به قلم : د‌کتر نوشین صحابی ؛ جراح و متخصص زنان، زایمان و نازایی
Noushin.sahabi@gmail.com
تحریریه زندگی آنلاین : سختی‌ها و پیچیدگی‌های بارداری شامل برخی شرایط جسمی و روحی است که نه تنها سلامت مادر را تحت تاثیر قرار می‌دهد، بلکه روی زندگی جنین هم تاثیراتی به جا می‌گذارد. این سختی‌ها و عوارض ممکن است قبل، در طول یا بعد از بارداری باشند، بنابراین برای کاهش خطرات احتمالی، مراقبت‌های بهداشتی ویژه‌ای لازم است. اگر در حین یا بعد از بارداری علامت هشدار‌دهنده در خودتان مشاهده نمودید، فورا به پزشک مراجعه کنید تا تحت مراقبت‌های ویژه پزشکی قرار بگیرید.
برای کاهش خطرات احتمالی و جلوگیری از بروز آنها چه باید کرد؟
برای بهره‌مندی از یک سبک زندگی سالم و متعادل و برخورداری از مراقبت‌های بهداشتی لازم، رعایت برخی موارد مخصوصا در دوران بارداری و چند ماه بعد از زایمان، ضرورت دارد. قبل از اقدام به بارداری، تغذیه سالم مهم‌ترین گام در این راستا است. شما باید وزن مناسبی داشته باشید، از سلامت روان برخوردار باشید، از مصرف دخانیات و الکل پرهیز کنید و به مراقبت‌های بهداشتی قبل از بارداری و ویزیت سه ماه قبل از اقدام به بارداری هم توجه داشته باشید. این برنامه‌ها در مجموع موجب سلامت جسم و روان بیشتر می‌شود. در هنگام بارداری، به مراقبت‌های مربوط به دوران بارداری توجه کنید. سلامتی شما در این دوران تاثیر مستقیم روی جنین می‌گذارد، لذا اگر بیماری خاصی دارید و یا اگر از دارویی استفاده می‌کنید، حتما با پزشک خود آن را در میان بگذارید. در دوران بارداری به دلیل منع مصرف برخی از داروها، لازم است که مراقبت‌ها و پیگیری‌های مربوط به بیماری را به شکل دیگری مدیریت کنید. در دوران بعد از زایمان و تولد نوزاد نیز همچنان مراقبت‌های پزشکی برای حفظ سلامت جسم و روان شما ادامه دارند. اگر از مشکلی رنج می‌برید، اگر به لحاظ فیزیکی احساس درد دارید یا دچار غم، اضطراب و خستگی مفرط شده‌اید، حتما از اطرافیان خود کمک بگیرید و در صورت نیاز به پزشک مراجعه کنید. در این دوران نیز مراقبت‌های پزشکی ادامه خواهند داشت.
بیشتربخوانید:
سختی‌ها و پیچیدگی‌های شایع در دوران بارداری، قبل و بعد از آن
موارد بسیاری منجر به مشکلات و پیچیدگی‌های متفاوت در این دوران می‌شوند. در این نوشتار به چند مورد از شایع‌ترین آنها می‌پردازیم. در صورتی که با خواندن این مقاله، نسبت به وضعیت خود دچار تردید شدید، بهتر است موضوع را با پزشک در میان بگذارید.
کم‌خونی
کم‌خونی انواع مختلفی دارد، کم‌خونی‌های ارثی، کم‌خونی فقر آهن، کم‌خونی ناشی از بیماری‌های مزمن و ... . افرادی که به کم‌خونی مبتلا هستند، معمولا از احساس خستگی مفرط و ضعف شدید رنج می‌برند. در دوران بارداری، احتمال ابتلا به کم‌خونی در اثر فقر آهن، بیشتر است. دلیل آن نیز نیاز بیشتر از حد معمول بدن به آهن است. در این دوران، آزمایشات خون از نظر بررسی کم‌خونی انجام می‌شود. بعد از بررسی جوانب امر و مشخص شدن علت کم‌خونی، مصرف مکمل‌های آهن و یا اسید فولیک از جانب پزشک به فرد توصیه می‌شود تا به نحو مناسب شرایط را کنترل کنند.
اضطراب
اضطراب در قبل، حین و بعد از بارداری، بسیار شایع است. اگر به اختلال اضطراب دچار هستید، ممکن است که همراه با آن دچار ترس، نگرانی، وحشت و حمله‌های عصبی هم بشوید. این احساسات گاهی بسیار شدت می‌یابند و ممکن است که تا مدت‌های زیاد، طول بکشند. اضطراب و سایر اختلالات حسی، روی عملکرد فرد در اجتماع، روابط و فعالیت‌های روزمره‌اش هم اثر می‌گذارد. درمان اضطراب در دوران بارداری و قبل و بعد از آن، امری ضروری محسوب می‌شود. اگر فکر می‌کنید که از اضطراب رنج می‌برید، بدون فوت وقت به پزشک مراجعه کنید و هر چه سریع‌تر مورد درمان قرار بگیرید.
افسردگی
همه ما گاهی اوقات دچار افسردگی می‌شویم. معمولا احساس افسردگی چند روز بیشتر طول نمی‌کشد و علائم آن با کمی توجه، برطرف می‌شود، ولی گاهی اوقات هم افسردگی هفته‌ها و ماه‌ها طول می‌کشد و زندگی روزمره فرد را دچار اختلال می‌کند. افسردگی در دوران بارداری و به خصوص بعد از آن، بسیار شایع است. برخی از علائم آن عبارتند از:
دچار غم شدن؛ احساس غمگینی
احساس اضطراب یا خالی بودن
از دست دادن انرژی
بدخوابی و مشکلات مربوط به خواب و در برخی مواقع پرخوابی
پر خوری و یا بر عکس از دست دادن اشتها
زود رنج شدن یا احساس بی‌قراری
مشکل در تمرکز، به یادآوری جزئیات و تصمیم‌گیری
احساس گناه (عذاب وجدان) مداوم، احساس بی‌ارزشی و حقارت و احساس درماندگی و استیصال
فکر کردن به خودکشی و حتی تلاش برای انجام آن.
اگر با مطالعه این موارد، برخی از این علائم را در خودتان می‌بینید، در صورت طولانی بودن آنها (بیشتر از دو هفته)، احتمالا دچار افسردگی شده‌اید. افسردگی در این دوران، کمی پیچیدگی و سختی به همراه دارد. در افسردگی بعد از زایمان، درمان مادر ضرورت دارد. فرد افسرده باید سریعا به مراکز پزشکی مراجعه کند تا هر چه سریع‌تر مورد بررسی و درمان قرار بگیرد.
بیشتربخوانید:
دیابت
دیابت بر نحوه تبدیل مواد غذایی به انرژی، اثر می‌گذارد. به طور کلی ما سه نوع دیابت اصلی داریم. نوع 1، نوع 2 و دیابت حاملگی.
بنابراین کاملا مشخص است که در دوران بارداری بسیار بیشتر از سایر مواقع در معرض ابتلا به دیابت حاملگی هستیم. ابتلا به دیابت نوع 1 و 2 در دوران بارداری که با افزایش قند خون همراه است، خطراتی مثل ناهنجاری‌های جنینی که در هنگام تولد دیده می‌شود، سقط و زایمان زودرس را افزایش می‌دهد. در بین مبتلایان به این سه نوع دیابت، یک امر مشترک وجود دارد و آن هم، افزایش قند خون است. افزایش قند خون خطر ابتلا به پره‌اکلامپسی (فشار خون بارداری)، سزارین و تولد نوزاد بسیار درشت را به همراه دارد. برای مدیریت قند خون حتما به پزشک مراجعه نمایید و طبق سفارشات او، یک برنامه غذایی منظم و مناسب را دنبال کنید. متخصص تغذیه به شما کمک می‌کند که با وجود دیابت، از بارداری سالم بهره‌مند باشید و به خوبی آن را کنترل کنید. شما باید از متخصص تغذیه، متخصص زنان خود و فوق تخصص غدد مشاوره بگیرید. این مراقبت‌ها نباید به دوران بارداری ختم شوند. بعد از این دوران نیز این برنامه‌ها ادامه خواهند داشت.
مشکلات مربوط به قلب
به طور کلی بیماری‌های مربوط به قلب و عروق، حمله قلبی، کاردیومیوپاتی (ضعف عضلات قلب) و نقص مادرزادی قلب، بر قلب و رگ‌های خونی اثر می‌گذارند. محدود کردن مصرف سیگار و حتی اجتناب از مصرف آن، مصرف غذاهای سالم، عدم مصرف الکل و مدیریت بیماری‌های مزمن، به کاهش خطر ابتلا به مشکلات قلبی کمک می‌کنند. اگر به بیماری و مشکل قلبی دچار هستید، ممکن است احتمالا در ناحیه گردن، فک، قفسه سینه و شکم و کمر احساس درد کنید. بسیاری از مبتلایان به بیماری‌های قلبی، بارداری‌های سالم و بی‌خطر دارند، اما در برخی موارد هم بیماری باعث بروز استرس‌های روانی بیشتر و انواع مشکلات مربوط به قلب می‌شود. گاهی اوقات این مشکلات به اندازه‌ای جدی و خطرناک می‌شوند که موجب مرگ مادر در دوران بارداری یا بعد از زیمان می‌گردند. بهتر است قبل از اقدام به بارداری، به پزشک مراجعه کنید تا متوجه شوید که آیا مشکلی دارید یا نه. اگر قبلا به بیماری قلبی دچار نشده بودید، ولی در زمان بارداری به آن مبتلا شده‌اید، نیاز به مراقبت‌های ویژه دارید. اگر علاوه بر مشکلات قلبی به دیابت حاملگی هم دچار باشید، در معرض خطر جدی هستید و باید‌هر چه سریع‌تر، وضعیت سلامتی‌تان مورد بررسی قرار گیرد.
بیشتربخوانید:
فشار خون بالا
فشار خون بالا هم از مشکلات بسیار شایع در دوران بارداری است. معمولا فشار خون حاملگی از هفته 20اُم به بعد بروز می‌کند. اگر قبلا فشار خون طبیعی داشتید، ولی بعد از هفته بیستم بارداری به فشار خون بالا مبتلا شده‌اید، دچار پره‌اکلامپسی (فشار خون بارداری) شده‌اید و احتمالا همراه با ادرار خود، مقادیر زیادی پروتئین را دفع خواهید کرد.
در دوران بارداری، فشار خون بالا با افزایش خطر زایمان زودرس و تولد نوزاد نارس با وزن بسیار کم، همراه است. برخی مشکلات جدی‌تر مانند اکلامپسی (تشنج بارداری)، سکته مغزی و جدا شدن جفت از دیواره رحم هم در اثر فشار خون بالا ایجاد می‌شود. با برخی شیوه‌ها و در پیش گرفتن روش‌های زندگی سالم می‌توان فشار خون دوران بارداری را به خوبی کنترل نمود. اگر در معرض ابتلا به پره‌اکلامپسی (فشار خون بارداری) هستید، بدون معطلی به پزشک متخصص مراجعه نمایید تا در صورت نیاز، مصرف برخی داروها مانند آسپرین با دوز پایین را شروع کنند و تحت آزمایشات و بررسی‌های تخصصی‌تر و حتی در صورت لزوم بستری در بیمارستان قرار بگیرید.
حالت تهوع و استفراغ شدید در بارداری
کم‌آبی بدن، کاهش وزن و عدم تعادل الکترولیت‌ها (آب و نمک بدن) از عوارض استفراغ‌های شدید در دوران بارداری است. اغلب خانم‌ها در دوران بارداری دچار تهوع صبحگاهی می‌شوند، مخصوصا در سه ماه نخست بارداری. این اختلال می‌تواند در اثر افزایش سریع سطح هورمونی به نام گنادوتروپین (بتا HCG)، ایجاد شود. حالت تهوع و استفراغ شدید و مداوم گاهی تا هفته‌های پایانی بارداری می‌تواند ادامه داشته باشد. خانم‌هایی که در بارداری‌های قبلی نیز حالت تهوع شدید داشته‌اند و یا سابقه تهوع در حین مسافرت را دارند، بیشتر در معرض این اختلال می‌باشند. حالت تهوع حاد با علائمی مثل ترشح زیاد بزاق، کاهش وزن، کم‌آبی بدن، ادرار تیره، پوست خشک، ضعف و سبکی سر (حتی غش کردن)، یبوست و ناتوانی در دریافت مواد غذایی و مایعات کافی، همراه است. اگر به این وضعیت دچار هستید و متوجه کاهش وزن خود نیز شده‌اید، حتما به پزشک مراجعه نمایید.
عفونت‌ها
عفونت‌ها می‌توانند حاملگی را دچار پیچیدگی‌های مختلفی کنند و عواقب بسیار جدی به همراه داشته باشند. عفونت‌های مقاربتی و HIV را می‌توان با دریافت برخی واکسن‌های ویژه، کنترل نمود و از پیامدهای بسیار بد آنها جلوگیری کرد. برخی دیگر از انواع عفونت‌ها را هم می‌توان با رعایت نکات بهداشتی (شستن دست‌ها و پرهیز از مصرف برخی مواد غذایی مشکل‌ساز) مدیریت نمود و از بروز آنها تا حد امکان جلوگیری کرد. دریافت برخی واکسن‌ها در دوران بارداری، مشکلی به همراه نخواهد داشت و از جانب پزشکان نیز توصیه می‌شود.
یکی از انواع عفونت‌های باکتریایی رایج در دوران بارداری، عفونت دستگاه ادراری است. با انجام آزمایش ادرار، اگر مشخص شود که به این عفونت دچار هستید، احتمالا استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها، توصیه پزشک‌تان خواهد بود، چرا که عفونت ادراری و سایر انواع عفونت‌ها خطرات جدی به همراه دارند و آنتی‌بیوتیک‌ها می‌توانند به درمان بهتر و سریع‌تر کمک کنند. معمولا عفونت ادراری با علائمی مثل درد یا سوزش هنگام ادرار کردن، تب، خستگی، لرز، تکرر ادرار، احساس فشار و درد در قسمت پایین شکم، بوی بد ادرار، قرمز شدن یا کدری رنگ آن، حالت تهوع و کمر درد، همراه است.
مشکلات مربوط به وزن
شروع بارداری با وزن مناسب می‌تواند از بروز خطراتی مثل پره‌اکلامپسی (فشار خون بارداری)، دیابت بارداری، مرده‌زایی و زایمان زودرس تا حد زیادی جلوگیری کند. بهتر است که قبل از اقدام به بارداری در مورد ضرورت برخورداری از وزن مناسب، بیشتر فکر کنید و برای افزایش سلامت خود و فرزندتان طبق توصیه پزشکان عمل کرده و شیوه زندگی سالمی را در پیش بگیرید.
در طول دوران بارداری نیز، تغذیه خود را کنترل کنید تا از بروز مشکلاتی مثل افزایش زیاد وزن در بارداری جلوگیری شود.