اخیرا مرکز آمار ایران، گزارش رشد اقتصادی تابستان 1402 و متعاقب آن جدول‌های آماری مربوطه را منتشر کرده است. جدول‌های آماری منتشرشده، حاوی محاسبات مربوط به رشد اقتصادی به روش‌های ارزش‌افزوده رشته‌‌‌فعالیت‌‌‌ها و همچنین اجزای هزینه نهایی، هریک به تفکیک قیمت‌های جاری و قیمت‌های ثابت براساس سال پایه 1390 است. اما یک نکته مغفول در گزارش مرکز آمار ایران، برآورد ارزش دلاری تولید ناخالص داخلی کشور و همچنین رشد دلاری آن است.
در حقیقت به نظر می‌رسد حلقه مفقوده این گزارش در اذهان عمومی جامعه که احساس مناسبی نسبت به وضعیت اقتصادی ندارند، غفلت از نکته مذکور باشد. در ادامه به آمارهای منتشرشده بر این مبنا نگاهی می‌اندازیم. با فرض اینکه ملاک محاسبه ارزش دلاری تولید ناخالص داخلی برای تابستان و همچنین چهار فصل منتهی به تابستان 1401 و 1402، نرخ دلار بازار آزاد در تاریخ 31شهریور دو سال تحت بررسی باشد، آنگاه مطابق آرشیو موجود در وب‌سایت «شبکه اطلاع‌‌‌رسانی طلا، سکه و ارز»، این نرخ در 31 شهریور 1401 معادل 316660ریال و در 31شهریور 1402 معادل 493580 ریال خواهد شد. بر همین مبنا، حاصل تقسیم ارزش‌افزوده رشتهفعالیتهای اقتصادی بر ارزش دلار بازار آزاد، ارزش دلاری تولید ناخالص داخلی در سال‌های 1401 و 1402 را به ما نشان خواهد داد. جدول مقابل بر همین مبنا تهیه شده است.
همان‌طور که مشاهده می‌شود، ارزش دلاری تولید ناخالص داخلی ایران در تابستان 1401 معادل 108.6میلیارد دلار و در تابستان 1402 معادل 97.3میلیارد دلار خواهد شد که حاکی از کاهش 10.4درصدی رشد اقتصادی دلاری تابستان 1402 نسبت به تابستان 1401 است. همچنین ارزش دلاری چهار فصل منتهی به تابستان 1401 معادل 375.7میلیارد دلار و ارزش دلاری چهارفصل منتهی به تابستان 1402 معادل 335.8میلیارد دلار خواهد شد که از کاهش 10.6درصدی رشد اقتصادی دلاری چهار فصل منتهی به تابستان 1402 نسبت به چهار فصل منتهی به تابستان 1401 حکایت دارد.
نگاهی دقیق‌‌‌تر به جدول نشان می‌دهد که ارزش دلاری رشتهفعالیتهای گروه‌‌‌ها به طور یکسان دچار تغییر و تحولات نبوده است. نمودار این تغییرات را نشان می‌دهد. نمودار حاکی از آن است که تنها در گروه خدمات شاهد رشد ارزش دلاری در تابستان 1402 نسبت به تابستان 1401 (به میزان یک‌درصد) بوده‌‌‌ایم. البته در چهار فصل منتهی به تابستان 1402 نسبت به چهار فصل منتهی به تابستان 1401 نیز کمترین کاهش ارزش دلاری (به میزان 3.1درصد) متعلق به این گروه بوده است. این در حالی است که گروه‌‌‌های کشاورزی و صنعت طی بازه‌‌‌های زمانی تحت بررسی با افت ارزش دلاری شدیدی مواجه شده‌‌‌اند. اگر از گروه کشاورزی به دلیل سهم اندک آن از تولید ناخالص داخلی (بین 8.5 تا 11.2درصدی) صرف‌‌‌نظر کنیم، در بخش در تابستان 1402 نسبت به تابستان 1401 شاهد کاهش 17.8درصدی ارزش دلاری و در چهار فصل منتهی به تابستان 1402 نسبت به چهار فصل منتهی به تابستان 1402 شاهد کاهش 16.6درصدی ارزش دلاری هستیم.
اگر به یک تفاوت ماهوی مهم میان بخش‌‌‌های صنعت و کشاورزی با بخش خدمات دقت شود، نتیجه جانبی قابل تاملی به‌دست خواهد آمد. در ایران به‌طور سنتی، بخش‌‌‌های کشاورزی و صنعت به میزان بسیار بیشتری هدف قیمت‌گذاری و سیاستگذاری دستوری دولت نسبت به بخش خدمات قرار می‌‌‌گیرند. دقت به این نکته به‌خوبی نشان می‌دهد که چگونه دخالت دولت در قالب قیمت‌گذاری و سیاستگذاری دستوری در بخش‌‌‌های کشاورزی و صنعت موجب عقب‌‌‌ماندگی معنادار این بخش‌‌‌ها از بخش خدمات شده است و به مدد آمار و ارقام فوق می‌‌‌توان بار دیگر به محکوم به شکست بودن چنین سیاست‌‌‌های پی برد.
* پژوهشگر اقتصادی
