درد دل عاشقانه در دعای ندبه (۶)

وصل اللهم بیننا و بینه وصله تودی الی مرافقه سلفه و اجعلنا ممن یاخذ بحجزتهم و یمکث فی ظلهم
و اعنا علی تادیه حقوقه الیه و الاجتهاد فی طاعته و الاجتناب عن معصیته
وامنن علینا برضاه
وهب لنا رافته و رحمته و دعاءه و خیره ما ننال
به سعه من رحمتک و فوزا عندک
ترجمه
خداوندا، میان ما و او چنان پیوندی بر قرار ساز که به دوستی و همصحبتی با پدرانش منجرشود!
و ما را در زمره کسانی قرار ده که بر دامان آن بزرگواران چنگ زده و در سایه لطفشان اقامت می گزینند!
الهی ما را بر ادای حقوق وی یاری فرما، و در کوشش نسبت به اطاعت از او و دوری از نافرمانیش یاری و مساعدت کن!
و با خشنودی او از ما بر ما منت گذار!
رأفت، رحمت، دعا و خیر و خوبی او را بر ما ببخش تا آن اندازه که به این وسیله به سهم گسترده ای از فیض رحمت تو نایل آییم و در پیشگاه تو به رستگاری برسیم

درخواست پیوندی استوار

در اوّلین جمله این فراز امام (ع) عرض می کند: «خداوندا، میان ما و او چنان پیوندی بر قرار ساز که به دوستی و هم صحبتی با پدرانش منجر شود.» وصل اللهم بیننا و بینه وصله تودی الی مرافقه سلفه.
اتصال و ارتباط با امام زمان (عج) مانند همه اتصال ها و ارتباط های دیگر دارای مراتب مختلف و درجات متفاوتی است.
و این عبارات به ما الهام می کند که در پی آن باشیم اتصال و ارتباطمان با آن حضرت اتصالی کامل و پیوندی عمیق باشد، آن گونه که موجب همنشینی با آبا بزرگوار و اجداد طاهرش گردد.
دوستی و پیوند با امام (عج) آنچنان آبرو و وجاهتی به ما میدهد که در نزد امامان معصوم (ع) رو سفید و آبرومند می شویم و لیاقت همنشینی با آنها در جهان آخرت را پیدا کنیم و به رفاقت پیشینیانش مانند پیغمبر خاتم (ع) و امیر مومنان (ع) وحضرت ائمه اطهار (ع) سرافراز گردیم.
در ادامه عرض می کند: «و ما را در زمره کسانی قرار ده که بر دامان آن بزرگواران چنگ زده و در سایه لطفشان اقامت می گزینند!»؛ و اجعلنا ممن یاخذ بحجزتهم (1) و یمکث فی ظلهم.
آنان که دستشان به دامان خاندان وحی رسیده، سعادتمند شده و برای همیشه رهایی یافته و به شرف دنیا و آخرت نایل شده اند.
امام زمان (عج) حقوقی بر گردن امت دارد و کوتاهی امت در ادای این حقوق موجب خشم ذات لایزال الهی خواهد گردید. ادای این حقوق ممکن نخواهد شد الاّ به کمک، عنایت، توفیق و مدد الهی.
لذا به دنبال آن عرض می کند: «الهی ما را بر ادای حقوق وی یاری فرما، و در کوشش نسبت به اطاعت از او و دوری از نافرمانیش یاری و مساعدت کن!» و اعنا علی تادیه حقوقه الیه و الاجتهاد فی طاعته و الاجتناب عن معصیته.
رضا و خشنودی او، از نعمت های بزرگ الهی است که ممکن است خداوند به کسانی ارزانی بدارد، علما و بزرگان دین همواره در این اندیشه بودند کاری کنند که امام زمان (عج) از آنها راضی باشد و کارهایشان مورد رضا و خشنودی آن بزرگوار قرار بگیرد. آنان پیوسته نگران این موضوع بوده اند که مبادا آن حضرت از آنها راضی نباشد.
راستی چقدر روح بخش و نشاط آور است که امام عصر (عج) از رعیت خود راضی و خشنود باشد؛ چرا که مورد رضا و خشنودی خدا قرار خواهد گرفت.
امام (ع) در جمله بعد عرض می کند: «و با خشنودی او از ما، بر ما منت گذار!»؛ وامنن علینا برضاه.
بهره مند شدن از رحمت واسعه الهی و رسیدن به فوز عظیم و رستگاری منوط به این است که مورد لطف، عنایت و مهربانی حجت خدا قرار گرفته و دعای خیر خواهانه او شامل حال شود. به عبارت دیگر بی عشق مهدی (عج) نتوان عاشق خدا شد.
لذا در جمله بعد عرضه می دارد: «رأفت، رحمت، دعا و خیر و خوبی او را بر ما ببخش تا آن اندازه که به این وسیله به سهم گسترده ای از فیض رحمت تو نایل آییم و در پیشگاه تو به رستگاری برسیم»؛ وهب لنا رافته و رحمته و دعاءه و خیره ما ننال به سعه من رحمتک و فوزا عندک.
و اجعل صلاتنا به مقبوله
و ذنوبنا به مغفوره
و دعاءنا به مستجابا
و اجعل ارزاقنا به مبسوطه
و همومنا به مکفیه
و حوائجنا به مقضیه
و اقبل الینا بوجهک الکریم
و اقبل تقربنا الیک
وانظر الینا نظره رحیمه نستکمل بها الکرامه عندک
ترجمه
خداوندا نماز ما را به خاطر او قبول فرما!
و گناهانمان را به خاطر او مورد آمرزش قرار ده؛
و دعای ما را به خاطر او مستجاب گردان؛
و رزق و روزی ما را به احترام او وسیع گردان؛
و نگرانیهای ما را به برکت او مرتفع فرما؛
و حوایج و خواسته های ما را به سبب حضرتش بر آورده گردان؛
و با کرامت و بزرگواری به سوی ما روی آور؛
و تقرب ما بسوی خود را بپذیر؛
و با نگاه رحمت به ما بنگر تا به آن وسیله کرامت خویش را نزد تو تکمیل کنیم!

دست ما را بگیر

در این فراز به ظاهر درخواستهای مادّی، معنوی، دنیوی و اخروی مطرح می شوند. ولی در واقع و به طورغیر مستقیم به این نکته اشاره دارد که آنچه از دنیا و آخرت طلب می کنی همه در ارتباط و به لطف امام زمان (عج) است، اگر با او باشی، درکنار او و زیر چتر حمایت او، خیر دنیا و آخرت را به دست آورده ای. نمازت قبول، گناهانت آمرزیده. دعایت مستجاب، رزق و روزیت فراوان، نگرانی هایت بر طرف و حوائجت بر آورده شده است و مهمتر از همه توجه و عنایت ویژه الهی شامل حالت خواهد شد. عنایت و توجهی که به قرب پروردگارت نایل و به کمال والای انسانی دست پیدا خواهی کرد.
با این توصیف امام (ع) عرض می کند: «خداوندا نماز ما را به خاطر او قبول فرما»؛ واجعل صلاتنا به مقبوله.
«و گناهانمان را به شفاعت او مورد آمرزش قرار ده»؛ و ذنوبنا به مغفوره.
«و دعای ما را به خاطر او مستجاب گردان»؛ و دعاءنا به مستجانا.
«و رزق و روزی ما را به احترام او وسیع گردان »؛ و اجعل ارزاقنا به مبسوطه.
«و نگرانیهای ما را به برکت او مرتفع فرما»؛ وهمومنا به مکفیه.
«و حوایج و خواسته های ما را به سبب حضرتش بر آورده گردان.» وحوائجنا به مقضیه.
«وبا کرامت و بزرگواری به سوی ما روی آور»؛ واقبل الینا بوجهک الکریم.
«و تقرب ما به سوی خود را بپذیر و با نگاه رحمت به ما بنگر تا به آن وسیله کرامت خویش را نزد تو تکمیل کنیم!»؛ واقبل تقربنا الیک و انظر الینا نظره رجیمه نستکمل بها الکرامه عندک.
قبولی نماز و طاعات در ظل توجّهات ولی عصر (عج) امکان پذیر خواهد بود. چنانکه در زیارت «جامعه کبیره» آمده است: «و بموالاتکم تقبل الطاعه المفترضه و لکم الموده الواجبه».

نکته های مهم:

1. از شرایط قبولی اعمال، از جمله نماز، پذیرش ولایت و قبول امامت ائمه معصوم (ع) است. که بدون آن نماز به درجه قبول نخواهد رسید. چنان که امام رضا (ع) درحدیث معروف «سلسله الذهب» از قول خدای سبحان به آن اشاره کرده: کلمه لا اله الا الله حصنی فمن دخل حصنی امن من عذابی؛ آنگاه فرمود: بشرطها و شروطها وانا من شروطها.
پس گفتن لا اله الله، بدون ولایت و معرفت امام (ع) و آبا گرامی او بی فایده است و انسان را به خدا مرتبط نمی کند.
2. از شرایط پذیرش توبه و آمرزش گناهان داشتن ولایت ائمه معصوم (ع) می باشد و بدون آن گناهان بخشیده نشده و غضب و خشم الهی همچنان شامل حال انسان گناه کار خواهد بود و اگر امام زمان (عج) وساطت کند مورد بخشش قرار خواهد گرفت.
3. دعا در ارتباط با امام (عج) باید به ساحت قدس الهی عرضه شود؛ تا دعایی مستجاب و کامل باشد و این دستور خدا است.
از مهم ترین عواملی که باعث می شود زمین برکاتش را از انسانها بازگیرد، گرفتاری ها و پریشانی ها جامعه را درمعرض آسیب قرار دهد و در سختی ها و بلاها دعا مستجاب نشود، فراموش کردن واسطه فیوضات الهی؛ یعنی امام معصوم (ع) می باشد. پس اگر خواهان رزق و روزی مادی و معنوی وسیع هستیم؛ راه خلاصی از سختی ها و بلاها را می طلبیم و در پی آنیم که عنایات ویژه خداوند شامل حالمان شود؛ باید از مسیری که او تعیین کرده به دنبال خواسته ها برویم و آن راه و مسیر، فقط مسیر برقراری ارتباط با امام عصر (عج) است.
ثم لا تصرفها عنا بجودک
و اسقنا من حوض جده صلی الله علیه و اله
بکاسه و بیده ریا رویا هنیئا سائغا لا ظما بعده یا ارحم الراحمین.
ترجمه
سپس آن نظر رحمت را به خاطر جود و کرامت از ما بر مگردان.
و ما را از حوض جدش - که درود خدا بر او و خاندانش باد - با جام او و دست او نوشابه ای گوارا و شیرین که بعد از آن هرگز تشنگی نباشد سیراب گردان! ای مهربان ترین مهربانان.

کَرَمت را از ما برمگردان!

در آغاز این فراز که جملات پایانی دعا است امام (ع) خواننده دعا را متوجه نکته مهمی می کند. و آن اینکه قرب خدا و عنایت الهی شامل حال انسانهای شایسته می شود که خود فیضی عظیم است و بشارتی است به همه سالکان طریق ولایت ولی الله اعظم روحی فداه که از این راه می توان به قرب او رسید و مورد نظر رحمت و رأفت خداوند قرار گرفت.
ولی باید متوجه بود این قرب و عنایت همیشگی و بدون زحمت نخواهد بود. ممکن است در اثر ندانم کاری و سهل انگاری و عدم مراقبت از نفس و انجام معصیت این تقرب که همه به برکت امام عصر (ع) ارواحنا فداه است از ما گرفته شود. پس باز باید از خداوند درخواست کرد که این نظر رحمت از ما گرفته نشود.
بر این اساس هم بشارت به تقرب می دهد و هم انذار می کند که مواظب و مراقب باشید این حال از شما گرفته نشود. لذا عرض می کند: «آن نظر رحمت را به خاطر جود و کرمت از ما برنگردان!»
ثم لا تصرفها عنا بجودک.
در قیامت حوضی بزرگ مملو از نوشابه ای خاص متعلق به خاتم الانبیاء (ع) است که طبق روایات اشخاص از نوشیدن آن لذت می برند، این نوشابه به دست مبارک مولای متقیان به اشخاص شایسته تعلق می گیرد. نام آن، حوض کوثر است.
در فرازهای قبلی دعا هم آمده بود که پیامبر اکرم (ص) به امیر مؤمنان (ع) فرمود: وانت غدا علی الحوض خلیفتی و خود گواه بر این است که ساقی کوثر امام علی (ع) است.
و از رسول خدا (ص) روایت شده که: فلیتول ولیی ولیتبع وصیی کسی که می خواهد از وحشت قیامت رها گردد، ولی مرا دوست بدارد و از وصی و جانشین پس از من، علی بن ابی طالب پیروی کند. او صاحب حوض من است که دشمنان خود را از آن دور می کند و دوستان خود را سیراب می سازد. کسی که از آن آب ننوشد برای ابد تشنه کام است و هرگز سیراب نخواهد شد و کسی که از آن بنوشد دچار محرومیت و بدبختی نگردیده، و هرگز تشنه کام نخواهد شد.
لذا امام (ع) عرض می کند: «و ما را ازحوض جدش - که درود خدا بر او و خاندانش باد - با جام او و دست او نوشابه ای گوارا و شیرین که بعد از آن هرگز تشنگی نباشد سیراب گردان! ای مهربان ترین مهربانان.» واسقنا من حوض جده صلی الله علیه و اله بکاسه و بیده ریا(2) رویا هنیئا سائغا لا ظما بعده یا ارحم الراحمین.
راستی چه تقاضای مهّم و چه خواسته لذّت بخشی است!
نوشیدن نوشابه بهشتی از نهر کوثر!
اللهم عجل لولیک الفرج

پی نوشت ها :

1. در «مجمع البحرین» در مورد «الحجزه» آمده است: حجزه محل بستن پوشش و اخذ به حجزه به شکل استعاره برای تمسک و اعتصام استعمال می شود (الحجزه: معقد الإزار... وقد استعیر الأخذ بالحجزة للتمسک والاعتصام یعنی تمسکوا و اعتصموا به، مجمع البحرین، ج4، ص 14.
2.در لسان العرب در مورد «ریا» آمده است: ریا نسبت به هر چیزی یعنی خوش بو و معطر بودن آن. ریا کل شیء: طیب رائحته . لسان العرب، ج 14، ص 453.

منبع: همتیان، علی اصغر؛ (1390)، شرح فراق: شرحی نو بر دعای ندبه، تهران: بنیاد فرهنگی حضرت مهدی موعود (عج)، چاپ سوم.