تاریخ خبر : 1392/10/22 – یک پژوهشگر گفت: بازار گردشگرفرست افغانستان جزو معدود بازارهای خارجی برای گردشگری ایران است که نیاز چندانی به تبلیغ و بازاریابی ندارد. بیشتر مردم این کشور تمایل دارند ایران را ببینند. به شرط این‌که با آن‌ها برخورد مناسبی داشته باشیم، همه‌ی آن‌ها را به چشم جویندگان کار در ایران نبینیم و دروازه‌های کشور را روی گردشگران افغان باز کنیم.
امیر هاشمی‌مقدم در پاسخ به پرسش خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، مبنی بر این‌که آیا افغانستان گردشگر به ایران می‌فرستد؟ اظهار کرد: بله؛ آن هم در مقیاسی قابل توجه. اکنون در این کشور تعداد ثروتمندان روزبه‌روز بیشتر می‌شود. این موضوع در اینجا درک می‌شود که در افغانستان، بعضی افراد می‌توانند با پرداخت دومیلیون و 200هزار تومان، مجوز حمل سلاح بگیرند. داشتن بادیگارد و محافظ شخصی هم در این کشور منع قانونی ندارد. با توجه به وجود مواردی از گروگان‌گیری در برخی شهرهای افغانستان، افراد ثروتمند همیشه بادیگارد مسلح همراه خود دارند.
او ادامه داد: با قدم زدن در خیابان‌های شهرهایی مانند هرات می‌توان تعداد زیادی تویوتا هایلوکس دو کابینه را دید که بادیگاردهای مسلح در قسمت عقب آن و یکی دو بادیگارد مسلح در کنار راننده و صاحب خودرو در جلو نشسته‌اند. تعداد زیادی از این ثروتمندان تعطیلات آخر هفته را به شهرهایی مانند دوشنبه در تاجیکستان، دهلی‌نو در هند، یا دیگر کشورهای نزدیک می‌روند. یعنی برای فقط در مدت دو روز، به یک سفر خارجی می‌روند و برمی‌گردند. به این دلیل که ما پیش‌فرض‌مان درباره‌ی افغان‌ها، از کارگرانی گرفته شده است که در ایران می‌بینیم، درباره‌ی پتانسیل‌های این بازار گردشگری نمی‌اندیشیم.
این پژوهشگر انسان‌شناس که چندی پیش برای انجام تحقیق میدانی به افغانستان سفر کرده بود، درباره‌ی جاذبه‌های ایران برای گردشگران افغان، توضیح داد: این جاذبه‌ها را می‌توانیم در چهار دسته تقسیم کنیم؛ ایران به‌دلیل داشتن جاذبه‌های مذهبی برای گردشگران افغان اهمیت دارد. تقریبا همه‌ی شیعیان افغانستان آرزو دارند که اماکن مقدس ایران را که شامل حرم امام رضا (ع) در مشهد و حرم حضرت معصومه (س) در قم است ببینند. یکی دیگر از دلایل سفر افغان‌ها به ایران، وجود جاذبه‌های فرهنگی – تاریخی ایران است؛ تعداد زیادی از افراد اهل فضل و ادب این کشور به‌دلیل وجود پیشینه‌ی تاریخی، ادبی و فرهنگی مشترک میان ایران و افغانستان، مشتاق دیدن آرامگا شاعران فارسی‌سرا مانند فردوسی، حافظ و سعدی و یا اماکن تاریخی مانند تخت جمشید یا استفاده از کتابخانه‌ها و موزه‌های ایران هستند.
او اظهار کرد: یکی دیگر از جاذبه‌های گردشگری ایران برای مردم افغان، جاذبه‌های تفریحی – سیاحتی است؛ این جاذبه بیشتر مورد استفاده‌ی افغان‌های ثروتمند قرار می‌گیرد که تعطیلات‌شان را در کشورهای دیگر می‌گذرانند. این افراد با توجه به زبان مشترک فارسی در ایران و همچنین ارزان‌تر بودن کشور ایران نسبت به کشورهایی مانند تاجیکستان، هند، کشورهای عربی حاشیه‌ی خلیج فارس و … ترجیح می‌دهند به ایران سفر کنند. از سوی دیگر، به‌دلیل تنوع آب‌وهوای گسترده در ایران، این کشور بیشتر مورد توجه قرار می‌گیرد.
هاشمی‌مقدم همچنین گفت: یکی دیگر از جاذبه‌های ایران برای افغانستان، جاذبه‌ی دانشگاهی است؛ تعداد زیادی از دانشجویان افغان دوست دارند در دانشگاه‌های ایران تحصیل کنند. چنانچه تعداد زیادی از استادان دانشگاه‌های این کشور، یا تحصیل‌کرده‌ی ایران هستند یا تمایل دارند مقاطع بالاتر تحصیلات خود را در ایران بگذرانند. به این چهار دسته می‌توان گروه‌های دیگری را مانند گردشگری درمانی، گردشگری ورزشی، گردشگری شهری و اضافه کرد که بی‌تردید برای اتباع افغانستان جذاب است. با این وجود، ایران از بازار گردشگری افغانستان بهره نمی‌گیرید و عمده‌ترین دلیل حضور نداشتن گردشگران افغان در ایران، نقض حقوق شهروندی آن‌ها در ایران است. این نقض حقوق در دو بخش پیش از سفر و هنگام سفر انجام می‌شود.
او با بیان این‌که کنسول ایران در هرات و سفارتخانه‌ی ایران در کابل برخورد مناسبی با مراجعه‌کنندگان افغان ندارند، اظهار کرد: دریافت ویزای ایرانی برای گردشگران افغان مانند یک رویاست. صف‌های طولانی گردشگران افغان که گاهی از شب قبل جلوی سفارتخانه یا کنسولگری ایران می‌ایستند، پدیده‌ای رایج است. کنسولگری و سفارت ایران برای صادر نکردن ویزا، نگرانی بازنگشتن اتباع افغانستان را به کشورشان مطرح می‌کنند. در برابر این موضوع، متقاضیان دریافت ویزای ایران هم معتقدند که هر کسی یک‌هزار دلار بپردازد، به‌سادگی می‌تواند ویزایش را بگیرد. کنسولگری ایران هم هنگام صدور ویزا، از گردشگران افغان 300 یورو اضافه، به‌عنوان تضمین بازگشت‌شان به افغانستان می‌گیرد. البته افغان‌ها معتقدند که ایران در بازپرداخت این مبلغ عموما کوتاهی می‌کند و این رفتار، بارها باعث ایجاد تنش بین افغان‌ها و کنسولگری ایران شده است. چندماه پیش نیز کسانی که چندماه بود از سفر به ایران بازگشته بودند، ولی هنوز پول خود را از کنسولگری ایران در هرات نگرفته بودند، اعتراض خشونت‌آمیزی جلوی این اداره برپا کردند که پس از دخالت پلیس، یک نفر کشته شد.
این انسان‌شناس بیان کرد: در دولت‌های نهم و دهم، هر سال آمار اتباع افغانستان را که برای کار کردن به ایران وارد می‌شدند، به‌عنوان گردشگران خارجی در نظر می‌گرفتند تا آمار «میلیونی» گردشگران ورودی به کشور را نشان دهند؛ این در حالی است که کسی که برای کار به منطقه‌ای به‌جز محل سکونت خود می‌رود، گردشگر نیست.
او اظهار کرد: ایران هیچ تسهیلاتی را برای صدور ویزا برای گردشگران افغان در نظر نمی‌گیرد. دی‌ماه سال گذشته، همایش مشترکی بین مسوولان گردشگری ایران و سفیر افغانستان در تهران برگزار و در آن تأکید شد که شرایط صدور روادید برای گردشگران دو کشور تسهیل شود؛ ولی این تصمیم پس از خروج از محل همایش، فراموش شد. از این گذشته، کسانی که بتوانند ویزای ایران را بگیرند، در مرز و خاک ایران با نقض حقوق‌شان روبه‌رو می‌شوند. برخوردهایی که در مرز با آن‌ها می‌شود، برخوردهایی که نیروی انتظامی و برخی ارگان‌های دولتی در خاک ایران با آن‌ها می‌کنند و جلوگیری از استفاده‌ی گردشگران افغان از برخی امکانات بدون هیچ دلیل، بعضی از این موارد هستند. علاوه بر این، مردم گاهی ساده‌ترین حقوق شهروندی اتباع افغانستان را رعایت نمی‌کنند.
وی با بیان این‌که بعضی افغان‌هایی که به ایران سفر کرده‌اند، خاطرات ناخوشایندی از برخورد برخی ایرانی‌ها دارند، گفت: در کنار این موضوع، حقوق دانشجویان افغان هم در بعضی دانشگاه‌های ایران نادیده گرفته می‌شود. دانشگاه‌های ما از افغان‌ها هزینه‌ی تحصیل می‌گیرند، ولی بسیاری از حقوق آن‌ها در دانشگاه‌ها رعایت نمی‌شود، برای نمونه می‌توان به اخراج «قنبرعلی تابش» دانشجوی مقطع دکتری دانشگاه علامه طباطبایی اشاره کرد.
این پژوهشگر توضیح داد: یکی از موارد قابل توجه، نقض حقوق اولیه‌ی بازدیدکنندگان افغان در سیزده‌به‌در سال 1390 در پارک صفه‌ی اصفهان بود. ایده‌های نژادپرستانه‌ای که البته همیشه منکر وجودشان بوده‌ایم، از آسیب‌های جدی وضعیت گردشگری در ایران است. در بعضی موارد دیده می‌شود که مردم ما نه‌تنها به افغان‌ها، بلکه به اعراب و گردشگران عرب هم نگرش مناسبی ندارند.
وی ادامه داد: اکنون بیشتر کشورهای دنیا زمینه و بسترهای مورد پسند گردشگران عرب را فراهم می‌کنند تا افراد ثروتمند را به سوی خود جلب کنند و رونقی به بازار گردشگری خود بدهند؛ اما بسیاری از ایرانیان هنوز از مردم عرب به‌واسطه‌ی کینه‌های تاریخی، خوش‌شان نمی‌آید. آمریکا دو بمب خانمان‌برانداز روی ژاپن انداخت و بخشی از مردم این کشور هنوز با عوارض و بیماری‌های ناشی از این بمب‌ها دست به گریبان‌اند؛ با این وجود، آن‌ها فهمیدند که با کینه داشتن و نفی کردن، نمی‌توان پاسخ رقیب را داد. همین است که تلاشی صدچندان کردند تا رقیبی جدی برای صنایع آمریکا در بخش‌های مختلف باشند و اکنون ژاپن، ژاپن شده است.
او همچنین گفت: ما ایرانیان همچنان برخورد مناسبی با عرب‌ها نداریم، چند سال پیش که مدیر گروه جهانگردی و هتلداری یکی از دانشگاه‌ها بودم، پیشنهاد کردم دانشجویان این رشته‌ها پس از زبان انگلیسی، زبان عربی را به جای زبان فرانسه به‌عنوان زبان دوم فرا گیرند. استدلالم این بود که در حالت واقع‌بینانه، کشورهای عربی بازار بسیار بهتر، سودمندتر، پررونق‌تر و دَمِ دست‌تری برای ما هستند. در مقابل، آن‌چنان با واکنش منفی همکاران و دانشجویان روبه‌رو شدم که به‌طور کلی از پیگیری این پیشنهاد منصرف شدم. در نظر بگیریم که دانشجویان این رشته قرار است فردا سکان‌دار حوزه‌ی گردشگری کشور باشند.
