|
ایا در آبی که مینوشید دقت کردهاید؟ ایا شما آن را از ابر فرو فرستادید یا ما؟ اگر بخواهیم آن را شور قرار میدهیم، پس چرا شکر نمیکنید؟
آب، سر منشاء پیدایش حیات و از معدود منابعی است که ادامه زندگی بر کره زمین، بدون آن غیر ممکن خواهد بود؛ از این رو همواره آبادیها و تمدنهای بزرگ و کوچک در کنار این منبع حیاتی شکل گرفتهاند.
اگر چه در اکثر نقاط زمین منابع آبی فراوانی یافت میشود، اما دسترسی به سفرههای زیرزمینی آب و تصفیه و هدایت آن به منازل و مدارس و ... مخارج زیادی را در بر دارد. از این رو اسراف و زیادهروی در مصرف و هدر دادن آن، موجب از بین رفتن سرمایههای ملی است که به تحقیق حرام و کفران این نعمت الهی محسوب میشود؛ حتی در موارد جزئی.
امام صادق علیهالسلام درباره اسرافهای کوچک میفرماید:
أدنَی الإسرافِ هِراقَةُ فَضلِ الإناءِ وَ إبتِذالُ ثَوبِ الصُّونِ وَ إلقاءُ النَّوی1
کمترین اسراف، ریختن آب اضافی، پوشیدن لباس مهمانی در منزل و دور انداختن هسته خرماست.
و نیز آن حضرت میفرمایند:
إنَّ لِلَّهِ مَلَکاً یکتُبُ سَرفَ الوُضُوءِ کَما یکتُبُ عُدوانَه2
همانا خدا را فرشتهای است که اسراف در آب وضو را مینویسد، چنانکه اسم دشمنانش را.
پیامبر اسلام صلیاللهعلیهوآله در مسیری با سعد که وضو میگرفت، برخورد کرد و بدو فرمود: ای سعد! اسراف نکن.
سعد گفت: یا رسول الله! ایا در وضو هم اسراف است؟
حضرت فرمود: آری؛ اگر چه در کنار نهر جاری باشی3.
اگر در مصرف آب برای وضو؛ آن هم در کنار نهر جاری و دور ریختن آب اضافی ظرف، اسراف است، به طریق اولی ساعتها باز گذاشتن شیر آب و هدر دادن آن، اسراف محسوب میشود.
تذکر این نکته ضروری است که در مصرف آب نباید هزینهای را که بابت حق انشعاب و مصرف به دولت پرداخت میشود، مد نظر داشت؛ زیرا اینگونه هزینهها فقط در برابر خدماتی است که دولت به مردم ارایه میکند، نه چیز دیگر.
بر این اساس نباید تصور کنیم با پرداخت آببها، قیمت آب مصرفی را پرداخته و مجازیم از آن به هر صورت و اندازه استفاده کنیم؛ زیرا همین که عنوان اسراف تحقق یافت، گر چه تمام بهای آب مصرفی را پرداخته باشیم، باز موجب حرمت عمل است و با فرض پرداخت یارانه از طرف دولت، علاوه بر اسراف، عنوان ضرر به جامعه و بیتالمال نیز تحقق مییابد، از این روی امام خمینی قدسسره میفرمود: زیادهروی در مصرف آب، موجب ضمان میگردد و حرام است.
اسراف در نیروی برق
برق از نعمتهای قابل توجهی است که موجب تحولات شگرفی در عرصه اجتماع و زندگی بشر گردیده است. برق، فقط مترادف روشنایی نیست، بلکه پایه و اساس همه گامهای بلندی که امروزه بشر در کشاورزی، صنعت، پزشکی و ... برداشته بر این کشف مهم استوار است.
تأسیس نیروگاههای حرارتی، تعبیه توربینهای آبی و دسترسی به نیروی برق، میلیونها تومان هزینه در بر دارد و زیادهروی در مصرف آن، ضربه سنگینی به اقتصاد مملکت وارد خواهد ساخت.
گر چه نیروی برق در صدر اسلام شناخته شده نبود، اما به طور قطع عمومات نهی از اسراف، شامل اسراف در مصرف نیروی برق نیز میشود؛ مانند:
کُلُّ مَازَادَ عَلَی الإقتِصادِ إسرافٌ4.
آنچه بیش از میانهروی باشد، اسراف است.
و نیز:
مَافَوقُ الکَفافِ إسرافٌ5.
آنچه بیش از حد کفاف باشد، اسراف است.
بنابراین روشن گذاشتن بیهوده دهها لامپ، استفاده از لامپهای قوی در روز، استفاده از چند نوع وسیله برقی پر مصرف در یک منزل، همه از موارد اسراف خواهد بود.
اسراف در چیزهای دیگر
همان طور که گفته شد اموال عمومی دامنه وسیعی داشته و شامل همه سرمایه هایی که اقشار مختلف مردم هر یک به شکلی از آنها برخوردارند میشود؛ از تلفن عمومی کنار خیابان گرفته تا اتوبوس شهری و از گچ و تخته سر کلاس درس تا وسایل دولتی در اختیار مسئولان، از جلسات کوچک اداری تا سمینارها و کنفرانسهای مهم، همه و همه در دایره بیتالمال قرار دارند و بر همگان لازم است بیش از اموال شخصی، نسبت به این اموال، حساسیت به خرج داده و از اسراف در آنها بپرهیزند.
این مسأله در نهادهایی که صبغه قرآنی دارند، اهمیت ویژهای مییابد. مردم به این مؤسسات و نهادها به عنوان الگو مینگرند. لذا اگر اسراف کنند، علاوه بر گناه اسراف، گناه دیگری را هم بر دوش خواهند کشید و آن عبارت است از الگوسازی نادرست در ترویج اسراف. بنابراین مدیران و کارکنان نهادها و مؤسسات قرآنی باید به مسأله اسراف توجه ویژه داشته باشند.
|
