عصر ایران؛ سید مهدی حسینی دورود- در بیست و نهمین سال گرد درگذشت مهندس مهدی بازرگان نخست وزیر دولت موقت انقلاب اسلامی که هم به سیاست ورزی اشتهار داشت و هم به دیانت، در این باره که چگونه این دو را در خود جمع کرده بود با حجت الاسلام دکتر محمد اشرفی اصفهانی فرزند شهید محراب آیت الله اشرفی اصفهانی گفت و گو کرده ایم که خود نیز به به عنوان یک روحانی سیاست مدار شناخته می شود.
به نظر حضرتعالی جنس دینداری و سیاست‌ورزی مهندس بازرگان از چه مقوله‌ای بود؟
ببینید آقای بازرگان اولا؛ سیاستمداری دیندار و دینداری با تقوا بود. ثانیا؛ فعالیت خود را بر دین‌ورزی و سیاست‌ورزی آگاهی بخش بنا نهاده بود. به همین‌خاطر مرحوم بازرگان آگاهی را مهمترین عنصر اصلاح دین و دموکراسی می‌دانست و لذا شما می‌بینید از یک طرف بر آیه لا اکراه فی‌الدین و از طرفی بر حدیث الملک یبقی مع‌الکفر و لا یبقی مع‌الظلم تاکید دارد و آن را مبنای آگاهی بخشی برای پیشبرد اصلاح دین و دموکراسی می‌داند.
در باور مهندس بازرگان تاثیر دینداری آگاهانه بر فرد و اجتماع چگونه بود؟
مرحوم آقای بازرگان معتقد بود دینداری آگاهانه از نظر فردی وقتی که انسان خودش را در راه راست و حرکت به سمت سعادت و معبود و خدا ببیند، سختی و آسودگی، رنج و آسایش همه در نظر او یکی می‌شود و این بهترین عامل سلامتی و آرامش و نشاط یک فرد است. وانگهی دینداری آگاهانه باعث جلوگیری از آلودگی‌ها و افراط و تفریط‌ها و تجاوزها و گناه هم می‌شود.
و اما از نظر اجتماعی در سایه دینداری آگاهانه عقیده و هدف واحد و مشترکی در جامعه به‌وجود می‌آید و مانع تشتت عقاید متفرق و متضاد و منافع مخالف می‌شود و باعث قرار و دوام کشور می‌شود. آقای بازرگان انسان خاصی بود، حقیقتا عاشق اسلام و خدمت به مردم بود و در این راه فداکاری می‌کرد.
آقای مهندس بازرگان همچنان‌که نگران فقر معیشتی و اقتصادی مردم بود. نگران فقر اندیشه و فقر باور انها هم بود و معتقد بود که می‌بایست تلاش دولت‌ها متوجه رفع این دو با هم باشد.
آقای بازرگان را در مدیریت کشور آن‌هم در آن شرایط سخت چگونه دیدید؟
اجازه بفرمایید در این بخش راحت‌تر و خودمانی‌تر نکاتی را عرض کنم. اما نسبت به مدیریت به‌طور کلی آقای بازرگان کارنامه بسیار خوبی داشتند.
چه در دورانی که خارج از کشور بود، خب از کسانی بودند که هم در ارتباط با مسائل اسلام شناسی صاحب‌نظر و هم پایبند بودند. شما این تعهد و پایبندی را حتی در دوران تحصیلات دانشجویی آقای بازرگان در مسائل شرعی و حتی نماز و روزه و فعالیت‌های انجمن‌های اسلامی در خارج از کشور می‌بینید.
لذا از خودشان کارنامه خوبی به‌جا گذاشتند. مثل مهندس بازرگان قبل از انقلاب با آن خصوصیات و شخصیتی که داشت خیلی کم می‌توانید پیدا کنید. جز مرحوم دکتر شریعتی که شخصیت والایی داشت و چنان در اعماق دل‌ها مخصوصا جوان‌ها نفوذ پیداکرده بود و صاحب قلم و صاحب بیان معجزه آسایی بود، افراد انگشت‌شماری را می‌توانید مثل آقای بازرگان بیابید. هم دکتر شریعتی هم آقای مهندس بازرگان حقیقتا کم نظیر بودند.
آقای بازرگان در نظر امام خمینی چه جایگاهی داشت؟
به شدت مورد توجه حضرت امام بودند تا جایی که گزینه امام به‌عنوان نخست وزیر بعد از پیروزی انقلاب در آن دوران سخت و در دولت موقت شدند.
این‌که حضرت امام مرحوم آقای مهندس بازرگان را قبل از فروپاشی کامل رژیم ستم شاهی و بعد از ورودشان به کشور و تشکیل دولت موقت و شورای انقلاب که خود بازرگان عضو شورای انقلاب هم بودند به‌عنوان نخست وزیر دولت موقت معرفی کردند خود بالاترین و مهمترین مسئله است و شاهد جایگاه و رفعت مقام و تقوای ایشان در نزد امام است.
آقای بازرگان اصلا به دنیا دلبستگی نداشت با این که می‌توانست برای خودش یک جایگاه و موقعیت خوبی رقم بزند. بالاخره نخست وزیر بعد از فروپاشی رژیم شاه بود.
نخست‌وزیری که به دستور امام معرفی شد. این امتیاز فوق العاده‌ای برای آقای بازرگان بود.
برخی بر این باورند که در حق او جفا شد. شما هم این نظر را دارید؟
بله متاسفانه گرچه در همان ایام نخست‌وزیری جفاها دید اما از وقتی‌که از صحنه سیاست بیرون رفت، حق ایشان ضایع و جفای فراوانی به او شد. نباید آن‌طور نسبت به ایشان عمل می‌شد.
این رفتارها متاسفانه طبیعی شده ومردم از ما می‌پرسند بر سر رؤسای جمهور سابق از مرحوم آقای هاشمی گرفته تا خاتمی، تا احمدی‌نژاد تا روحانی و دیگران چه آمد؟ افرادی که هرکدام 8 سال امانتدار و سکان‌دار مملکت بودند ومردم به آنها رأی دادند و مورد اعتماد مردم بودند.
فرق نمی‌کند، چپ و راست ندارد. آقای خاتمی، آقای روحانی، آقای احمدی نژاد، و سایرین حتی مهندس موسوی. به هرحال ان‌شاالله امیدواریم که دولت کنونی، آقای رئیسی عاقبت به‌خیر شود.
هرکدام از این آقایان جایگاه رفیعی داشتند. باید یک مقداری در کارنامه خودمان تجدید نظر کنیم. بعضی برخوردها مطلوب نیست. همین که مراسم اعلام شده را لغو کردند. خب این یعنی چی، چه معنی دارد، چه وجهی دارد چه اشکالی دارد، مگر چه تعداد جمعیت می‌آمدند؟! این‌گونه برخوردها اصلا جالب نیست.
آقای مهندس بازرگان هم به امام و انقلاب و هم به ایران و مردم، اعتقاد قلبی داشت و تا پایان عمر از ملیت، دیانت و حریت دفاع کرد.