شناسه : ۳۰۳۳۸۶ - چهارشنبه ۷ تیر ۱۳۹۶ ساعت ۰۵:۲۹
مجله «پژوهش دینی» در ایستگاه ۳۰
گروه اندیشه: شماره ۳۰ مجله علمی و پژوهشی «پژوهش دینی» منتشر شد.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، شماره 30 مجله علمی و پژوهشی «پژوهش دینی» به صاحب امتیازی دکتر عباس همامی استاد دانشگاه آزاد اسلامی و سردبیری دکتر مجید معارف، رییس دانشکده الهیات دانشگاه تهران منتشر شد.
در این شماره مجید معارف و عبدالهادی فقهی‌زاده مقاله‌ای با عنوان «تحلیل انتقادی آراء آلوسی در انکار براهین عقلی وجوب عصمت امام» نگاشته‌اند، عباس همامی و نقی نقوی مقاله «بررسی و تحلیل سبک‌های ادبی در داستان‌های قرآن» را نوشته‌اند، غلامحسین اعرابی و محمد معظمی گودرزی با عنوان «بررسی تطبیقی معاد در کتب اوستا، عهدین، تلمود و قرآن کریم با تأکید بر اوصاف و ویژگی های بهشت» مقاله‌ای تدوین کرده‌اند، دکتر محمدرضا حاجی‌اسماعیلی و مریم پیمانی به «بررسی مفهوم اساطیر الاولین در قرآن» پرداخته‌اند، باقر قربانی‌زرین مقاله‌ای با عنوان «واکاوی معناشناختی عقل در زبان عربی و قرآن کریم با تکیه بر آراء شیخ طوسی در التبیان» نوشته است و عباس احمدوند و محمدرحیم بیرقی مقاله‌ای با عنوان «طرح کنترافرنسیا و نقش آن در پیشبرد قرآن پژوهی غرب» را نگاشته‌اند.
تحلیل انتقادی آراء آلوسی در انکار براهین عقلی وجوب عصمت امام
در چکیده مقاله «تحلیل انتقادی آراء آلوسی در انکار براهین عقلی وجوب عصمت امام» می‌خوانیم: عصمت امام (علیه السلام) یکی از مبانی امامت در فرهنگ تشیع است؛ و علمای امامیه از دیر باز با برهان های متعددی ضرورت آن را اثبات کرده و به دفاع از آن پرداخته‌اند، درحالی‌که این موضوع همواره از ناحیه مخالفین مورد نقد واقع شده است. آلوسی -از مفسرین معاصر عامه- از جمله مخالفین عصمت است و نقدهایی را بر دیدگاههای امامیه در ادله عصمت وارد کرده است. او بر این باور است که با ختم نبوت موضوع عصمت پایان می‌یابد و برای حفظ دین فقط عدالت و اجتهاد کفایت می‌کند و نیازی به عصمت امام نیست. او همچنین معتقد است که بین عصمت امام و غیبت ایشان از منظر شیعه تناقض وجود دارد. این دیدگاههای آلوسی عمدتا برگرفته از نوع نگرش او به موضوع امامت و مساوی دانستن امامت و خلافت و تنزل مقام امامت به حد عالمان یک جامعه است. آراء آلوسی بعضا برگرفته از نظر پیشینیان است و مورد استفاده مخالفان معاصر نیز قرار گرفته است. در این پژوهش ضمن واکاوی و ارزیابی دیدگاههای آلوسی در نفی دلائل شیعه به تبیین ادله عقلی امامیه در اثبات ضرورت عصمت امام و تثبیت جایگاه و مقام امامت پرداخته شده است.
«بررسی و تحلیل سبک‌های ادبی در داستان‌های قرآن»
نویسندگان مقاله «بررسی و تحلیل سبک‌های ادبی در داستان‌های قرآن» با عنوان اینکه «قرآن کتاب هدایت بشر در تمام اعصار است»، می‌افزایند: خداوند متعال به‌منظور ایضاح معانی، جلب نظر و توجه مخاطبان و انتقال مفاهیم والای معنوی و تعلیم دستورات اخلاقی و معارف دینی و تسریع در فهم و آسان‌سازی مطالب و تنزّل مفاهیم عمیق معنوی در روح و جان آدمی، از قالب قصه و در قصص از سبک‌های مختلف ادبی و داستان‌گوئی استفاده کرده است. در این میان، تمثیل و تشبیه و ایجاز و اطناب و سایر سبک‌های ادبی از شیوه‌های پیام‌رسانی در داستان‌های قرآن است که به‌منظور عینیّت بخشیدن و تجسم دادن به مفاهیم عقلی و معنوی بکار رفته تا هر کس به فراخور درکش از آن بهره بگیرد و ازآنجاکه یکی از اهداف قرآن برای آشکار شدن مسائل زندگی استفاده ازبیان سمبلیک است، به این حقیقت می‌رسیم که نقل داستان از بهترین روش‌هایی است که به این هدف عینیت می‌بخشد. به ویژه اینکه القای پیام به‌صورت مستقیم و آمرانه، همیشه با استقبال طبایع انسانی مواجه نمیگردد و بسیاری از اوقات، از طریق هنر میتوان پیامی را به‌طور غیرمستقیم ایراد نمود، قرآن کریم نیز این مهم را مدنظر قرار داده در نقل داستان‌ها، از سبک‌های مختلف ادبی برای القاء پیام استفاده کرده است در این مجال به بررسی برخی از این سبک‌های ادبی خواهیم پرداخت.
بررسی تطبیقی معاد در کتب اوستا، عهدین، تلمود و قرآن کریم
در چکیده مقاله «بررسی تطبیقی معاد در کتب اوستا، عهدین، تلمود و قرآن کریم با تأکید بر اوصاف و ویژگی های بهشت» می‌خوانیم: مسأله معاد در کتب اوستا، عهدین، تلمود و قرآن کریم صراحتاً ذکر شده است و تنها در اسفار پنجگانه تورات سخن صریحی بر این مطلب نیست. در عهد عتیق سخنی در مورد اوصاف بهشت ذکر نشده، ولی در اوستا و عهد جدید برای بهشت اوصافی کلّی مانند جایگاه آسایش و خوشی، بهترین زندگی و زندگی جاوید ذکر شده است. اوصاف بهشت و نعمت‌های آن با جزئیات بیشتر و بسیار شبیه به آنچه که در قرآن کریم ذکر شده است در سنّت شفاهی یهود یعنی «تلمود» و کتب زرتشت یافت می‌شود و این مطلب ناشی از منشأ واحد این کتب و الهی بودن آن‌هاست. علاوه بر این مبحث معاد و اوصاف بهشت در قرآن کریم نسبت به کتاب‌های ادیان زرتشت، یهود و مسیحیت، از جامعیت و دقّت خاصّی برخوردار است و این مسأله نشان از تحریف کتب آسمانی پیشین، قرار گرفتن دین اسلام در مرحلهای فراتر در سیر تکاملی ادیان و نقش مُهَیمِن بودن قرآن کریم نسبت به سایر کتب آسمانی است.
بررسی مفهوم اساطیر الاولین در قرآن
در مقدمه مقاله «بررسی مفهوم اساطیر الاولین در قرآن» می خوانیم: باره مفهوم «اساطیر الاولین» قریب به اتفاق مفسران قرآن نظر یکسانی دارند و این مقاله در صدد بررسی صحت معنایی است که از جانب ایشان ارائه گردیده است. نگاهی که نگارندگان این مقاله درباره «اساطیر الاولین» در قرآن و اسطوره نزد عرب دارند با آنچه تاکنون به عنوان تحقیق در این‌باره انجام گرفته، متفاوت بوده و این مقاله در نوع خود تازگی دارد. لذا تلاش این پژوهش بر این است که با عنایت به شرط زندگی عرب جاهلی و تحقیق درباره معنای «اسطوره» نزد آنان، ترجمانی هر چه دقیق‌تر از «اساطیر الاولین» به دست دهد.
واکاوی معناشناختی عقل در زبان عربی و قرآن کریم با تکیه بر آراء شیخ طوسی در التبیان
عقل از مباحث مهم در دوران معاصر است و در خصوص عقل و دین مطالعات بسیاری شده است، نویسندگان مقاله «واکاوی معناشناختی عقل در زبان عربی و قرآن کریم با تکیه بر آراء شیخ طوسی در التبیان» در چکیده می‌نویسند: واژه عقل ومشتقات آن در زبان عربی، پیش از نزول قرآن کریم بر مفاهیمی خاص دلالت می‌کرد که در این نوشتار با مراجعه به آراء اهل لغت و نیز سروده‌های عربی واکاوی خواهد شد. آنگاه با بررسی مفهوم عقل در قرآن کریم به عنوان یک حوزه معنایی و برترین مفاهیم هم‌نشین و هم معنا و جانشین آن با تکیه بر تفسیر گرانسنگ التبیان شیخ طوسی کارکردهای عقل تبیین خواهد گشت.
طرح کنترافرنسیا و نقش آن در پیشبرد قرآن پژوهی غرب
در نتایج آخرین مقاله مجله پژوهی دینی « طرح کنترافرنسیا و نقش آن در پیشبرد قرآن پژوهی غرب»، می‌خوانیم: به رغم اشارات و سفارش‌های وحدت آفرین قرآن کریم، روابط مسلمانان و مسیحیان از آغاز (به ویژه قرون وسطی) دشمنانه و خصمانه بوده است؛ با این همه در سده پانزدهم میلادی که دوران اوج حملات عثمانی‌ها به اروپاست، برخی متفکران و دانشمندان مسیحی، برخلاف اکثریتی دیگر که در پی احیای جنگ‌های صلیبی بودند، در پی طرح‌ریزی کنترافرنسیا (کنفرانس صلح میان مسلمانان و مسیحیان) بر آمدند. البته واقعیات سیاسی موجود، زمینه رواج همه‌جانبه این طرح را فراهم نساخت، با این حال تلاش‌های صورت گرفته برای گفت‌وگوی مسلمانان و مسیحیان، نخستین گام انتقاد علمی‌تر و منصفانه متن قرآن (نسبت به قرون گذشته) و ارایه ترجمه‌هایی دقیق‌تر را از قرآن کریم فراهم آورد؛ گامی که حلقه‌ای مهم در زنجیره پژوهش‌های غربیان در این زمینه به شمار می‌رود.