به طور کلی صدا و سیما چنانکه امام بزرگوار راحل قدس سره تعبیر فرمودند: دانشگاهی همگانی باشد که در آن دین و اخلاق و ارزشهای اسلامی و راه و روش زندگی و تازه های جهان علم و سیاست و اندیشه های نوین و راهگشا، به زبان های رسا و باب فهم همه قشرها، آموخته شود و همه از ذهن های ساده تا مغزهای متفکر و انسانهای برجسته، بتوانند به تناسب آمادگی خود از آن بهره ببردند و از فیض آن سیراب شوند.(1)
نظامی که محصول انقلابی بزرگ و مکتبی مترقی و پیشرفته است و با حالت بسیار ممتاز سیاسی در دنیا اداره می شود مطالب گفتنی فراوانی دارد که باید با استفاده از رسانه ها و دستگاههای ارتباطی کشور آن را به مخاطبان علاقه مند خود در سراسر جهان برساند و در این ارتباط صدا و سیما رسالت و نقش بسیار مهمی را بر عهده دارد.(2)
صدا و سیما دستگاهی است که به قدری حساس است که اندک اشتباهی در آن و یا وجود عدم صداقتی در آن و یا کم کاری در آن موجب ضررهای زیادی خواهد شد.
این دستگاهی نیست که بگوییم اگر خوب کار کرد ما فایده برده و اگر هم بد کار کرد مثل این است که نداشته ایم، اگر صدا و سیما بد کار کند به همان اندازه که مؤثر است ضررهای وسیع و عمیقی خواهد داشت که این هم حساسیت این دستگاه را نشان می دهد که با اندک انحرافی با اندک بی صداقتی ممکن است خطرات و زیانهای بزرگی ایجاد کند.(3)
لازم است پدیده های هنری منطبق بر ارزشهای اسلامی و انقلابی در صدا و سیما گسترش یابد و شورای سیاست گذاری بیش از پیش به موسیقی داستانها و سریالها و گزارشهای هنری و تاریخی که از موارد مهم در صدا و سیما توجه و رسیدگی کند.(4)
اگر بتوانیم در تمامی زمینه ها در رادیو و تلویزیون تولید مناسب و شایسته ای داشته باشیم می توانیم صدای انقلاب اسلامی را به جهان برسانیم که در این صورت موضع ما برای مردم دنیا قابل فهم خواهد بود و تا حدودی توانسته ایم تبلیغات مغرضانه رسانه های وابسته را خنثی نماییم.(5)
صدا و سیما خیلی مسئولیت دارد رادیو تلویزیون یک دستگاه سرگرم کننده نیست یک دستگاه آموزنده است امروز تمام دنیا دارند از رادیو تلویزیون برای آموزش استفاده می کنند از کسانی که با علم و تدبیر از این دستگاه استفاده می کنند همین صهیونیستهایی هستند که با پول گزاف و با میلیاردها دلار در سال رادیو تلویزیون راه می اندازند و افرادی را آموزش می دهند، منتها چه چیزی را آموزش می دهند؟ همان چیزی را که خودشان می خواهند همان فساد را آموزش می دهند که متناسب باشد با شرایط اجتماعی کشورهایی که در رأس آنها حکام فاسد و استعماری وابسته قرار دارند.(6)
در جمهوری اسلامی صدا و سیما باید وسیله ای برای سوق دادن مردم به فرهنگ اسلامی و وسیله ای برای معرفت و آشنایی مردم با درخشندگی های اسلامی و انسانی باشد حق ندارد غیر از این باشد.(7)
وقتی ما می گوییم که صدا و سیما بایستی تعلیم بدهد ذهن فقط به سخنرانی نرود، تعلیم که فقط سخنرانی نیست، تعلیم فقط میز گرد نیست، تعلیم فقط درس گفتن نیست، در صدا و سیما برنامه های هنری فیلمها نمایشها انواع و اقسام روشهای هنری را باید برای تفهیم مفاهیم اسلامی و روشن کردن ارزشهای اسلامی در جامعه به کار بگیرند. غیر از این صدا و سیمای جمهوری اسلامی صدا و سیمای اسلامی نیست.(8)
آن روح جهادی را که در دوران جنگ تحمیلی بر صدا و سیما حاکم بود و چیز مثبتی است نگذارید از بین برود.(9)
پرداختن به طنز و سرگرمی از نقاط قوت صدا و سیما محسوب می شود و حجم آن باید همزمان با تقویت محتوا افزایش پیدا کند. مردم باید از دیدن برنامه ها و فیلمهای صدا و سیما دلشاد و با نشاط شوند و برنامه های طنز آمیز و سرگرم کننده به این مهم کمک می کند.(10)
برنامه ها برای عامه مردم قابل فهم و استفاده باشد، لیکن به هیچ روی، عامیانه و سبکسرانه نباشد و صدا و سیما باب ایران اسلامی که در آن تیزهوش و استعداد و گرایش همگانی به فرهنگ و سیاست و علم، در کنار ظرافت و ذوق و خوش طبعی، و همراه با روحیه بازسازی و آفرینش دوباره کشور بزرگ سربلند ایران، طبیعت این ملت کهنسال و در عین حال جوان است به تدریج شکل می گیرد.(11)
برنامه های هنری صدا و سیما از جذابیت و شیرینی برخوردار گردد و فاخرترین هنرهای نمایشی با مضامین پربار اجتماعی و اخلاقی و سیاسی در این رسانه همگانی ارائه شود. نمایش های سبک و بی مغز و گمراه کننده و فاقد کیفیت هنری که گاه بس پرخرج هم هست، یکسره موقوف شود. از پخش موسیقی مبتذل و لهوی به ویژه آنچه در این رشته هنری فاقد هویت ملی و اصالت ایران است، پرهیز شود.
موسیقی، ابزاری است که می تواند حرام و می تواند حلال باشد. نوع حلال آن به درستی شناسایی و برابر نظرات روشنگر امام راحل «طاب ثراه» در معرض استفاده قرار گیرد و در این باره بیشتر از هنر اصیل ایرانی که با ساخت روحی و عاطفی مردم ما همخوان و هم نوا است کار گفته شود.(12)
صدا و سیما حقیقتا باید در خدمت تفکر انقلاب و اسلام و رسوخ این فکر با همه ملحقاتش در ذهن و فکر و روح و عمل مردم جامعه خودمان و نیز مردم دیگری که در شعاع تبلیغات صدا و سیما قرار دارند باشد و به یک وسیله اعتلا تبدیل شود.(13)
صدا و سیما باید استقلال فکری و عملی ملت ایران، نظام جمهوری اسلامی و اصل نه شرقی و نه غربی را با ارائه فرهنگ و اندیشه و هنر خودی و اصیل و غنی ترویج و تحکیم کنند و در برابر فرهنگ و هنر و اندیشه تحمیلی و بیگانه حالت تهاجمی داشته باشد.(14)
هدف دیگر که از هدفهای حتمی و اساسی صدا و سیماست استفاده از جاذبه هنر در کارهاست. صدا و سیما یک انسانی نیست که به دنبال افراد برود و علیرغم اینکه آنها بخواهند گوش بدهند حرفش را به گوش آنها برسانند، این مردم هستند که انتخاب می کنند که به همه این حرفهایی که گفتیم گوش بدهند یا ندهند. صدا و سیما باید کاری کند که جاذبه گوش دادن و توجه کردن و مخاطب شدن را در مردم به وجود بیاورد و این با استفاده از هنر امکان پذیر است و اینجاست که مسأله هنر و اهمیت آن در... رادیو و تلویزیون مطرح می شود که باید صدا و سیما حداکثر استفاده را از هنر بنماید و کاری کند که مردم به آن مطالبی که به این دستگاه آماده کرده گوش فرا دهند.(15)
در کنار این همه، سهم شنوندگان بیرون مرزها، میلیونها انسانی که در کشورها و از ملتهای گوناگون، چشم و دل به سوی ایران و صدای انقلاب اسلامی دارند، به طور برجسته در مد نظر باشد برنامه های برون مرزی از ابتذال و تکرار و سبکی کاملاً مبرا و به راستی نمایشگر ایران اسلامی باشد.(16)
مسئولان صدا و سیما به هیچ وجه نباید اجازه دهند که غلط گیری و یا سست گویی در بیان مطالب از رادیو و تلویزیون به ویژه در مقوله خبر و تفسیر سیاسی راه پیدا کند.
زبان ما زبانی غنی و رسا و پر ظرفیت است و خود زبان در پیشرفت دانش و علوم و معارف و گسترش و ارائه آن و تبادل آن نقش مؤثری دارد با این زبان، با این استعداد با این وضع با آگاهی از پیشرفتهای جدید جهانی چه دلیلی دارد که ما این انتظار را در دلمان نپرورانیم که ایران همان نبوغ و همان برجستگی ها علمی و شکوفایی فرهنگی اسلامی قرون میانه اسلامی را امروز ارائه کند.(17)
بعد از انقلاب سرود و آهنگهای بسیار خوبی در جهت ارزشهای انقلابی ساخته شده لکن رشد این گونه آهنگها در سالهای اخیر کاهش پیدا کرده: این هم حیف است باید چیزهای جدید بسازید و آهنگهای خوب و شعرهای خوب اجرا بشود که همه ناظر بر همه ارزشهای انقلابی باشد. اینها باید در صدا و سیما مرتبا منعکس شود.(18)
در مورد مسأله زن دو عیب اساسی در گذشته وجود داشته: یکی ارزش حجاب از بین می رفته و از این بزرگتر این بود که نقشهایی در برنامه های صدا و سیما به زن داده می شد که نقشهایی پست کننده بود. در عیب اوّل یک ارزش زیر سئوال می رفته و پایمال می شده و آن ارزش حجاب است و در عیب دوّم ارزشهای بشری که برای زن مورد نظر است زیر سئوال می رفته.(19)
زن سرشار از ارزشهای اسلامی و انقلابی است. لذا سیمای زن مسلمان و انقلابی باید با تکیه بر حجاب، نجابت و عفت نقش اصلی و اساسی او در خانواده و جامعه، تأثیر زن در رشد مرد و جامعه و نیز نقش پر اهمیت او در واقعیتهای گذشته نظیر جنگ تحمیلی در صدا و سیما نشان داده شود.(20)
توصیه مؤکد اینجانب اهمیت دادن به برنامه های جوانان و نوجوانان است که باید ضمن برخورداری از استحکام بنیادین با شیوه های جذاب و سالم و شادی بخش همراه باشد.(21)
اگر دستگاه اداره کننده رسانه های جمعی ما فراموش کنند که هدف از تأسیس این دستگاه چیست... مطمئنا دستگاه رادیو تلویزیون منحرف خواهد شد.(22)
آفت دوّم این است که دستگاه رسانه های عمومی ما محتوایش کمتر از حجم آن باشد... ما باید برای پر مغز و پر محتوا کردن فرستنده های تبلیغاتی خودمان (چه برای مردم خود و چه برای مردم دنیا) از متفکرین صاحبان اندیشه و صاحبان ذوق و کسانی که حرف تازه ای برای مردم دارند، نویسندگان خوب هنرمندان زبردست و چیره دست استفاده کنیم تا بتوانیم برنامه ها را پر محتوا کنیم.(23)
یک آفت دیگری که باید شدیدا از آن پرهیز شود تسلط بیگانه بر انقلاب است یعنی بر اثر سلطه جوّ دور و بیگانه از انقلاب نباید مسئولین و دست اندرکاران دچار رعب از فرهنگهای بیگانه شوند ما مجبوریم در مقابله با فرهنگهای بیگانه حالت تهاجم داشته باشیم.(24)
یک آفت دیگر هم این است که ما سرگرمی را اصل قرار دهیم... سرگرمی آن وقتی که با محتوای صحیح فرهنگی باشد خیلی خوب است. ما با فیلمهای سرگرم کننده، برنامه های لذت بخش و جذاب، ارائه نمایشهای احیانا خنده آور و طنز آمیز و برنامه هایی که قشرهای مختلف را، کودکان و نوجوانان را خوشحال می کند نه تنها به هیچ وجه مخالف نیستیم بلکه مشوّق و مؤید (هم هستیم) و اصرار هم داریم که این برنامه های سرگرم کننده و هرچه بیشتر و بهتر بشود اما در تمام این برنامه ها اصل باید رساندن پیام باشد. دانشگاه یعنی این. امام که فرمودند صدا و سیما باید دانشگاه باشد یعنی این .بنابراین باید محتوا را اصل قرار دهیم نه اینکه سرگرمی را.(25)
آخرین آفتی که می خواهم ذکر کنم این است که در صدا و سیما وحدت و یکپارچگی جامعه مورد توجه قرار نگیرد و احیانا جناحها و جریانها و باندها، سررشته و کلید برنامه را در دست بگیرند که این از آفتهای بزرگ است... باید همه جناحها و قشرهای مردم را به یک چشم نگاه کنند و مانند پدری باشند که فرزندان خود را به یک چشم نگاه می کند.(26) پی نوشت ها:
1 روزنامه همشهری، 25/12/72.
2 روزنامه جمهوری اسلامی، 7/5/69.
3 روزنامه جمهوری اسلامی، 10/9/64.
4 روزنامه جمهوری اسلامی، 15/12/69.
5 روزنامه جمهوری اسلامی، 2/11/61.
6 فرهنگ و تهاجم فرهنگی، ص 424، 15/9/68.
7 فرهنگ و تهاجم فرهنگی، ص 425، 15/9/68.
8 همان.
9 روزنامه جمهوری اسلامی، 14/12/69.
10 روزنامه جمهوری اسلامی، 24/12/73.
11 روزنامه همشهری، 25/11/72.
12 روزنامه همشهری، 25/11/72.
13 روزنامه جمهوری اسلامی، 14/12/69.
14 روزنامه جمهوری اسلامی، 14/12/69.
15 همان، 10/9/64.
16 روزنامه همشهری، 25/11/72.
17 سخنرانی در مراسم چهارمین دوره کتاب سال جمهوری اسلامی.
18 روزنامه جمهوری اسلامی، 15/12/69.
19 همان.
20 همان.
21 روزنامه جمهوری اسلامی، 4/6/68.
22 روزنامه جمهوری اسلامی، 30/9/64، خطبه های نماز جمعه تهران.
23 همان.
24 همان.
25 همان.
26 همان.
