معاونت پژوهش مدرسه ی عالی فقه و معارف اسلا می، نشست علمی «فقه وجهانی شدن» را در تاریخ ١٧/١٠/٨٣ برگزار کرد.
در این نشست، حجت الاسلا م والمسلمین احمد مبلغی سخن گفت. وی، با اشاره به ضرورت توجه و اهتمام به
بحث هایی چون اقتصاد و جهانی شدن یا اقتصاد در شرایط جهانی شدن، فرهنگ در شرایط جهانی شدن، سیاست، روابط بین الملل و... دین و جایگاه آن را در مبحث جهانی شدن مهم عنوان کرد و افزود: «فقه نیز که یکی از اجزای دین می باشد ،از این جرگه جدا نیست».
رییس پژوهشکده ی فقه و حقوق دفتر تبلیغات اسلا می، توجه به سنجش نسبت فقه و رابطه ی آن را با جهانی شدن ضروری خواند و در تعریف جهانی شدن گفت: «جهانی شدن فرایندی در روابط اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی است که دارای دو مؤلفه ی مهم می باشد: ١. تحقق روابط به صورت آنی و سریع؛ ٢. تحقق روابط به صورت فرامرزی. بدین گونه جهانی شدن به صورت سریع و حتی غیر قابل پیش بینی، جامعه ی جهانی را دچار تحول و دگرگونی می کند، به طوری که این تحول، مرزها، قید و بندهای جغرافیایی را درهم می شکند و زمینه ی ایجاد فضای مناسب را، برای تأثیر و تأثر متقابل پدیده ها، فراهم می سازد».
احمد مبلغی، در ادامه، بیان داشت: «برای فقه، در حوزه ی مباحث جهانی شدن، سؤال های فراوانی قابل طرح است:
١. فقه چه وظایفی را در قبال جهانی شدن بر دوش می گذارد؟
٢. آیا فقه در برابر این پدیده سکوت می کند؟
٣. فقه در قبال وضعیت پیشین و مقدماتی جهانی شدن چه احکامی را ارائه می نماید؟
٤. جایگاه فقه و وضعیت آن از نظر نشاط و فعالیت در شرایط جهانی شدن چگونه است؟ آیا فقه می تواند در متن جامعه بماند و به حاشیه نرود؟
٥. آیا فقه برای استواری در تقابل فرهنگ جهانی شدن قائم به نفس است یا باید دست به دامان کلا م، عرفان، فلسفه و دیگر مباحث شود؟»
رییس دانشکده ی فقه و اصول اضافه کرد: «در بررسی کوتاهی می توان گفت فقه در امور تکوینی و قطعی الوقوع، که سنت الهی به شمار می روند، نظر نمی دهد و سکوت می کند.
اگر پدیده ی جهانی شدن را واقعه ای در حال اتفاق بدانیم و گریز از آن را عبث و بیهوده و تلا ش بی اساس تلقی نماییم، فقه نسبت به اصل و وقوع آن نظر نخواهد داشت، زیرا آنچه در زمره ی افعال انسانی و رفتار آدمی (مثل افعال قلبی و درونی و ظاهری) قرار می گیرد، می تواند موضوع فقه باشد. اگر جهانی شدن جریانی خارج از موضوع افعال ما باشد، دیگر جایی برای دخالت فقه نخواهد بود. البته اگر از این رهگذر برای دین احساس خطر کردیم، فقه پا در میانی خواهد کرد».
مبلغی یادآور شد: «فقه هرگز در برابر جهانی شدن نمی ایستد، بلکه در برابر افزون طلبی ها و توسعه خواهی های جوامعی مثل آمریکا و اروپا مقاومت می کند در برابر آنانی می ایستد که می خواهند از فضاهای پیشینی جهانی شدن سوء استفاده کرده و به این جریان سمت و سو بدهند تا سهم تأثیرگذاری تری داشته باشند. باید دانست که بحث جهانی شدن با جهانی سازی متفاوت می باشد و فقه جعفری نیز در قبال این زیاده خواهی ها سخن گو و مسؤول است. اگر پاسخ گو نباشد، قطعاً منفعل خواهد بود».
وی، در ادامه، افزود: «در برابر این توسعه طلبی ها، باید دست به فعالیت هایی همآهنگ و متناسب زد؛ همراه با این شرایط فعلی، پیش از دیگران، سهم های بیش تری را، به نفع دین، کسب کرد و به این طریق مسلمانان را از حاشیه و انزوا بیرون کشید».
رییس پژوهشکده ی فقه و حقوق خاطرنشان ساخت: «برای نمونه، به منظور به دست گرفتن قدرت اقتصادی به جهت توان مند و مقتدر شدن در برابر بازارهای غول پیکر جهانی باید بازارهای مشترک اسلا می تأسیس کرد که حکم وجوب یا عدم وجوب این گونه فعالیت ها در عرصه ی جهانی شدن، از دل فقه بیرون میآید».
وی تأکید کرد: «برای پیش برد اهداف اسلا م باید
موضوع شناسی کرد و به دست فقها رساند. همان طور که در مسایل شرعی از فقیه استفتا می شود، باید در جدیدترین مباحث مربوط به جهانی شدن نیز نظرخواست؛ مانند این که از فقیه استفتا کرد که درباره ی فعالیت های کلا نی که می توانند آینده ی کشور های اسلا می را مقتدرتر کنند، چه حکمی صادر می کند؟ این کار میسرنخواهد شد مگر این که اندیشه های فقهی جهانی ارائه گردند. در این صورت بسیاری از آیات و روایات، که در فقه کم تر مورد استنباط قرار گرفته اند، معنای خود را باز می یابند؛ حتی ممکن است به عنوان مبانی استنباط واقع گردند».
ایشان اظهار داشت: «مسأله ی مهم، دانستن این نکته است که چگونه می توان فقه را پاسخ گو نمود؟ آیا فقه با وضعیت فعلی خود می تواند پیش برود؟»
مبلغی افزود: «برای پاسخ گویی فقه، باید جایگاه آن را در درون خانواده ی دین، به دقت تعریف و ارتباط آن با اجزای دین همآهنگ تر شود، زیرا که دین دارا ی چهار مقوله ی کلا می، اخلا قی، عرفانی و فقهی است که با هم رابطه ای تنگاتنگ و جنبه ی مکملی دارند. از این رو هیچ یک را نباید به تنهایی واگذارد یا یکی را فربه تر از دیگری کرد، بلکه باید هرکدام از جایگاه واقعی و اصلی خود برخوردار شوند».
رییس پژوهشکده ی فقه وحقوق، در پایان، اضافه کرد: «در عرصه ی جهانی گاه وظیفه ی کلا م است که پیش بیاید و گاه اخلا ق و برخی مواقع فقه و عرفان. از این رو حتماً باید بر ارتباط و هماهنگی اجزای چهارگانه دین اهتمام ورزید. البته روشن است که وقتی از جهانی شدن سخن به میان می آید، مراد فقه و جهانی شدن در عصر غیبت امام عصر(عج) است نه عصر حضور. ما نسبت به عصر ظهور تکلیف نداریم، زیرا در آن هنگام فقه دارای منبع فعالی مانند وجود مبارک حضرت مهدی(عج) خواهد بود و امام عصر تدابیری خاص یا راهکارها، مبانی و اندیشه های فقهی تکامل یافته ای را عرضه می کنند».
