگز امکان هایپرویتامینوز و مسمومیت از بعضی از ویتامین‌ها و عوارض خطرناک آنها فراهم نمی‌شود. البته افرادی که وگان صرف و گیاه‌خوار می‌باشند، بانوانی که قصد بارداری دارند و همچنین نوزادان، کودکان و افرادی که به بیماری‌های خاصی مبتلا می‌باشند، در مورد تأمین میزان نیازشان به ویتامین‌های 13گانه باید با درمانگران‌شان رایزنی کنند.
عوارض استفاده فراتر از میزان نیاز
الف) خطرات استفاده بیش از اندازه از ویتامین‌های محلول در چربی
ویتامین D: ایجاد مسمومیت، افزایش جذب بیشتر کلسیم مازاد بر نیاز، بدحالی وحالت تهوع، سردرد، ضعف عضلانی، سنگ کلیه و صدمات برگشت‌ناپذیر بر عملکرد کلیه‌ها و اختلالات ضربان قلب یا آریتمی.
ویتامین A: مصرف بیش از نیاز ویتامین A، عوارض سخت و سنگینی را موجب می‌گردد. از جمله آنها می‌توان به کاهش استحکام استخوان‌های بدن اشاره نمود یا در دوران بارداری، اضافه دریافت آن، صدمات جدی به جنین وارد می‌سازد.
ویتامین E: ویتامین E بی‌خطر از گروه ویتامین‌های محلول در چربی در صورت ادامه مصرف بلند مدت با مقادیر بالاتر گرایش به خون‌ریزی‌ها را پدیدار می‌نماید.
بیشتربخوانید:
ب) ویتامین‌های محلول در آب
گرچه در بدن ذخیره نشده، مازاد بر نیازشان دفع می‌شود، ولی مصرف بیش از نیاز تعدادی از آنها عوارضی را پدیدار می‌سازد، مثلاً:
ویتامین B3: در دوزهای افزون‌تر باعث بروز سردرد، سرخی پوست، فشارخون، در مواقع به کارگیری آن در مقادیر مگادوز برای کاهش سطح چربی خون ممکن است فشارخون به قدری کاهش پیدا نماید که منجر به از پا افتادن و بی‌هوشی شود و علاوه بر آن عارضه اسهال، سوزش سر دل، شکم درد و آسیب‌های جدی به کبد زمینه‌سازی گردد.
ویتامین B6: در صورت استفاده بلند مدت دوزهای بالای این ویتامین منجر به اختلالات اعصاب یا نوروپاتی می‌گردد که با قطع ادامه مصرف آن برطرف می‌شود.
بیشتربخوانید:
کدام گروه‌های در معرض خطر باید از مکمل‌های ویتامینی استفاده نمایند؟
1- بانوانی که قصد بارداری دارند
4 ماه قبل از آن، باید 400 تا 600 میلی‌گرم اسیدفولیک (یا ویتامین B9) در روز دریافت نموده و تا پایان سه ماهه اول حاملگی ادامه بدهند. چند سالی است میل نمودن مکمل ید نیز همراه با آغاز این ویتامین تا پایان سه ماهه اول توصیه گردیده است.
2- نوزادان و شیرخوارگان
باید در سه نوبت به مقدار 2 میلی‌گرم ویتامین K و شیرخوارگان روزانه پانصد واحد بین‌المللی ویتامین D و گیاه‌خواران و وگان‌ها به مقدار 4 میلی‌گرم ویتامین B12 در روز دریافت نمایند.
متاسفانه بر مبنای بررسی‌های به عمل آمده، استفاده خودسرانه و دادن انواع ویتامین‌ها توسط والدین به کودکان‌شان در سنین بین 6 تا 12 سالگی در سال‌های اخیر به صورت چشم‌گیری افزوده شده است. کودکان خوب و درست تغذیه شده نیازی به مکمل‌های ویتامینی ندارند، مگر آنکه از طرف متخصص تغذیه و یا پزشک به مقدار معین و در مدت مشخص توصیه شده باشد، چرا که اضافه مصرف ویتامین‌ها در کودکان خیلی سریع‌تر و شدید‌تر صدمات جبران‌ناپذیری را موجب می‌گردد.
