چهار سال از اولین توافق‌های جدی ایران و سوریه بر سر توسعه روابط اقتصادی و تجاری دو کشور می‌‌‌‌‌‌‌‌گذرد؛ اما هنوز به باور مقامات دو کشور سطح این روابط قابل‌قبول نیست. در سال‌گذشته حجم مبادلات تجاری ایران و سوریه 248میلیون دلار بود که این رقم فاصله زیادی با هدف‌گذاری تجارت یک‌میلیارد دلاری دو کشور دارد. برنامه‌‌‌‌‌‌‌‌ای که از دو سال‌گذشته ترسیم شده است، اما به سرانجام نرسیده؛ سیاستی که یکی از اهداف آن ایجاد توازن در تراز تجاری است.
سال‌هاست منحنی این تراز شیبی صعودی به نفع ایران را تجربه کرده است. البته ایران هنوز در بازار سوریه به موفقیت قابل‌توجهی دست پیدا نکرده است. در این شرایط از نگاه فعالان اقتصادی دو طرف برای رسیدن به هدف تجارت یک‌میلیارد دلاری باید از حد شعار عبور کرده و در راستای تحقق این هدف گذشته از صفرکردن تعرفههای گمرکی به صادرات مجدد و بر‌گزاری مراکز تجاری دائمی دست بزنند. البته در همایش توسعه روابط اقتصادی و تجاری ایران و سوریه، دو طرف بر رشد روابط فراتر از تجارت کالا و در قالب کشت فراسرزمینی تاکید کردند. بدین ترتیب دومین مقصد کشت فراسرزمینی ایران، سوریه خواهد بود. پیشتر مقامات روسی در دیداری با مقامات ایرانی خواهان توسعه کشاورزی در زمین روسیه بودند.
موضوعی که با توجه به بحران منابع آبی ایران مورد استقبال طرف ایرانی قرار گرفت. حال قرار است، این سیاست در سوریه دنبال شود. گذشته از برنامه کشت فراسرزمینی در این دیدار موضوع تشکیل بانک و صرافی مشترک، تشکیل شرکت‌های حملونقل و کشاورزی مورد‌توجه طرفین قرار گرفت. در ضمن اعضا خواهان حضور شرکت‌های ایرانی در سوریه در راستای بازسازی آن بودند، زیرا روند حضور شرکت‌های ایرانی به دلیل چالش‌های بانکی و حمل‌ونقلی با کندی روبه‌رو است. از طرفی توسعه تجارت به دلیل اعمال تعرفههای بالای گمرکی و مشکلات ارزی پایدار است. براین اساس فعالان اقتصادی دو کشور در این همایش به تدوین یک نقشه‌راه در راستای حل مسائل و توسعه روابط تاکید کردند.
توسعه کشت فراسرزمینی
روز گذشته همایش توسعه روابط اقتصادی و تجاری ایران و سوریه در اتاق بازرگانی ایران برگزار شد. رئیس اتاق ایران در این همایش با ابراز خرسندی از حضور هیات‌تجاری سوریه در ایران، گفت: در حال‌حاضر شاهد رابطه عمیق سیاسی بین دو کشور هستیم و در تلاشیم این رابطه از سطوح بالای سیاسی و دولتی به سطح فعالان اقتصادی و دو ملت منتقل شود، برای این منظور به تبادل اطلاعات بیشتر بین دو کشور نیاز داریم. وی همچنین زمینه ارتقای سطح روابط تجاری را همراه با پیشرفت توصیف کرد و افزود: در مسیر توسعه سطح مناسبات تجاری به حمایت بیشتر دولت‌ها به‌منظور ایجاد زیرساخت‌ها و اجرایی‌شدن توافق‌‌‌‌‌‌‌‌ها در حوزه تجارت آزاد، حملونقل، روابط بانکی و غیره نیاز داریم.
رئیس اتاق ایران تصریح کرد: رسیدن به مبادلات تجاری به بیش از یک‌میلیارد دلار بین ایران و سوریه به نقش‌‌‌‌‌‌‌‌آفرینی بیشتر بخش‌خصوصی و برنامه‌‌‌‌‌‌‌‌ریزی برای حضور ایران در روند بازسازی سوریه نیازمند است. در این جریان افزایش ارتباط‌‌‌‌‌‌‌‌های صنعتی، کشاورزی و پیوند تشکل‌های این دو حوزه به انتقال دانش بین دو کشور کمک می‌کند. شافعی ادامه داد: اتاق‌های مشترک به‌عنوان بازو‌های اجرایی نقش مهمی در توسعه مبادلات تجاری دارند و بنابراین پیشنهاد می‌شود اتاق‌های مشترک دو کشور با نقشه عملی، گام‌‌‌‌‌‌‌‌های موثری بردارند و با توجه به پیشرفت‌‌‌‌‌‌‌‌های کشاورزی در ایران و وجود زمین‌‌‌‌‌‌‌‌های حاصلخیز در سوریه، امکان همکاری و کشت فراسرزمینی و استفاده از صنایع بسته‌‌‌‌‌‌‌‌بندی در سوریه در دستورکار دو کشور قرار گیرد. مشارکت در بر‌گزاری نمایشگاه‌‌‌‌‌‌‌‌های تخصصی و سمینارها برای آشنایی با زیرساخت‌ها و ظرفیت‌‌‌‌‌‌‌‌های همکاری و سرمایهگذاری در دو کشور، نکته دیگری بود که از سوی رئیس اتاق ایران مورد تاکید قرار گرفت.
وی از آمادگی بخش‌خصوصی ایران برای همکاری با طرف‌‌‌‌‌‌‌‌های سوریه‌ای برای بازسازی زیرساخت‌ها و بخش‌های صنعتی و سرمایهگذاری این کشور که به دلیل جنگ از بین رفتند در حوزه‌‌‌‌‌‌‌‌های عمرانی ساخت‌‌‌‌‌‌‌‌وساز، سدسازی، صنایع تولیدی، آب و فاضلاب، نیروگاه‌‌‌‌‌‌‌‌های برق و انرژی خبر داد. رئیس اتاق ایران همچنین از بخش‌خصوصی سوریه خواست تا لیستی از پروژه‌‌‌‌‌‌‌‌های موردنظر، در اختیار اتاق ایران قرار دهند تا امکان برنامه‌‌‌‌‌‌‌‌ریزی و سرمایهگذاری در آنها مهیا شود. شافعی در دیدار با هیات تجاری سوری نیز گفت: به‌نظر می‌رسد اتاق‌های بازرگانی دو کشور نیازمند تدوین برنامه راهبردی بلندمدت برای توسعه روابط اقتصادی هستند. در تدوین این برنامه بلندمدت، نیازمند همکاری دولت‌‌‌‌‌‌‌‌های دو کشور با بخش‌خصوصی هستیم تا به این برنامه توجه کنند. البته صرفا مساله مبادلات اقتصادی کشور را نباید روی مبادله کالا پایه‌‌‌‌‌‌‌‌گذاری کنیم. آنچه می‌تواند برای توسعه اقتصاد سوریه آینده مطمئنی فراهم کند، کار روی مسائل اساسی است که زمینه همکاری میان دو کشور آماده است.
رئیس اتاق ایران در ادامه به برخی از مشکلات تجار اشاره کرد: مشکلاتی مانند حملونقل زمینی و دریایی و موضوع تعرفههای گمرکی جزو مسائلی هستند که اتاق مشترک ایران و سوریه روی آن مطالعاتی انجام داده و می‌تواند پیشنهاد اصلاحی خود را ارائه کند. در این نشست کیوان کاشفی، رئیس اتاق مشترک ایران و سوریه نیز از افزایش 60درصدی سطح تبادلات تجاری بین دو کشور طی سال‌گذشته خبر داد و گفت: این حجم از تبادلات، سقف اهداف دو کشور نیست بلکه برای رسیدن به حجم یک‌میلیارد دلار در سال برنامه‌‌‌‌‌‌‌‌ریزی می‌‌‌‌‌‌‌‌کنیم. خوشبختانه در این مسیر بخشی از خواسته‌‌‌‌‌‌‌‌ها مانند تسهیل رفت و آمدهای تجار بین دو کشور محقق شده و سایر انتظارات نیز در حال بررسی هستند. عضو هیات‌رئیسه اتاق ایران با بیان این مطلب که استقبال بخش‌خصوصی دو کشور برای توسعه همکاری‌‌‌‌‌‌‌‌ها بسیار بالاست، تاکید کرد: در این مسیر به شتاب‌‌‌‌‌‌‌‌دهنده واقعی نیاز داریم و آن حل وضعیت تعرفههای ترجیحی است. باید در این رابطه بازنگری صورت گیرد تا سطح روابط توسعه پیدا کند. وی بخش کشاورزی را نیز یکی از زمینه‌‌‌‌‌‌‌‌های مناسب برای همکاری بین فعالان اقتصادی دو کشور دانست و از غفلت نسبت به این مساله انتقاد کرد.
پیشنهاد طرف سوری
در این همایش شفیق دیوب، سفیر سوریه در ایران با اشاره به برنامه‌‌‌‌‌‌‌‌های دولت‌‌‌‌‌‌‌‌های ایران و سوریه برای گسترش روابط دو‌طرفه تاکید کرد: باید هر دو طرف تلاش کنند تا سطح روابط در حوزه‌‌‌‌‌‌‌‌های تجاری، اقتصادی، بهداشتی و رسانه‌‌‌‌‌‌‌‌ای را نیز به سطح روابط سیاسی دو طرف برسانند. وی با اشاره به تحریم دو کشور ایران و سوریه از سوی آمریکا بیان کرد: برای رویارویی با تحریم‌ها و برای بازسازی سوریه بعد از جنگ تجار دو کشور باید در کنار هم باشند. سفیر سوریه در ایران با ابراز امیدواری از اینکه نتایج این همایش تجاری به نقشه‌راهی عملی و قابل‌اجرا میان تجار دو کشور تبدیل شود گفت: وزارت‌خارجه سوریه و سفارت این کشور در ایران آماده است تا گام‌‌‌‌‌‌‌‌های عملی در راستای تسهیل تجارت میان دو کشور برداشته و همه موانع پیش‌روی گسترش روابط تجاری ایران و سوریه را برطرف کند. وی با بیان اینکه در یک سال‌گذشته حجم مبادلات تجاری دو کشور به دوبرابر افزایش یافته، تاکید کرد: این میزان هنوز از ظرفیت‌‌‌‌‌‌‌‌های تجاری دو کشور فاصله زیادی دارد.
دیوب با اشاره به پانزدهمین کنفرانس همکاریهای اقتصادی دو کشور به ارائه چند پیشنهاد برای استفاده حداکثری از نتایج این کنفرانس پرداخت و گفت: برای اینکه در این همایش به نتایج بهتری دست یابیم، باید در راستای تقویت سرمایهگذاری ایران در سوریه با استفاده از قانون جدید تجاری 2021 در این کشور حرکت کنیم. وی افزود: گسترش سرمایه‌گذاری‌‌‌‌‌‌‌‌های مشترک میان شرکت‌های ایرانی و سوری، مشارکت گسترده در بازسازی سوریه و بر‌گزاری همایش‌‌‌‌‌‌‌‌های تخصصی مشترک راه‌های دیگر توسعه تعاملات است. دیوب گفت: درضمن باید تقویت حملونقل و ترانزیت میان دو کشور، رفع موانع گمرکی و غیرگمرکی برای عرضه کالاهای سوری در بازار ایران و رفع موانع تهاتر کالا میان دو کشور را در دستور کار قرار دهیم. از نگاه سفیر سوریه در ایران، امضای توافق‌نامه‌های گمرکی میان دو کشور و اجرای این توافق‌نامه‌ها؛ موضوع قابل‌توجه دیگری است که باید مورد‌توجه قرار گیرد.
وی تاکید کرد: ارائه برنامه عملی در دو سطح کوتاه‌مدت و بلندمدت میان دو کشور در زمینه همکاریهای اقتصادی می‌تواند به گسترش سطح روابط دو کشور بینجامد. در این نشست محمد ابوالهدی اللحام رئیس هیات اتحادیه اتاق‌های بازرگانی سوریه با اشاره به اینکه ظرفیت‌‌‌‌‌‌‌‌های بلااستفاده زیادی در حوزه اقتصادی و تجاری میان دو کشور باقی‌مانده است گفت: متاسفانه تجار دو کشور آن‌‌‌‌‌‌‌‌طور که باید روابط منسجمی با یکدیگر ندارند. امروز 45 تاجر و فعال اقتصادی سوری از بخش‌های مختلف در این هیات حاضر شده‌‌‌‌‌‌‌‌اند تا با شناخت بیشتر همتایان خود در ایران و برقراری روابط مستقیم امکان مبادلات تجاری بیشتر در آینده میان دو کشور را فراهم کنند. وی با بیان اینکه دولت‌‌‌‌‌‌‌‌های ایران و سوریه باید امکانات و تسهیلات مناسب بانکی برای بازرگانان و فعالان اقتصادی دو کشور با هدف توسعه روابط اقتصادی تعریف کنند، بیان کرد: مشکلات بر سر راه توسعه روابط اقتصادی ایران و سوریه بسیار است اما می‌توان این مشکلات را با امضای موافقت‌نامه‌‌‌‌‌‌‌‌های مشترک و عملیاتی‌کردن آنها کاهش داد.
اللحام با اشاره به بحران اقتصادی ایجاد شده در جهان گفت: در این شرایط فضا بیش از گذشته برای مشارکت فعالان اقتصادی ایرانی در سوریه و حضور شرکت‌های بخش‌خصوصی در بازسازی سوریه فراهم شده است. در این نشست فهد درویش، رئیس اتاق مشترک سوریه و ایران نیز خواستار کاهش میزان تعرفههای گمرکی از 4 به صفر، تسهیل روند واردات از سوریه به ایران و برعکس بود. بر‌گزاری نمایشگاه‌‌‌‌‌‌‌‌های تخصصی در هر دو کشور به‌منظور اطلاع‌‌‌‌‌‌‌‌رسانی و معرفی تولیدات خود در کشور مقابل از ایده‌های درویش بود. وی همچنین از راه‌‌‌‌‌‌‌‌اندازی بانک مشترک بین ایران و سوریه برای تسهیل تبادلات مالی امکان‌پذیرش و تضمین ضمانت‌‌‌‌‌‌‌‌های دو کشور سخن گفت. رئیس اتاق مشترک سوریه و ایران همچنین حل مشکلات مربوط به حوزه حملونقل و کاهش هزینه‌‌‌‌‌‌‌‌های آن از طریق راه‌‌‌‌‌‌‌‌اندازی شرکت حملونقل مشترک را راهکاری دیگر برای توسعه مبادلات دانست. وی موضوع تاسیس شرکت مشترک در بخش کشاورزی، صنعتی، تجاری و پیمانکاری به‌منظور انتقال تکنولوژی‌‌‌‌‌‌‌‌های موجود در ایران را نیز مهم دانست. در این نشست درویش به تامین مواداولیه موردنیاز تولید در سوریه، ایجاد مرکز داوری برای حل‌‌‌‌‌‌‌‌وفصل اختلاف‌‌‌‌‌‌‌‌های احتمالی بین فعالان اقتصادی و تاسیس مرکز دائمی معرفی تولیدات دو کشور نیز اشاره کرد.
در این نشست محمد کشتو، رئیس اتحادیه اتاق کشاورزی سوریه نیز گفت: وقت آن رسیده که موضوع ارتقای روابط اقتصادی دو کشور به سطح روابط سیاسی از شعار به‌عمل تبدیل شود. جلسات بعد از این همایش تجاری باید جلسات عملیاتی باشند که روابط اقتصادی را توسعه دهند. ما نباید همان حرف‌‌‌‌‌‌‌‌های دو سال‌گذشته را تکرار کنیم و باید گام‌‌‌‌‌‌‌‌های عملیاتی برداریم. وی با بیان اینکه ایران و سوریه در کنار هم جنگ سختی را پشت‌سر گذاشتند گفت: ما در کنار هم پیروز شدیم و حالا باید این پیروزی را به پیروزی بر بحران غذا در جهان پیوند بزنیم. ما آماده‌‌‌‌‌‌‌‌ایم در این حوزه با شرکت‌های ایرانی وارد طرح‌‌‌‌‌‌‌‌های مشارکتی شویم، چراکه کار مشترک بهترین مسیر در پیشرفت روابط دو کشور است.
