به دلیل ارزش ویژه و حساسیت و ظرافت چشم ها، تشخیص و درمان ناراحتی های مربوط به آنها از اهمیت فوق العاده ای برخوردار است و به همین دلیل داروهای چشمی غالباً به صورت داروهای نسخه ای مطرح هستند زیرا باید تحت نظر پزشک متخصص چشم تجویز شوند. به طور طبیعی چشم از مکانیسم های ویژه دفاعی بهره می گیرد. پلک و مژه ها از ورود اشیای خارجی به آن جلوگیری می کنند. اشک چشم، غبار و ذرات خارجی را از سطح آن شسته، خاصیت ضدعفونی کننده نیز دارد. ولی با این وجود برخی اوقات مشکلاتی بروز می کنند که تنها با درمان دارویی مرتفع می گردند.
ناراحتی های چشمی شایع و عوامل آنها عبارتند از:
پلک چشم:
از مناطقی که التهاب و قرمزی آن بسیار شایع است. در این شرایط پلک دچار خارش یا پوسته پوسته می شود. ممکن است این علایم به دلیل حساسیت نسبت به رنگ ها و مواد مختلف موجود در محصولات آرایشی چشم بروز کنند. چنین حساسیت هایی معمولاً به صورت دو طرفه هر دو چشم را گرفتار می سازند. برای جلوگیری از بروز این مسأله پیشنهاد می شود که محصولات آرایشی چشم را بیشتر از سه ماه مصرف نکرده و آنها را با محصولات جدید جایگزین نمایید، زیرا احتمال آلودگی آنها در اثر تماس با موضع یا هوا وجود دارد. همچنین از مصرف هرگونه محصول آرایشی یا بهداشتی که به حساسیت نسبت به آن مشکوک هستید، جداً بپرهیزید. کمپرس سرد یا مصرف آنتی هیستامین های خوراکی در بهبود علایم این نوع حساسیت ها مؤثر هستند.
خشکی چشم:
شاید بتوان خشکی چشم را به عنوان شایع ترین ناراحتی چشم مطرح کرد. این مشکل می تواند به واسطه مصرف برخی داروها، پیری، بیماری یا بسیاری عوامل دیگر بروز نماید که بهترین درمان آن، استفاده از اشک مصنوعی است. البته از آنجایی که برای جلوگیری از آلودگی این فرآورده، ماده محافظ به آن افزوده می شود، همین مسأله می تواند به واکنش های حساسیتی( آلرژیک) منجر شود. در این صورت باید مصرف دارو را قطع نموده، به جای آن فرآورده ای عاری از ماده محافظ به کار برد که این گونه فرآورده ها به صورت یک بار مصرف عرضه می شوند.
التهاب لبه پلک چشم:
از مشکلات مزمن و عود کننده ای است که پلک را گرفتار می سازد. از علایم آن قرمزی، خارش و پوسته پوسته شدن پلک است که می تواند به ریزش مژه ها نیز منجر گردد. در این شرایط، کمپرس گرم برای مدت 15 تا 20 دقیقه به همراه درمان دارویی مناسب می تواند مؤثر باشد. البته منظور از درمان دارویی غالباً استفاده از آنتی بیوتیک های موضعی است که با تجویز پزشک توصیه می شوند.
التهاب قرنیه:
از ناراحتیهای چشمی است که می تواند ویروسی، میکروبی و یا آلرژیک باشد، ولی شایع ترین شکل آن نوع ویروسی است. التهاب ویروسی قرنیه اغلب با « چشم صورتی» شناخته می شود زیرا چشم، ظاهری صورتی رنگ به خود می گیرد. علایم دیگر آن تاری دید، احساس ناراحتی و درد، احساس وجود جسم خارجی در چشم و گاهی اوقات تب و آبریزش از چشم می باشند. در صورتی که ترشحات چشم به صورت غلیظ یا مخاطی درآید، خوددرمانی نکرده و با پزشک تماس بگیرید. چشم صورتی شده به شدت آلوده می باشد. بنابراین بهداشت چشم در این مواقع بسیار مهم است. هرگز قطره یا پماد چشمی دیگران را استفاده نکنید. حالت صورتی چشم معمولاً خود به خود ظرف دو هفته برطرف خواهد شد. اما در حالت کلی درمان آن شامل مصرف اشک مصنوعی یا فرآورده های ضد احتقان چشمی است. اگر نشانه های بیماری برطرف نشده و حتی بدتر شده، با پزشک تماس بگیرید، زیرا گاهی اوقات درمان قطعی این شرایط، تجویز آنتی بیوتیک ها همراه یا بدون استروئیدهای موضعی است که تنها تحت نظر پزشک توصیه می شوند.
نکات قابل توجه قبل از مصرف داروهای چشمی:
نحوه ریختن قطره چشمی: سر را رو به بالا و عقب نگهدارید، پلک پایین را پایین بکشید به طوری که از کره چشم فاصله بگیرد. قطره چشمی را در این حفره و در دورترین فاصله نسبت به بینی، در چشم بچکانید. سپس چشم ها را برای چند لحظه ببندید تا دارو به خوبی در چشم پراکنده شود.
نحوه استعمال پماد چشمی: سر را رو به بالا و عقب نگهدارید. یک لایه نازک از پماد را روی لبه داخلی پلک پایین قرار دهید. سپس چشم ها را برای چند لحظه ببندید و کمی ماساژ دهید تا دارو به خوبی در چشم پراکنده شود.
اصولاً قطره های چشمی برای مصرف روزانه و پمادهای چشمی برای مصرف شبانه توصیه می شوند، زیرا پمادهای چشمی در روز تاری دید ایجاد می کنند اما در شب علاوه بر این که این مسأله را ندارند، مدت زمان بیشتری در تماس با چشم هستند.
هنگام مصرف مراقب باشید که سر قطره چکان یا تیوپ پماد، با سطوح خارجی تماس پیدا نکند و پس از مصرف بلافاصله درب آن را ببندید.
هرگز از قطره یا پماد چشمی دیگران استفاده نکنید زیرا احتمال آلودگی این فرآورده ها حین مصرف بسیار بالاست.
تاریخ انقضای مصرف فرآورده های چشمی از اهمیت خاصی برخوردار است، به طوری که از زمان باز شدن درب و شروع مصرف، تا تاریخ مشخصی می توان از آن محصول استفاده کرد و این تاریخ حتماً در بسته بندی درج می شود.
هرگز از فرآورده های چشمی که کدر شده، تغییر رنگ داده یا حاوی رسوبات کریستالی می باشند، استفاده نکنید.
فرآورده های چشمی برای مصرف بیش از سه روز توصیه نمی شوند. در صورتی که پس از سه روز هنوز هم ناراحتی چشم ادامه دارد، حتماً به پزشک مراجعه کنید.
اگر مبتلا به بیماری هایی نظیر دیابت، فشار خون بالا، گلوکوم و ... هستید، هرگز خوددرمانی نکرده و هرگونه فرآورده چشمی را فقط با تجویز پزشک مصرف نمایید.
نکات قابل توجه قبل از مصرف دارو های چشمی:
قطره های چشمی نفازولین( ضد احتقان) و آنتازولین( ضد احتقان و ضد حساسیت)، داروهای نسخه ای هستند که برای رفع قرمزی احتقانی چشم بدون منشأ عفونی کاربرد دارند. بنابراین تجویز آنها پس از تشخیص صحیح تنها تحت نظر پزشک مجاز می باشد. ضمناً مصرف این داروها بیش از 3 روز متوالی باعث بازگشت شدیدتر حالت احتقانی چشم خواهد شد و احتمال حساسیت نسبت به این داروها نیز وجود دارد.
در صورت ورود غبار و ذرات خارجی به چشم، اشک چشم آن را شسته و خارج می کند. اگر اشک برای این منظور کفایت نکند، می توان از آی- باس یا فرآورده های مشابه جهت شستشوی چشم استفاده کرد. البته توجه داشته باشید که اگر محل شستشوی چشم هرگونه آلودگی داشته باشد، خود به عنوان یک عامل ایجاد عفونت عمل خواهد کرد. پس بهداشتی بودن وسیله و محلول مورد استفاده برای شستشوی چشم بسیار اهمیت دارد. اگر بعد از شستشو، بهبودی حاصل نشد، حتماً با پزشک تماس بگیرید.
منبع: کوچه ما، شماره 10.