کرمانشاه، دیاری آشنا

Normal 0 false false false EN-US X-NONE AR-SA MicrosoftInternetExplorer4

سرزمین اهورایی ایران از کناره های سیحون تا فرات و از دریای خزر تا دریای فارس برای هر ایرانی پاک نژاد، مقدس وگرامی است.

همان قدر که آذربایجان همیشه سربلند ومردم سخت کوش و دلاور آن و بلوچستان پهناور و خراسان زرخیز، عزیز و دوست داشتنی است، مازندران و فارس و کردستان و ایلام هم محبوب است; زیرا همه این سرزمینها جزیی از سرزمین پهناور و مقدس ایران است و قسمتی از پیکر مادر وطن وهرگز در میان اعضای بدن نمی توان چشم رابر دهان یا دست را بر پا ترجیح داد و این خطو خال و چشم و ابرو هرکدام به جای خویش نیکو و دوست داشتنی است و هر یک ویژگی خاص خود را دارد و البته همین ویژگیهاست که باعث می شود ما درباره منطقه ای بیش از مناطق دیگر به سخن بپردازیم .

از جمله این مناطق کرمانشاهان است ;منطقه پر اهمیتی که در غربی ترین بخش جمهوری اسلامی ایران در کنار مرز ایران وعراق با مساحتی حدود 23622 کیلومترمربع واقع و از کهنسالترین مناطق کشوراست.

مردمش که بیشتر از نژاد کرد می باشندتیره ای نیرومند از نژاد آریا یعنی ساکنان اصلی کشور ایران هستند و زبان کردی آنان شاخه ای از زبان فارسی یعنی زبان ایرانی است.

وجه تسمیه کرمانشاهان

در کتب و متون جغرافیایی یا المسالک والممالک (راهنامه ها - شهرنامه ها) اشارات صریحی وجود دارد که قرمیسین، قرمسین واکثر بشکل قرماسین یا قرماشین معرب واژه کرمانشاهان، کرمانشاه و یا گرمان ساه وگرمان سان بوده و می باشد. ⁽¹⁾

ابوبکر احمدبن محمد بن اسحاق همدانی، معروف به ابن فقیه، در کتاب خودبه نام ترجمه مختصر البلدان (حدود 279ه.ق) می نویسد: "قباد از مداین تا رودخانه بلخ، در همه راه هیچ سرزمینی نیافت که هوایش از کرمانشاهان تا گردنه همدان، خوش تر و آبش گواراتر ونسیمش لذت بخش تر باشد. این بودکه قرماسین را ساخت و ویژه خویش کاخی بلند بر روی هزار ستون بناکرد." پس قرماسین کلمه ای است پارسی یعنی کرمانشاه.

زبان و گویش مردم کرمانشاه

زبان اهالی کرمانشاهان کردی است با گویش های متفاوت در نقاطمختلف. زبان کردی از خویشاوندان نسبی زبان فارسی است; زیرا اشتراک قواعد دستوری و ذخیره اصلی لغوی زبانهای ایرانی نتیجه خویشاوندی نسبی آنهاست، که این دو از سرچشمه واحدی منشعب گشته اند و از زبان مشترکی ریشه می گیرند که اهل فن اصطلاح زبان اصلی یا "نیازبان" رابرای آن وضع کرده اند.

گویشهای مختلف زبان کردی عبارتند از: گویش کردی کلهری،اورامی، گویش سورانی، گویش لکی ولهجه فارسی کرمانشاهی که خاص این دیار است و از لحاظ ضرب المثل وترانه غنی است و در آن واژگان کردی دگرگون شده با پرداخت و سایش هایی در جملات فارسی کرمانشاهی جای می گیرد و کاربرد می یابد.

ضرب المثلهایی از فارسی کرمانشاهی:

روشه با آو آلوچه شستن; در موردافراد بی چشم و رو می گویند.

اول پیاله و بد مسی; درباره کسانی که در اول قدم انجام کاری آن را خراب می کنند.

شدی ستاره سویل; به دوستان بعید العهد می گویند.

فلانی مینه مار مکنه; درباره اشخاصی که در اموال دیگران زیادتجسس می کنند. (مینه جستجو)

ضرب المثلهایی از گویش کردی کرمانشاهی:

خدا پراو دیه وفر نیاسه بانی(خداوند کوه "پراو" را دیده، برف روی آن گذاشته) درباره افرادی که قابلیت ترقی و پیشرفت را ندارند.

صوفی صحنه، دز کنگور

(مومن در شهر صحنه و دزد درشهر کنگاور) نسبت به افراد دو روگفته می شود.

دالکه بوینه و دو تیله بخوازه (مادررا ببین و بعد دختر را خواستگاری کن)

منا کار گنا کار (کسی که درگرفتاری دیگران آنها را طعنه بزند ومسخره کند عاقبت خود در همان بلاخواهد افتاد.)

آثار باستانی کرمانشاه :

فلات ایران از دیر باز تمدنهای گوناگونی را در دامان خود پرورش داده و به واسطه ویژگیهای خاص طبیعی و جغرافیایی خود، چون پلی تمدنهای مشرق را به تمدن و فرهنگ جلگه بین النهرین پیوند می داد; به همین جهت تمدنهای فلات ایران طی هزاران سال خدمات ارزنده ای به بشرعرضه داشته است. از میان این تمدنها، تمدن و فرهنگ بخش غربی فلات ایران نقش حساسی را ایفامی کرد. کوهپایه های زاگرس که ازشمال غرب به سوی جنوب شرق ایران امتداد دارد دارای حدود 1000کیلومتر طول و 200 کیلومتر عرض است و چینهای موازی آن، دره های سبز و خرمی را بوجود آورده که ازدوران باستان برای پی ریزی تمدنهای گوناگون موقعیت ویژه ای داشته است.

کرمانشاهان نیز یکی از مناطق غرب ایران است که بواسطه همجواری با تمدنهای عیلامی و کاسی از یک سو و تمدنهای بین النهرین ازسوی دیگر موقعیت استثنایی داشته ومی توان گفت که این قسمت از ایران زمین، شاهراه تمدنها بوده است.

کشفیات باستانشناسی بویژه درسالهای اخیر، اهمیت و غنای فرهنگی این منطقه را در دوره های تاریخی گذشته نشان می دهد; از جمله این کشفیات دو اثر مهم از روزگارهخامنشی است - یعنی روزگاری که هنوز آیین زرتشتی توسعه همگانی نیافته و هنوز سخن از مهر و ناهید یامیترا وآناهیتاست - و این دو اثر یک کتیبه داریوش است و دیگری معبدآناهیتا. در محلی به نام "بیستون"داریوش اول کتیبه ای بسیار مهم به سینه کوه کنده و شرح فتوحات خود رابرای فرزندان این آب و خاک باقی گذارده است. واژه "بیستون" صورت عامیانه ای است از بغستان یعنی جایگاه خدایان. کوه "بیستون" همچودیواری ستبر و بلند است، گویی که براستی حجاریهای بیستون چهره هایی است که فرهاد به سودای عشق شیرین در دل سنگ بر جای نهاده است. در پای کوه تاریخی بیستون، چشمه های گوارا ومتعددی می جوشد که سراب زیبای بیستون وخنکای لذت بخش و شیرین آن را پدید آورده است.

سکوت و خموشی پر رمز و راز وپایداری و سرفرازی کوه بیستون،بهمراه نسیمهای خنکی که در لابلای برگهای درختان سبز پای کوه می پیچد،روح انسان را تا اعماق ژرف شگفتی وراز دیرینه آن با خود می برد.

و اما معبد آناهیتا، بنای عظیم وزیبایی بوده بسیار گسترده و باشکوهی فراوان که امروزه بعلت گذشت زمان و گزند باد و باران، از آن ستونهایی سرشکسته، صفه و سکویی باقی مانده به همراه چندین ظروف وسکه هایی باستانی باقی مانده است، واز همین آثار می توان به عظمت این بناپی برد و از همین نقش و نگار در ودیوار شکسته "آثار پدید است صنادید عجم را".

بنای معبد آناهیتا با بنای تخت جمشید بسیار نکات مشابه دارد که درگزارشهای فنی باستانشناسی بدان اشاره شده و این تشابهات در سکو وصفه و فرم ستون بندی و پلکانهای ممتد و کوتاه و حتی اندازه و ارتفاع پله ها با پله های تخت جمشید این اندیشه را به ذهن می آورد که شایدبنای تخت جمشید هم بنای معبد بوده و نه کاخ سلطنتی که اظهار نظر فرنگیان است.از دیگر آثار باستانی کرمانشاه طاق بستان است که در 5 کیلومتری شمال شرقی شهر کرمانشاه در کنارچشمه های زلال آبی که از زیر کوه بیرون می آید، نقشهایی از دوران ساسانی بر روی صخره های کوه حجاری شده، از جمله نقش برجسته اردشیر دوم و نقشهای برجسته شاپوردوم و سوم که این نقشها درون دو طاق با نامهای طاق کوچک و طاق بزرگ قرار دارد. درون طاق بزرگ همچنین نقش برجسته خسرو دوم و اسب معروفش "شبدیز" نیز به چشم می خورد. بر بدنه راست طاق بزرگ شکارگاه گوزن و بر بدنه چپ طاق،شکارگاه گرازحجاری شده است. در مقابل طاق و نزدیک چشمه،مجسمه ناقصی از خسرو دوم نیز موجوداست.

از دیگردیدنیهای این دیار تکیه معاون الملک است که در مرکزکرمانشاه در چال حوض سابق درسمت شرقی خیابان شهید حداد عادل واقع است. ظاهرا تاریخ احداث آن 1315 ه.ق بوده است. بانی این تکیه حسن خان معین الرعایا ملقب به معاون الملک بوده است.

ابتدا حسینیه این تکیه توسط استادکاران و هنرمندان چیره دست، برای برگزاری مراسم مذهبی ساخته شد ونمای آن با کاشی کاری، آیینه کاری وگچ بریهای بسیار زیباتزیین یافت.

از این تکیه علاوه بر انجام مراسم مذهبی خصوصا در ماه محرم،اغلب برای رفع اختلافات قومی وعشایری نیز استفاده می کردند. تکیه معاون الملک از سه قسمت مجزاتشکیل شده است; ساکنان محلی کرمانشاه، بخش اول را حسینیه، بخش میانی را زینبیه و بقیه را عباسیه نامند.

در قسمت پله ها، سقا خانه ای وجود دارد که با کاشیهای رنگارنگ وزیبا آذین یافته و چهره مرد سواری راشمشیر بر کمر و پرچم در دست به نمایش گذاشته است. روی پرچم نوشته شده "نصر من الله و فتح قریب" جلوی پای سوار کودک خردسالی دیده می شود که معصومانه چشم به سوار دوخته و با او سخن می گوید.مردم محل، سوار را به حضرت ابوالفضل «علیه السلام » و تصویر کودک را به حضرت رقیه «علیها السلام » نسبت می دهندکه از عموی خود طلب آب می کند. ازاین رو این مکان را محترم و مقدس شمرده و شمع روشن کرده و طلب حاجت می کنند.

روی کاشیهای سر در سقاخانه جمله زیبای "سلام الله علی الحسین واصحابه" نقش بسته است. دور تا دورمحوطه عباسیه نیز مانند دیگر قسمتهاپوشیده از کاشیهای رنگارنگ است.روی این کاشیها صحنه هایی ازمجالس مهم تاریخی نظیر داستان حضرت یوسف «علیه السلام »، مجلس درویشان و بارگاه حضرت سلیمان «علیه السلام » بزیبایی به تصویر درآمده است.

این تکیه بارها دستخوش حوادث و آسیب شده است. در جنگ تحمیلی عراق علیه ایران به این بنای ارزنده خساراتی وارد شد.

آثار باستانی فراوانی از جمله آتشگاهها و دخمه های دوره مادها وقصرهایی چون پاتاق و تاق گرا وزیارتگاه اویس قرنی در سایرشهرستانهای استان کرمانشاهان وجوددارد که در اینجا مجال پرداختن به آنهاوجود ندارد و باید رفت و از نزدیک دید.

جنگ تحمیلی و کرمانشاه

در اوایل جنگ دشمن شهرهای مهم مرزی کرمانشاهان چون قصرشیرین، نفت شهر، سومار، خسروی رااشغال و شهرهای اسلام آباد و گیلان غرب را آماج گلوله های توپخانه خودقرار داد.

عملیاتهای جنگی متعددی برای آزاد سازی نواحی اشغال شده کرمانشاه صورت گرفت از جمله عملیات مسلم بن عقیل با رمز یااباالفضل العباس، عملیات ظفر 4،عملیات نفوذی عشایر در جبهه قصرشیرین، عملیات کربلای 6 با رمزیا فاطمة الزهرا و...

در طول هشت سال جنگ تحمیلی دولت بعث عراق شهرها و روستاهای استان کرمانشاه را بارها و بارها موردحملات وحشیانه هوایی و موشکی قرار داد و هزاران انسان بی گناه را به خاک و خون کشید. مردم مظلوم ومحروم و ایثارگر کرمانشاهان حملات دشمن بعثی را تحمل و شهدای بسیاری تقدیم میهن اسلامی خودکردند.

امروزه کرمانشاه بر سر راه کربلاقرار گرفته و هر روز کاروان شیفتگان پرچمدار مکتب شهادت امام عشق وایثار، حسین «علیه السلام » با عبور از کوچه هاو خیابانهای این شهر که در هر گوشه آن رایحه خوش شهیدان پیچیده است، به سوی قبله دلها، کربلای معلی ره می پیمایند.

منابع :

1) جغرافیای تاریخی و تاریخ مفصل کرمانشاهان: محمد علی سلطانی ، ناشر: مؤلف،1370، چاپ اول

2) کرمانشاهان و تمدن دیرینه آن: ایرج افشار (سیستانی)، انتشارات زرین، تابستان 71،چاپ اول

پی نوشت:

1) ابن فضلان: سفرنامه ابن فضلان، ص 121;موسوی سید احمد: تاملی در مقاله جستجو در اصل کلمه کرمانشاهان، کیهان فرهنگی، سال 6، شماره 1