درباره غذاهای ارگانیک چه می دانید؟

تحریریه مجله دنیای تغذیه

غذای ارگانیک به ظاهر گران اما کم هزینه!

دکتر سید مرتضی صفوی متخصص تغذیه فرآیند تبدیل محصولات ارگانیک به جزئی از سبد مصرف‌کنندگان را اینگونه توضیح می‌‌دهد: در ابتدا، غذای ارگانیک تنها شامل سبزی‌های تازه بود و اولین مصرف کنندگانی که از غذای ارگانیک استفاده می‌کردند، به دنبال غذایی بودند بدون مواد شیمیایی، تازه و در حد امکان دارای کمترین مراحل فرآیند؛ و چون آنها باید اقلام مورد نیاز خود را مستقیماً از کشاورزان خریداری می کردند بنابراین، شعار «کشاورز خود را بشناس تا غذای خود رابشناسی» از اولین شعارهایی بود که به منظور ترویج مصرف غذاهای ارگانیک، باب شد.

اما امروزه در بسیاری از کشورهای دنیا، محصولات ارگانیک، دیگر لوکس و «خاص» به حساب نمی‌آیند و در فروشگاه‌ها، انواع محصولات ارگانیک از میوه و سبزی گرفته تا مرغ، تخم مرغ و شیر را می‌توانید با برچسب ارگانیک و تنها اندکی گران‌تر از انواع معمولی، خریداری کنید. دکتر صفوی با بیان این واقعیت که محصولات غذایی صنعتی و به ظاهر ارزان‌تر، قیمت واقعی‌شان بالاتر است، می‌‌افزاید: تقریباً یک سوم قیمت این نوع محصولات را مصرف‌کننده‌ها مستقیماً می‌پردازند و حدود یک سوم قیمت را دولت، از طریق یارانه به کشاورزان و تولیدکنندگان پرداخت می‌کند.

در عین حال باید به ضایعاتی که به صورت معمول در این محصولات وجود دارد و آسیب‌هایی که طبیعت در تولید این محصولات ایجاد می‌کند نیز توجه کرد. براساس بررسی‌های متخصصان کشاورزی و مواد غذایی و کارشناسان محیط زیست، افراد و خانواده‌هایی که از محصولات غذایی ارگانیک استفاده می‌کنند در نهایت، هزینه کمتری را نسبت به افراد و خانواده‌هایی می‌پردازند که از محصولات غذایی معمولی که به روش‌های صنعتی و ماشینی تهیه شده، استفاده می‌کنند. چرا که محصولات غذایی که با روش طبیعی و ریتمی آرام به دست می‌آید، مانند همه‌ پدیده‌های دیگر زندگی، استحکام و مقاومت و غنای بیشتری دارد. 

فواید کشت محصولات ارگانیک 

رئیس انجمن ارگانیک ایران درباره فواید کشت محصولات ارگانیک معتقد است: مهمترین نتیجه ای که کشت محصولات ارگانیک دارد، بحث کمک به حفظ محیط زیست و بحث سلامت جامعه است. جلوگیری از استفاده نامطلوب و بی‌رویه از سموم و کودهای شیمیایی در کشت محصولات کشاورزی هم برای محیط زیست و هم برای سلامت جامعه مهم است. 

فروشگاههای عرضه محصولات ارگانیک در سطح کشور 

دکتر نورانی در مورد تعداد فروشگاههای عرضه محصولات ارگانیک در سطح کشور گفت: امروز خوشبختانه حدود 18 فروشگاه ارگانیک با مدیریت انجمن ارگانیک در سطح کشور وجود دارد و من فکر می‌‌کنم تا آخر سال به 100 فروشگاه برسد. به دلیل اینکه استقبال عمومی از محصولات ارگانیک زیاد شده است و با توجه به این همه بیماری‌‌هایی که متاسفانه در ایران از سطح دنیا زیادتر است مردم به سمت مصرف محصولاتی که زیان جانی برایشان نداشته باشد، می‌‌روند. بنابراین در جامعه از محصولات ارگانیک استقبال خوبی شده است. 

متولی استاندارد محصولات ارگانیک چه سازمانی است

رییس انجمن ارگانیک در مورد واحد تعیین کننده استاندارد محصولات ارگانیک در ایران اظهار داشت: در ایران متولی اصلی آن سازمان استاندارد است. این سازمان، استاندارد 11 هزار را برای محصولات ارگانیک تدوین کرده است. انجمن توانسته با همان برندی که در دنیا ثبت شده است و در ایران هم هست یک شناسه 18 رقمی را تدوین کند.

وقتی یک تولید کننده عضو انجمن ارگانیک شده و گواهی وی نیز تایید شده است، یک شناسه 18 رقمی به او می‌‌دهیم. اگر شناسه 18 رقمی را وارد کامپیوتر کنید نشان دهنده این است که این محصول تولید کدام استان است، چه کسی آن را تولید کرده و کدام سازمان بازرسی آن را تایید کرده است. یعنی تمام شاخص‌‌هایی که یک کالا باید داشته باشد آن شناسه می‌‌تواند به آن کمک کند. 

دولت هیچ حمایتی از کشت محصولات ارگانیک ندارد            

دولت تا به امروز هیچ حمایتی نکرده است. در سال‌‌های گذشته دولت یارانه زیادی برای سم و کود شیمیایی با هدف تولید بیشتر اختصاص می‌‌داد، ولی برای سالم سازی و سلامت جامعه هنوز یارانه ای را در نظر نگرفته اند. جامعه سالم، کاهش تخت‌‌های بیمارستانی و واردات دارو، مستلزم این است که کشور را واکسینه کنیم آن هم با تولید و مصرف محصولات ارگانیک.

به هر صورت تغذیه مهمترین چیزی است که بیماری را به بدن وارد می‌‌کند. اگر واقعا دولت بخواهد یک طرح اساسی را برای سلامت جامعه ارائه کند، توسعه کشت ارگانیک بهترین راه است؛ چون با کمترین هزینه، سلامتی را با تضمین بیشتر وارد جامعه می‌‌کند. هرچند فعالان بخش خصوصی کشاورزی ارگانیک از عدم حمایت دولت گلایه می‌کنند. یک مقام مسئول در وزارت جهاد کشاورزی از برنامه آتی این وزارتخانه برای حمایت از تولید محصولات ارگانیک خبر می‌دهد. ابطالی با بیان اینکه یارانه به چند طریق به کشت محصولات ارگانیک اختصاص می‌‌یابد، می‌‌گوید: یکی مربوط به عوامل بیولوژیکی است که حدود 65 تا 75 درصد پولش را ما می‌‌دهیم و کمتر از 30 درصد را کشاورز می‌‌دهد.

ناظرینی را که برای آنها انتخاب کرده ایم که کارشناسی بکنند و توصیه‌‌های فنی را به کشاورز بدهند از آنها پولی بابت ناظرین دریافت نمی کنیم. همچنین در طرح پیش بینی کردیم که به ازای هر کارشناس مثلا 150 هکتار زمین در اختیارش باشد و بتواند برای تمامی بهره برداران آموزش و دانش روز را ارتقا دهد. یک بحث دیگری هم داریم که بحث مربوط به ردیابی است که توسط وزارت بهداشت انجام می‌‌گیرد و برای این مورد هم از کشاورز پولی دریافت نمی شود. تا الان یارانه ای که به کشاورزان تعلق گرفته در سطح عمومی بوده در همین 300 هزار هکتاری که بحث کنترل بیولوژیک داریم و در بحث شبکه مراقبت که حدود 4 هزار کارشناس داریم. بخشی از هزینه‌‌ها را با این روشها پوشش می‌‌دهیم. 

دسته بندی محصولات بر اساس درصد مواد ارگانیک     

بیش از 95 درصد ارگانیک: بر اساس مقرارت اروپایی تولید کنندگان مجاز هستند که به محصول ارگانیک غیر فرآوری شده خود، حداکثر 5 درصد افزودنی غیر ارگانیک اضافه کنند. محصولی با این مشخصات می‌تواند دارای برچسب «کشاورزی ارگانیک» باشد.

کمتر از 95 درصد ارگانیک: برخی از محصولات فرآوری شده حاوی مواد ارگانیک هستند؛ تولیدکنندگان درصورتی که میزان مواد ارگانیک به کار رفته در تهیه محصول کمتر از 95 درصد باشد، مجاز نیستند از برچسب «کشاورزی ارگانیک» استفاده کنند بلکه باید بر روی برچسب محصول درصد مواد تشکیل دهنده‌اش – ارگانیک و غیر ارگانیک ـ به طور دقیق ذکر کنند. درصد مواد افزودنی، نوع آن‌ها و روش تولید نیز در قوانین مشخص شده است.تولید کنندگان محصولات ارگانیک باید دارای گواهینامه معتبر باشند که به صورت سالیانه صادر می‌شود. 

محصولات ارگانیک و قیمت بیشتر  

روش تولید محصولات ارگانیک و غیر ارگانیک متفاوت است و در نتیجه قیمت آن‌ها نیز متفاوت خواهد بود و این اختلاف قیمت بسته به نوع محصول متغیر می‌باشد. پایه و اساس تولید به روش ارگانیک، بر چرخه طبیعی تولید و عدم استفاده از محصولات و کودهای شیمیایی استوار است و در نتیجه چرخه تولید با در نظر گرفتن این شرایط طولانی‌تر خواهد بود. به عنوان مثال در دامداری به روش ارگانیک، رشد حیوانات کندتر است و مستلزم دسترسی به طبیعت و فضای بیشتر و تغذیه ارگانیک حیوانات می‌باشد.

از طرفی برای نظارت و نتیجه بهتر نیاز به نیروی انسانی بیشتر نیز احساس می‌شود و تمامی این‌ها منجر به هزینه تولید بیشتر و در نتیجه آن قیمت بالاتر محصولات ارگانیک می‌شود. اما با قبول هزینه بیشتر برای داشتن بهتر، در اتحادیه اروپا سعی بر این است که به کمک نظارت بیشتر، محصولات به قیمت واقعی به فروش برسند.