یکی از اهداف پیام حوزه معرفی مراکز علمی، فرهنگی و پژوهشی حوزه علمیه است . نوشتار زیر چکیده ای است از گفتگوی پیام حوزه با چند تن از دست اندرکاران و مسؤول مرکز مطالعات و تحقیقات اسلامی حجة الاسلام آقای فقیهی که در ضمن آن با فعالیتهای گذشته و برنامه ها، اهداف و آرمانهای این مرکز آشنا می شوید .
پیام حوزه: تشکیلات مرکز تحقیقات از چه زمانی پایه گذاری شد و در آغاز در چه زمینه هایی فعالیت می کرد؟
مرکز مطالعات و تحقیقات اسلامی در سال 62 با فعالیتهای پژوهشی تاریخ و سیره اهل بیت علیهم السلام، معجم بحار الانوار و پاسخ به سؤالات مذهبی پی ریزی شد .
پیام حوزه: فعالیتهای اولیه در چند مرحله گسترش یافت؟
شروع کار با پاسخ به سؤالات بود، سپس معجم بحار بدان افزوده شد . این وضعیت
تا سال 65 ادامه داشت . بعد از آن مرکز با توجه به وضعیت موجود قم، حوزه علمیه و کشور، هدفهای دیگری را در کنار اهداف گذشته در نظر گرفت و به سوی پایه گذاری تشکیلاتی جدید حرکت کرد و واحدهای احیای آثار، ترجمه و روابط بین الملل، فرهنگ قرآن، واحد خدماتی، تحقیقاتی و کتابخانه در طول سالهای 65 تا 67 به واحدهای مرکز افزوده شد و واحدهای ویرایش، نشر و مجله آینه پژوهش نیز در سالهای بعد به مجموعه ملحق شد . فعالیتهای عمده مرکز تحقیقات به همین منوال و در زمینه خدمات پژوهشی تا سال 1373 ادامه یافت . البته در همین سالها نیز این مجموعه ها گسترش می یافت .
از سال 1373 اهداف بزرگتری برای مرکز در نظر گرفته شد و متناسب با این اهداف چارت تشکیلاتی و اساسنامه ای تهیه شد که اینک مراحل نهایی تصویب را می گذراند . در این طرح، مرکز به عنوان یک پژوهشگاه و مرکب از پژوهشکده های متعددی خواهد بود و هر پژوهشکده حداقل سه گروه پژوهشی خواهد داشت .
پیام حوزه: محورهای کلی اهداف مرکز تحقیقات - به طور مشخص - چیست؟
بررسی نیازها و اولویتهای تحقیقاتی حوزه علمیه، پاسخگویی به نیازهای فکری و علمی حوزه علمیه و محققان کشور، فراهم آوردن منابع و مراجع و امکانات اطلاع رسانی برای طلاب و فضلای محقق، شناسایی و جمع آوری شبهاتی که بر اصول و مبانی اسلام وارد می شود و ارائه پاسخهای مناسب به آن، معرفی اسلام به عنوان مکتبی که برای همه عصرها و نسلهاست، بررسی و نشر اندیشه سیاسی اسلام برای نظامهای دیگر و گسترش روشهای تحقیق در حوزه های علمیه .
در حال حاضر مجموعه نیروهای مرکز در بخشهای تحقیقاتی و خدمات تحقیقاتی 350 نفر است .
معاونت پژوهشی
پیام حوزه: در معاونت پژوهشی چند کتابخانه وجود دارد و «خانه مطبوعات » چگونه فعالیت می کند و چقدر موفقیت داشته است؟
دفتر دارای هفت کتابخانه است، اما آنچه مرکز برآن اشراف دارد سه کتابخانه است:
الف) کتابخانه عمومی و امانی; که قدیمترین کتابخانه ماست; این کتابخانه از سالهای 46 - 47 فعال بوده است;
ب) کتابخانه تحقیقات که از سال 65 تاسیس شد و اکنون حدود هشت هزار جلد کتاب دارد .
ج) یکی دیگر از کتابخانه های ما، کتابخانه مرجع است . این کتابخانه به صورت قفسه باز است و از سال 72 افتتاح شده و حدود شش هزار جلد کتاب دارد .
خانه مطبوعات از برکت تحولات دفتر در سال 73 شکل گرفت و آرشیوی است از
مطبوعات جاری و با اهمیت کشور که در آنجا مطالب بصورت مسلسل تنظیم شده است .
پیام حوزه: چند دوره آموزشی در معاونت پژوهشی برگزار شده است؟
دوره های آموزشی نمایه سازی، تندخوانی، ترجمه، مرجع و منبع شناسی و اصول مدیریت و کلاسهای تبیین ساختار اصطلاح نامه .
آینه پژوهش
پیام حوزه: فعالیت عمده مجله آینه پژوهش در چه زمینه هایی بوده و اساسا در تاسیس این مجله چه اهدافی را دنبال کرده اید؟
با توجه به اینکه در گذشته مجله ای که به معرفی و نقد و بررسی آثار اسلامی و حوزه ای بپردازد وجود نداشت، پس از فراز و نشیبهایی، ابتدا در بخشی از مجله حوزه به این کار پرداختیم و سپس به پیشنهاد مسؤول وقت مرکز تحقیقات، مجله آینه پژوهش را طراحی و اولین شماره آن را در اسفند 68 منتشر کردیم . بخشی از مجله به مقالات اختصاص یافت و مفصلترین بخش را نقد و معرفی کتاب تشکیل می دهد . این بخش به طور عمده به آثار تازه نشر یافته می پردازد، البته گاهی نیز کتابهای قدیمی که قابل بررسی و نیازمند بحث و گفتگو باشد مورد توجه قرار می گیرد . بخش دیگری از مجله را به معرفی مراکز فرهنگی و پژوهشی جهان اسلام و گفتگو با محققانی که دارای تجربه و آثار ارزشمند هستند اختصاص دادیم . تلاش ما این است تا آنجا که امکانات و صفحات مجله اجازه می دهد آنچه در حوزه فرهنگ اسلامی در طی دو ماه منتشر شده، در حد ساختار و محتوای اجمالی کتاب معرفی شود . کتابشناسیهای موضوعی هم هست که هر اندازه که به ما برسد و پیشنهاد کنیم در این بخش منتشر می شود . بخش دیگر اخبار پژوهشی است .
پیام حوزه: استقبال از مجله آینه پژوهش چگونه است؟
با آینه پژوهش دوگونه برخورد شده است: برخورد مخالفت آمیز و استقبال و تایید، به لحاظ آنکه آینه پژوهش جهت گیری اصلیش، نقد کتاب بوده، لذا از سوی بعضیها با عکس العملهایی روبرو بود به خاطر اینکه نقد کتاب هنوز در حوزه و غیر حوزه تلقی به نقصان گویی می شود . ولی بنظر ما نقد تکمیل یک اثر است . اما علت استقبال آن است که علاوه بر نثر فارسی سلیس و روان آن جای این مجله در حوزه خالی بود .
نقد و نظر
پیام حوزه: اهداف و زمینه های فعالیت مجله نقد و نظر چه بوده است؟
آنچه حوزه امروز باید به آن بپردازد پاسخگویی به مسائل جدید و سؤالاتی است که در مورد اسلام حتی در باره اصل دین و دیانت مطرح می شود . نقد و نظر به طور عام توجهش به همین مساله است .
شماره اول مجله خیلی محدود و در حدود پانصد نسخه منتشر شد و در اختیار افراد خاصی قرار گرفت . شماره دوم نشر عمومی یافت و خیلیها از آن اطلاع یافتند .
واحد سیره
پیام حوزه: در مورد سابقه فعالیت واحد سیره و چگونگی واگذاری این کار به مرکز توضیح دهید .
مؤسس اصلی و مبدا فکر تاریخ و سیره اهل بیت علیهم السلام جناب آقای هاشمی رفسنجانی بودند . آن طوری که ایشان نقل فرمودند از سال 47 ، 48 با جمعی از دوستانشان در آن دوران خفقان قبل از انقلاب شروع به کار کردند . حاصل تلاش این گروه پیش از انقلاب حدود 148 دفتر است . که در اختیار واحد تاریخ و سیره است .
این کار در سال 63 - 64 به دفتر تبلیغات اسلامی واگذار شد . در آن زمان طرح دارای پانزده سرعنوان کلی و 124 زیرمجموعه و موضوع جزئی بود . در سال 65 واحد تاریخ و سیره توسعه پیدا کرد و از آن زمان با حضور بعضی از بزرگان و صاحب نظران 124 عنوان جزئی تبدیل به 1800 عنوان شد . مطالعه کتابها و فیش برداری نظم خاصی گرفت و سعی شد کتابهایی مطالعه شود که الاقدم فالاقدم هستند هر کتابی که قدیمتر بود برای کار ما ارزش بیشتری داشت هم اکنون کتابهای قرن پنجم و ششم را در برنامه داریم .
اهداف این واحد ایجاد بانک اطلاعات اهل بیت علیهم السلام ، تدوین زندگینامه و سیره عملی هر یک از ائمه، تدوین دائرة المعارف اهل بیت علیهم السلام ، جمع آوری نظریات، شبهات و اشکالات در باره اهل بیت علیهم السلام و در کنار آن توضیحات و پاسخهای مربوط است .
اخیرا متن کتب را نیز وارد کامپیوتر می کنیم که تا به حال متن 35 کتاب به صورت تصحیح شده وارد برنامه شده است .
پیام حوزه: تا به حال چه تعداد کتاب بررسی شده و چه تعداد فیش تهیه شده و مورد تایید گروه محققان شما قرار گرفته است؟
تاکنون نزدیک به 1500 جلد کتاب مربوط به صدر اسلام تا سده پنجم هجری را شناسایی کرده ایم که 1150 جلد آن انتخاب شده و در حدود یک میلیون فیش استخراج شده که نزدیک به دویست هزار عدد آن در جلسات به تصویب رسیده و در حدود 150 هزار فیش وارد کامپیوتر شده است . این کار توسط گروه محققان این مرکز که 25 نفر هستند انجام گرفته است .
واحد معجم بحار
پیام حوزه: هدف مرکز تحقیقات از انجام دادن کار عظیم معجم لفظی بحارالانوار چه بوده است؟
منظور از این کار تسهیل دسترسی مبلغان و محققان به روایات موردنظر و صرفه جویی در وقت آنان بوده است . فایده دیگر آن، این است که با جمع آوری روایات مشابه در کنار هم، مشکل مرسل بودن بعضی روایات و نیز ضعف سند برخی دیگر حل می شود . علاوه بر اینها برای فهم روایات وقتی لغات و واژه های مشابه در روایات متعدد کنار هم قرار می گیرد دایره مفهومی کلمات روشن می شود .
برای تسهیل دسترسی به مطلب موردنظر، کار در چهار قسمت متمرکز گردید:
1) آیات; 2) اشعار; 3) اعلام; 4) روایات .
در مرحله اول اینها از همدیگر تفکیک و سپس بر طبق الفبا براساس ماده هر کلمه تنظیم گردید و آن گاه کلیه عناوین اعراب گذاری شد و براساس هیاتهایی که متداول است و چینش خاصی که در معجم ملاحظه کرده اید، به نظم نهایی رسید و به حروفچینی و چاپ فرستاده شد . البته در هر یک از این مراحل، بخش کنترل، کارهای انجام شده را کنترل می کرد .
پیام حوزه: با توجه به طول نسبی مدت این کار، چه عواملی باعث کندی انتشار معجم شد؟
معجم نگاری با این سبک و با این خصوصیت سابقه ای نداشت از این جهت تحقیقات و بررسیها، و کارهای مقدماتی آن یک سال طول کشید . چندین بار پیش نویسی شد و فیش نوشته شد . اعراب گذاری عبارات نیز کار مشکلی بود و امکانات ما محدود بود و این کار گسترده طبیعتا وقت زیادی را می گرفت از این گذشته کار حروفچینی و چاپ و صفحه بندی نیز امکانات دیگری می خواست و ما از این نظر با مشکل روبرو بودیم . علاوه براینها وقت زیادی نیز صرف بررسی امکان کامپیوتری کردن برنامه معجم کردیم . همکاران برای اینکه کار را کامپیوتری کنند تلاش بسیار زیادی کردند لیکن قسمتهای زیادی از نیازهای جدی را کامپیوتر جواب نداد . در سال 70 ، جلسات متعددی با مرکز تحقیقات کامپیوتری داشتیم لیکن در نهایت دیدیم آنچه این مرکز قادر به انجام آن هست مستلزم صرف نظر کردن از مزیتهای زیادی از جمله اعراب گذاری، شروع از صیغه ماضی و ختم به جوامد و . . . است .
پیام حوزه: مزیتها و محاسن این معجم چیست؟
کار خیلی مهمی که در این معجم انجام دادیم این است که اکثر موارد خطای موجود در بحار کنونی را سعی کردیم با مراجعه به اصل منابع، تصحیح کنیم . ویژگی دیگر این معجم این است که گرچه در اصل، منحصر به روایات است اما سعی شده است کلیه مطالبی که از معصوم نقل شده است یا حداقل انتساب به معصومین دارد نقل شود .
ترتیب دقیق این معجم براساس علم صرف و نحو است که مخصوصا برای محققان حوزه های علمیه مانوس تر است . هر جمله ای که انتخاب شده نشانی کامل آن داده شده است . جملات مشابه یکجا جمع و به ذکر یک جمله و ارائه آدرسهای جملات مکرر اکتفا شده است . در آخر کتاب، فهرست الفبایی هیاتها آورده شده و این نکته برای کسانی که نمی توانند ماده یک کلمه را به دست بیاورند یا مشکل و یا تردید دارند خیلی کارساز است . علاوه براینها در فهرست الفبایی هم آدرسها ذکر و تعداد تکرار این کلمات در کتاب نیز تذکر داده شده است . افزون براینها فهرست تطبیقی چاپهای مختلف بحار تنظیم گردیده و فهرست ماده کلمات و تعداد هیئات این مواد و آدرس آن نیز تهیه شده است .
واحد احیاء التراث
پیام حوزه: تا به حال چه کتب و آثاری را منتشر کرده اید و اکنون چه کارهایی در دست تحقیق است؟
1) اولین کار تحقیقی در سال 1367 تصحیح و تحقیق مختلف الشیعه علامه بود، این کتاب مجمع آرای مختلف شیعه، و یکی از منابع آرای فقهایی است که کتابهایشان در دست نیست . تا به حال چهار جلد از این کتاب منتشر شده و تحقیق بقیه مجلدات هم تمام شده است .
2) غایة المراد; این اثر، در واقع تحقیق و تصحیح سه کتاب است: تصحیح متن ارشاد، متن غایة المراد که از شهید اول است و حاشیه شهید ثانی بر ارشاد همراه این کتاب چاپ شده است .
3) عوائد مرحوم مولی احمد نراقی که ان شاء الله امسال عرضه خواهد شد .
4) تفسیر اصفی; این کتاب تالیف مرحوم مولی محسن فیض است که تفسیری است بسیار موجز، و روایی و در حقیقت منتخب خود مؤلف از تفسیر صافی است . به اضافه اینکه در بعضی موارد اظهارنظرها و روایات جدید را به آن افزوده است . این کتاب در دو جلد منتشر می شود .
اما کارهایی که در دست تحقیق است از این قرار است:
1) مجموعه رسائل منتشر نشده شهید ثانی .
2) فوائد القواعد شهید .
3) مقاصد علیه و فوائد ملیه شهید .
4) الاسرار الخفیة مرحوم علامه که به دنبال بازدید رئیس مجلس از این مرکز و پیشنهاد همکاری متقابل بین کتابخانه مجلس و این مرکز، این کتاب که تنها دو نسخه آن در ایران وجود دارد، و یکی از آن در کتابخانه مجلس است، در دستور کار این واحد قرار گرفت .
واحد ترجمه
پیام حوزه: این واحد تا به حال چند کتاب را ترجمه کرده است و چند مترجم با شما همکاری می کنند؟
با توفیقات خداوند متعال و در نتیجه تلاش علمی برادران واحد ترجمه، تاکنون موفق به ترجمه کتب زیر شده ایم که بعضی منتشر شده، بعضی دیگر آخرین مراحل چاپ و انتشار را می گذارند و بعضی نیز در دست ویرایش و یا حروفچینی است .
در زمینه فلسفه و کلام: 1) براهین اثبات وجود خدا (از انگلیسی) ; 2) فلسفه کانت (از عربی) ; 3) فلسفه دین (از انگلیسی) ; 4) تفکر دینی در قرن بیستم (از انگلیسی) ; 5) راهنمای سرگشتگان (از انگلیسی) ; 6) الحاد و از خود بیگانگی (از انگلیسی).
در زمینه تاریخ و علوم اجتماعی: 1) دین در خاورمیانه (از انگلیسی) ; 2) اسلام در آفریقای استوایی (از انگلیسی) ; 3) شیعه در هند (از انگلیسی) 2 جلد; 4) اسلام و جامعه معاصر (از انگلیسی) ; 5) بیمه در سیستم اقتصادی اسلام (از انگلیسی) ; 6) وقایع تاریخ اسلام چهار جلد (از عربی).
در زمینه حقوق: 1) سیستمهای حقوقی کشورهای اسلامی (فعلا 2 جلد از انگلیسی) ; 2) تحول در سیستم حقوقی اسلام (از انگلیسی) ; 3) سیستم عدالت کیفری اسلام (از انگلیسی) ;
4) فلسفه حقوق اسلام (از انگلیسی) ; 5) تاثیر دین بر حقوق بین الملل (از انگلیسی) ; 6) تدلیس در حقوق اسلام و انگلستان (از انگلیسی) ; 7) اهداف شریعت (از عربی).
مجموع برادران عضو واحد ترجمه بیش از بیست نفراند که همگی آنان از طلاب فاضل بوده و ضمن آشنایی با زبانهای عربی و انگلیسی از تحصیلات دانشگاهی نیز برخوردارند . ولی به دلایل مختلف همگی همکاری دائمی و فعال با این واحد ندارند .
واحد کلام جدید
پیام حوزه: تشکیل واحد کلام جدید براساس چه ضرورتهایی بوده است؟
ما حوزه را طبیب فکری جامعه می دانیم; لذا حوزه باید جامعه و فضای فکری را آسیب شناسی کند و داروی مناسبی هم برای آن تهیه کند .
مقام معظم رهبری هم فرموده اند: «امروزه شبهات فراوانی در ذهنیات و جامعه بشری هست که حوزه های علمیه باید هم این شبهات را بدانند و هم راه مقابله با آنها را» . لذا سال گذشته تصمیم گرفته شد واحد کلام پایه گذاری شود . در واحد کلام یک شورای علمی هست . در این شورا طرحهای رسیده بررسی و طرحهایی که تصویب شود با محقق آن قرارداد بسته می شود و هر هفته یک بار کنفرانسی در واحد کلام برگزار می شود و از متفکران و افرادی که در زمینه مسائل جدید کلامی مطلعند دعوت می شود . تا به حال حدود بیست طرح پذیرفته و تایید شده است که گروهی مشغول کار هستند، و کتب مبانی فلسفه مسیحی، معجزه از دیدگاه متفکران غربی، مسائل شرع از دیدگاه متفکران غربی و اسلامی، معاد در عهد عتیق و ترجمه سه جلد کتاب فلسفی زیر چاپ است .
فعالیت دیگری که در دست انجام است، دایرة المعارف متکلمان اسلامی است در این طرح قرار است آرا و عقاید و زندگی متکلمان از صدر اسلام تاکنون تنظیم شود .
واحد تدوین اندیشه سیاسی
پیام حوزه: ضرورت تشکیل و اهداف واحد جدید الاحداث تدوین اندیشه سیاسی چیست؟ و تاکنون چه مقدار موفق شده اید به آن اهداف جامه عمل بپوشانید؟
بعد از تشکیل حکومت اسلامی در ایران و برپایی یک حکومت دینی برپایه احکام اسلام بخصوص اندیشه ولایت فقیه، ضرورت معرفی اسلام به عنوان دین حکومتی ضرورت یافت، لذا حوزه باید برای تدوین مبانی و اصول اندیشه سیاسی اسلام اقدام کند . همچنان که هر حکومتی که دارای اندیشه سیاسی و جهان بینی بوده مبانی و اصول خود را تدوین کرده است .
زمینه های اولیه این کار پس از تشکیل دانشکده باقرالعلوم علیه السلام و تاسیس گرایشهای اندیشه سیاسی، فلسفه سیاسی، تاریخ اسلام و سیاست داخلی بوجود آمد و تحقیقات در فصلنامه آن دانشکده درج شد و مقدمات کار این واحد فراهم شد و از بهمن ماه سال گذشته گروه تدوین اندیشه سیاسی اسلام آغاز به کار کرد .
در شروع کار به سراغ کتابهای فقهای شیعه بخصوص از دوره صفویه به بعد که به و مشحون از مسائل، مبانی و اندیشه های سیاسی بود، رفت از جمله روضة الانوار محقق سبزواری; تحفة الملوک و میزان الملوک مرحوم کشفی که در دوره قاجاریه تالیف شده است و احیای آنها را در اولویت قرار داد .
طرح دیگر این واحد طرح تدوین اندیشه سیاسی شیعه در دوره صفویه است .
یکی از کارهای مقدماتی در این زمینه، مشخص ساختن روش تدوین اندیشه سیاسی است لذا گروهی برای تدوین روش اندیشه سیاسی مامور شده اند و طرحی تهیه شده به نام «فلسفه علوم سیاسی اسلام » که به منظور نقد و بررسی به اساتید فن واگذار شده و نظریاتشان ان شاء الله جمع آوری خواهد شد .
سومین طرح این واحد بررسی روند تجدد گرایی در ایران است .
پیام حوزه: آیا مرکز از امکانات و نیروهای لازم برای این کار برخوردار است
یا طرحها و برنامه هایی که ذکر کردید صرفا ایده آل شماست؟
یکی از بزرگترین مشکلات این است که نیازمند نیروهایی هستیم که حداقل یک دوره متناوب خارج خوانده باشند . و همچنین با کتب و منابع سیاسی هم آشنایی داشته باشند و نیز مقدماتی را در این زمینه گذرانده باشند و بتوانند با یک دیدگاه دینی وارد قضیه بشوند نه با دیدگاه غربی .
معاونت مطالعاتی
پیام حوزه: خدمات مطالعاتی در چه زمانی آغاز به کار کرده است؟
از سال 1367 یکی از بخشهای عمده مرکز، واحد خدمات تحقیقاتی بود که در آن زمان از چند قسمت تشکیل شده بود . در سال 1372 تحت عنوان معاونت مطالعاتی و نظام اطلاع رسانی تحت یک مجموعه قرار گرفت و اساسش آن بود که اطلاعات متون و منابع به صورت صحیح و استاندارد، طبقه بندی و ذخیره سازی بشود و اطلاعات از یک مرکز واحد به محققان، مراکز و سایر استفاده کنندگان رسانده شود و نیازهای کامپیوتری و خدمات ماشینی مرکز در یک جا برآورده شود .
پیام حوزه: هم اکنون این معاونت از چند قسمت تشکیل شده; و فعالیتهای هر قسمت چیست؟
معاونت مطالعاتی علاوه بر شورای اداری و شورای تحقیقاتی، از چهار مدیریت مستقل تشکیل شده: مدیریت تهیه و دریافت، مدیریت ذخیره و بازیابی، مدیریت خدمات آرشیوی و داده پردازی، مدیریت اشاعه و مبادله، در حقیقت ترکیب مدیریتها به گونه ای است که اگر ما مجموعه اطلاع رسانی را به صورت یک ورود و خروج در نظر بگیریم، کلیه مطالب از طریق بخش تهیه و دریافت وارد مجموعه می شود و از بخش اشاعه و مبادله خارج می شود .
مدیریت تهیه و دریافت، هرگونه سند مکتوب اعم از کتاب، نشریه، بولتن، خبرنامه را که مورد نیاز کتابخانه ها و خانه مطبوعات و واحدهای مراکز تحقیقاتی است جمع آوری می کند و به حوزه های مربوط تحویل می دهد . این وحدت رویه به منظور جلوگیری از اتلاف وقت و دوباره کاریها است .
مدیریت ذخیره سازی و بازیابی، قلب نظام اطلاع رسانی است . و تمامی اطلاعات موجود در این بخش ذخیره و طبقه بندی شده و به مدیریت داده پردازی تحویل می شود .
این مدیریت دارای چهار اداره است:
الف) نمایه سازی (فهرست نگاری) ;
ب) اصطلاح نامه علوم اسلامی;
ج) کنترل و نظارت;
د) شناسایی مراکز و شخصیتها .
به اختصار به روش کار هر یک از این ادارات اشاره می شود .
نمایه سازی
یکی از شیوه های معمول و رایج و مقبول در امر اطلاع رسانی، استفاده از روش نمایه سازی است . در ابتدا به منظور کسب تجربه، نمایه سازی مطبوعات را پایه گذاری کردیم . این کار را از اواخر سال 67 به دو صورت آغاز کردیم .
نمایه سازی مجلات تخصصی را نیز آغاز کرده ایم که هم اکنون هفتاد مجله مختلف نمایه سازی می شود . و مدتی است که به نمایه سازی کتاب پرداخته ایم .
اصطلاح نامه علوم اسلامی
اداره ذخیره و بازسازی به تدوین کار جدید و مهم اصطلاح نامه علوم اسلامی پرداخته است .
در بخش اصطلاح نامه در دو قسمت کار می شود: عمومی و تخصصی . قسمت عمومی اصطلاح نامه، واژه ها و اصطلاحات علمی، اعلام، سازمانها و . . . را یافته و با تعیین مترادفات، آن را در اختیار قسمت نمایه قرار می دهد . این بخش همزمان با نمایه سازی و رسما از سال 1371 شروع به کار کرد .
در قسمت تخصصی به عنوان اولین کار، اصطلاح نامه علوم قرآن را به عنوان یک کار مبارک و اساسی و به دنبال آن کار اصطلاح نامه فلسفه را آغاز کردیم و اکنون به مباحث الهیات بالمعنی الاخص مشغولیم . اصطلاح نامه اصول فقه را نیز در دستور کار داریم .
کنترل و نظارت
این اداره متکفل بررسی و نظارت بر روند تهیه فیش تا مرحله نمایه سازی کامپیوتری است و آموزشهای لازم را به نیروهای مجموعه می دهد، که تاکنون 215 نفر آموزش دیده اند .
شناسایی مراکز و شخصیت ها
از بدو تشکیل خدمات تحقیقاتی، احساس کردیم لازم است افراد و مراکز شناسایی شوند و از خدمات علمی و فرهنگی آنها آگاه شویم . و به این وسیله بتوانیم بین مراکز و شخصیتها و محققان همکاری بوجود آوریم .
شناسایی مراکز و شخصیتها را از قم شروع کردیم و تلاش کردیم حتی المقدور محققان پاسخ سؤالات را با دست خط خودشان بنویسند .
اینک اطلاعات مربوط به حدود پانصد نفر جمع آوری و طبقه بندی شده است . پس از قم به شناسایی شخصیتها و مراکز و کتابخانه های مشهد، تهران، اصفهان، اردبیل و تبریز پرداخته ایم .
همچنین به شناسایی و جمع آوری زندگینامه حافظان و قاریان برجسته قرآن پرداخته ایم و نیز زندگینامه تعدادی از شخصیتهای اهل سنت را جمع آوری و آماده می کنیم .
مدیریت اشاعه و مبادله
جمع آوری کلیه دستاوردهای مرکز و مبادلات نرم افزای از طریق مدیریت اشاعه و مبادله است . نرم افزارهایی که سایر مراکز حوزوی انجام داده اند توسط این مدیریت برای استفاده عموم طلاب تهیه می گردد . سرویس دهی به دو طریق حضوری و غیرحضوری است . بولتن «تازه های مرکز مطالعات و تحقیقات اسلامی » و نشریه «اطلاع رسانی داخلی » نیز از فعالیتهای این مدیریت است .
علاوه براین دو، جزوه هایی تحت عنوان «گزیده مطبوعات » از برنامه های کامپیوتری و نمایه و . . . تهیه و تنظیم شده که تاکنون 25 عنوان از این گونه اطلاعات منتشر شده است .
استقبال از بانک اطلاعات این مدیریت نیز بسیار خوب است .
پیام حوزه: چه برنامه های کامپیوتری در این مرکز تهیه شده است؟
برنامه هایی که تا به حال در این مرکز توسط مدیریت داده پردازی آماده شده چهارده نرم افزا است; برنامه اهل بیت علیهم السلام که شامل زندگینامه و تاریخ و سرگذشت ائمه در تمام جهات زندگیشان است که نگارش 2 این برنامه آماده شده و در حال عرضه است و حجم این برنامه حدود 20 میگ است .
برنامه دوم نمایه نگارش 3 است که فقط آدرس مطالب روزنامه ها و مجلات را در اختیار می دهد . حجم این برنامه حدود 50 میگ است که در حال افزایش است .
برنامه بعدی «مطهر و رهبر» است که شامل آثار مقام معظم رهبری و شهید مطهری است . این برنامه روی سه دیسکت ضبظ شده و به صورت رایگان اهدا می شود . در برنامه رهبر متن پانزده کتاب و برنامه مطهر متن پانزده کتاب موجود است که در حال تکمیل آن هستیم .
برنامه دیگر اصطلاح نامه علوم قرآن و فلسفه اسلامی است که در آن اصطلاحات قرآنی و فلسفی به شکل نظام یافته الفبایی و درختی در اختیار محققان قرار می گیرد و امیدواریم در یک دیسکت بتوانیم آن را ارائه دهیم .
برنامه دیگر، برنامه فرزانگان یعنی شخصیتهای اسلامی معاصر است که شامل سرگذشت و زندگینامه علما و فضلا است .
برنامه دیگر اشعار ائمه است; اشعاری که یا خود ائمه گفته اند و یا در کلام گهربارشان به آنها استناد کرده اند . این برنامه آماده شده و احتمالا روی دو دیسکت ارائه می شود و اگر موفق شویم در آینده با ترجمه فارسی عرضه می کنیم .
برنامه دیگر; تصویر عشق است که در مورد جبهه و تصاویر زنده از شهدا و جانبازان است . تصاویری از شهدا و زندگینامه ها و وصیت نامه های فرماندهان و افراد ویژه و سرداران جبهه . این برنامه به زبان «پاسکال » آماده شده و در آینده به صورت گرافیکی خاص و با استفاده از سیستم WINDOWS آماده خواهد شد .
برنامه دیگر، تمثال است که تصاویر بنیانگذار جمهوری اسلامی و مقام معظم رهبری به شکلهای مختلفی نمایش داده می شود .
برنامه دیگر، برنامه فارسی ساز است . این برنامه صفحه کلید و صفحه نمایش را فارسی می کند که به صورت رایگان عرضه می شود .
برنامه دیگر، بلاغ است که بنابر توصیه مرکز آموزشهای تخصصی تبلیغ تهیه شده و شامل اسامی و آمار دانشجویان و اساتید و مواد درسی آن مرکز است .
برنامه دیگر، آداب است که شامل کلیه آداب اسلامی مانند آداب سفر، آداب نماز خواندن است .
