1) مسؤولیت های اجتماعی وامر بالمعروف تکن من اهله وانکر المنکر بیدک ولسانک وباین من فعله بجهدک؛
امر به معروف کن تا اهل معروف شوی و نهی از منکر کن با دست و زبانت و از انجام دهنده منکر به سختی دوری گزین.
وجاهد فی الله حق جهاده ولاتاخذک فی الله لومة لائم وخض الغمر ات للحق حیث کان؛
در راه خدا تا سرحد توان تلاش نما و هرگز سرزنش ملامت کنندگان تو را از راه خدا باز ندارد ودر دریای شداید و مشکلات برای حق هر کجا باشد فرو رو.
ولاتکن خازنا لغیرک واذا وجدت من اهل الفاقة من یحمل لک زادک الی یوم القیامة فیوافیک به غدا حیث تحتاج الیه فاغتنمه وحمله ایاه واکثر من تزویده وانت قادر علیه فلعلک تطلبه فلاتجده؛
برای دیگران اندوخته مکن... و اگر هرگاه نیازمندی را یافتی که می تواند زاد و توشه تو را تارستاخیز بردوش گیرد و فردا که به آن نیازمندی به تو پس دهد، آن را غنیمت شمار و اگر قدرت برجمع آوری چنین توشه ای داری، هر چه بیشتر فراهم ساز و همراه او بفرست، چرا که ممکن است روزی در جستجوی چنین شخصی باشی، ولی او را نیابی.
واغتنم من استقرضک فی حال غناک لیجعل قضائه لک فی یوم عسرتک؛
هنگامی که بی نیاز هستی، اگر کسی از تو قرض بخواهد غنیمت بشمار تا در روز سختی وتنگدستی ات ادا نماید.
یک: امر به معروف و نهی از منکر
یکی از واجبات دین اسلام «امر به معروف و نهی از منکر» است که در قرآن و
[228]
روایات مورد توجه و تاکید فراوان قرار گرفته است:
ولتکن منکم امة یدعون الی الخیر یامرون بالمعروف وینهون عن المنکر واولئک هم المفلحون؛(207)
و باید از شما برخی، مردم را به خیر و صلاح دعوت کنند و مردم را به نیکوکاری امر و ازبدکاری نهی کنند و اینان که واسطه هدایت خلق هستند در کمال رستگاری اند.
و در مذمت کسانی که این تکلیف الهی را انجام نداده اند می فرماید:
لعن الذین کفروا من بنی اسرائیل علی لسان داوود وعیسی ابن مریم ذلک بما عصوا وکانوایعتدون. کانوا لا یتناهون عن منکر فعلوه لبئس ما کانوا یفعلون؛(208)
کافران بنی اسرائیل به زبان داوود و عیسی بن مریم بدان جهت لعنت شدند که نافرمانی حکم خدا کردند و از حکم حق سرکشی کردند و از کار زشت یکدیگر را باز نداشتند؛ چقدر کار آنها زشت و قبیح است.
درباره امر به معروف و نهی از منکر، نکته اول که در این وصیت نامه مورد توجه قرار گرفته، این است که آمر به معروف و ناهی از منکر باید در عمل انجام دهنده معروف و ترک کننده منکر باشد.
وامر بالمعروف تکن من اهله؛ امر به معروف کن تا اهل آن گردی.
زیرا آمر باید خود عمل کننده باشد، لذا امر باعث عمل است.
نکته دوم آن است که اشاره به بعضی از مراتب نهی از منکر شده است: نهی با زبان،نهی با دست؛ یعنی عملا جلو انجام منکر را بگیر و به سختی از انجام دهنده منکردوری گزین.(209)
امر به معروف و نهی از منکر، به جامعه، حیات و روح می بخشد و مردم را ازجمود و بی تفاوتی بیرون می آورد.
[229]
در روایتی از پیغمبر اکرم صلی الله علیه وآله جامعه به طایفه ای تشبیه شده که سوار برکشتی هستند و برای هر یک مکان خاصی تعیین شده؛ در این بین اگر کسی بخواهد جا ومکان نشستن خود را سوراخ کند، بی تفاوتی دیگران به ضرر همه تمام می شود واعتراض و منع آنها موجب نجات همه می گردد:
ان قوما رکبووا سفینة فاقتسموا فصار لکل رجل منهم موضع فنقر رجل منهم موضعه بفاس فقالوا له: ما تصنع؟ قال: هذا مکانی اصنع فیه ما شئت فان اخذوا علی یده نجا ونجوا وان ترکواهلک وهلکوا.(210)
پیغمبر اکرم صلی الله علیه وآله فرمودند:
لا یزال امتی بخیر ما امروا بالمعروف ونهوا عن المنکر وتعاونوا علی البر فاذا لم یفعلوا ذلک نزعت منهم البرکات وسلط بعضهم علی بعض ولم یکن لهم ناصر فی الارض ولا فی السماء؛(211)
تا زمانی که امت من امر به معروف و نهی از منکر کنند و در کار خیر یکدیگر را یاری رسانند،در خیر و صلاح زندگی می کنند، اما اگر این کارها را انجام ندهند، برکت از آنها گرفته خواهد شد وبعضی بر بعضی دیگر مسلط شوند، در حالی که یاری کننده ای در آسمان و زمین نخواهد داشت.
در وصیت نامه دیگری امیرالمؤمنین علیه السلام می فرمایند:
لا تترکوا الامر بالمعروف و النهی عن المنکر فیولی علیکم شرارکم ثم تدعون فلا یستجاب لکم؛(212)
امر به معروف و نهی از منکر را ترک نکنید که اگر ترک کردید، انسان های شرور بر شما حاکم خواهند شد و هر چه دعا کنید برای دفع آنها، مستجاب نخواهد شد
