اگر تعریف کلی از دخانیات داشته باشیم می‌توانیم به دو مورد اصلی سیگار و قلیان اشاره‌کنیم. امروزه مصرف دخانیات، یکی از بزرگ‌ترین تهدیدات سلامت در دنیا به‌حساب می‌آید. رشد مصرف دخانیات در کشورهای کم درامد نسبت به کشورهای پیشرفته و پردرآمد بیشتر است. بر اساس گزارش‌های که سازمان جهانی بهداشت در مورد مصرف دخانیات اعلام کرده است سالانه در حدود 4٫5 میلیون نفر در جهان در اثر مصرف دخانیات و مشکلات پس از آن جان خودشان را از دست می‌دهند. مصرف دخانیات در قرن بیستم و یکی به یک میلیارد رسیده است. درمجموع می‌توان گفت نیمی از مصرف‌کنندگان دخانیات در اثر مصرف این مواد مخدر جان خودشان را از دست می‌دهند. وابستگی به سیگار به‌تدریج و همانند سایر مواد مخدر شروع می‌شود. سیگار و قلیان ماده‌ای اعتیادآور است که به‌صورت مزمن و خطرناکی وارد زندگی قربانی خودش می‌شود. مصرف سیگار و قلیان همواره با علائم و عوارض شدیدی به‌تدریج همراه است. استفاده از سیگار و قلیان به‌صورت تفننی هم می‌تواند راهی برای ورود به دروازه‌های اعتیاد محسوب می‌شوند. در بیشتر جوامع استفاده از دخانیات محدودشده است اما در بیشتر کشورهای دنیا استفاده از دخانیات محدود به منع مصرف این مواد در مکان‌ها بوده است. این در حالی است که در کشورهای فقیر و جهان‌سومی حتی محدودیت‌ها سنی جهت خرید و منع مصرف وجود ندارد. در کشور ما، بیشترین حالت رایج مصرف دخانیات به‌صورت قلیان و سیگار است. بر خود وظیفه دیدیم که به‌عنوان یک رسانه و مجله خانوادگی بررسی دقیقی روی دخانیات داشته باشیم تا گامی در جهت ارتقا دانش و اطلاعات عمومی جامعه داشته باشیم. همراه بنیتا در دو قسمت جداگانه (سیگار/قلیان) باشید.
Credit: vaping360
تنباکو
تنباکو یا توتون و یا به مصری پاپیروس، گیاهی با برگ‌های پهن است که در اصل در آمریکای شمالی و جنوبی رشد می‌کرد و امروزه در سراسر جهان کشت می‌شود. به برگ‌های خشک و بریده‌شدهٔ این گیاه هم تنباکو می‌گویند. مصرف اصلی این گیاه تدخین دود حاصل از سوزاندن برگ‌های خشک آن است که دارای نیکوتین است. این کار با پیچیدن آن در کاغذ یا پیچیدن برگ‌های برش نخوردهٔ آن به‌صورت سیگار یا سیگار برگ و یا ریختن آن‌ها در سرقلیان و تدخین (کشیدن) آن‌ها انجام می‌شود. آلکالوئید نیکوتین معمولاً به‌عنوان جزء اصلی تنباکو شناخته می‌شود، امّا نیکوتین خود به‌تنهایی اعتیادآور نیست. به نظر می‌رسد که واکنش بین بتا کربولین‌ها و نیکوتین عامل بیشتر خواص اعتیادآور مصرف تنباکو است. تأثیرات زیان‌آور تنباکو حاصل از هزاران ترکیب مختلف موجود در دود آن مانند پولیسیکلیک آروماتیک هیدروکربن (مثل بنزپیرن)، فرمالدهید، کادمیم، نیکل، آرسنیک، نیتروسامین‌های مخصوص تنباکو (TSNAs)، فنول‌ها و بسیاری دیگر.
نیکوتین و تأثیرات آن بر روی بدن
نیکوتین یکی از چهار هزار ماده شیمایی شناخته‌شده در ترکیبات موجود در تنباکو است. این ماده عمده درصد ترکیب تشکیل‌دهنده تنباکو را شامل می‌شود که عامل اصلی اعتیادآوری در تنباکو است. کسانی که به‌صورت مداوم از نیکوتین داخل تنباکو در سیگار و قلیان استفاده می‌کنند، به دلیل اعتیادآوری این محصول به‌سختی می‌توانند آن را ترک کنند. پس از کشیدن (تدخین) دود تنباکو، نیکوتین موجود در آن ظرف چند ثانیه وارد جریان خون شده و به مغز می‌رسد. نیکوتینی که به مغز می‌رسد باعث ترشح شدن لحظه‌ای دوپامین در مغز (سیستم مزوکورتیکولیمبیک)، و احساس لذت و انرژی می‌شود. اثر دوپامین تولیدشده سریعاً از بین رفته (حدود 2 ساعت) و باعث خستگی و کسل شدن فرد می‌شود. در این شرایط فرد مجدداً به همان احساس ناشی از ترشح دوپامین نیاز پیداکرده و مجدداً اقدام به مصرف می‌کند. نیکوتین در اندازه‌های کم یک انگیزنده است که سبب افزایش هوشیاری، حافظه و فعالیت می‌شود ولی در اندازه‌های بیشتر به افزایش تپش قلب، فشارخون و کاهش اشتها می‌انجامد. نیکوتین هم انگیزنده و هم پریشان کننده است و اثر آن بر اساس شیوهٔ مصرف آشکار می‌شود. پژوهش‌ها نشان می‌دهند که همان‌گونه که اندازه‌های کم اثر انگیزندگی دارد در اندازه‌های بیشتر سبب افسردگی می‌شود. نیکوتین یک زهر کاراست که تنها نزدیک به 60 میلی‌گرم از آن می‌تواند یک انسان را از پا درآورد. این در حالی است که انسان با نزدیک به یک گرم از کوکائین از پا درمی‌آید.
Credit: bbci
سیگار
سیگار یا همان خرده‌های توتون و تنباکو که یکی از راحت‌ترین دخانیاتی است که این روزها در همه جای شهر شما می‌توانید آن را پیدا کنید، یکی از عوامل اصلی اعتیاد است. سیگارها برخلاف هر آنچه در تبلیغات خودشان به‌عنوان سالم بودن ارائه می‌کنند همواره مشکلات عادی خودشان رادارند. مشکلات روحی، جسمی که هرکدام می‌توانند منجر به مرگ در سنین جوانی شوند. بحث خودمان را با سیگار شروع کرده و به راه‌های ترک سیگار خواهیم رسید. سؤال اساسی این است که آیا واقعاً سیگار مضر است؟
آیا سیگار کشیدن خطرناک است؟
بله، سیگار کشیدن یکی از مهم‌ترین علل بیماری و مرگ قابل‌پیشگیری است. نیکوتین به‌شدت سمی است. خوردن حدود 40 میلی‌گرم نیکوتین خالص، یا مقدار موجود در دو نخ سیگار، کشنده است. اما زمانی که سیگار دود می‌شود، بیشتر نیکوتین سوزانیده شده و تنها یک تا چهار میلی‌گرم آن توسط بدن فرد جذب می‌شود. با سوختن توتون یک قیر چسبناک از ترکیب صدها ماده شیمیایی به وجود می‌آید که سرطان و بیماری راه‌های هوایی را سبب می‌شود. قیر در دود توتون به شکل ذرات ریزی آزاد می‌شود که به شش‌ها و راه‌های هوایی آسیب رسانیده و دندان‌ها و انگشتان را رنگی می‌کند. قیر عامل اصلی سرطان‌های ریه و گلو است. سوختن توتون همچنین تولید منواکسید کربن می‌کند، یعنی گازی سمی که قابل‌دیدن یا بوییدن نیست. با استنشاق دود سیگار، منواکسید کربن به‌جای اکسیژن با هموگلوبین موجود در گلبول‌های قرمز اتصال می‌یابد. نیکوتین با افزایش سرعت ضربان قلب، سبب می‌شود که قلب شدیدتر کار کند حال‌آنکه منواکسید کربن قلب را از اکسیژن اضافی که لازمه این کار سنگین است، محروم می‌نماید. این‌یکی از راه‌هایی است که بدان وسیله سیگار کشیدن به قلب آسیب می‌رساند. زمانی تصور می‌شد که سیگارهای دارای تار و نیکوتین کمتر ممکن است برای فرد سیگاری کم‌ضرر تر باشند. اما تحقیقات نشان داده است که سیگارهای سبک نیز عیناً می‌توانند همان بیماری‌ها را تولید کنند.
آیا سیگار اعتیادآور است؟
اگر با افراد سیگاری نشست‌وبرخاست داشته باشید متوجه خواهید شد که سیگاری‌ها به دودسته تقسیم می‌شوند، کسانی که معتقد هستند سیگار را تفننی می‌کشند و این کار باعث اعتیاد آن‌ها نخواهد شد و کسانی که معتقدند، سیگار را به‌صورت روزانه و به‌عنوان یک کار عادی مصرف می‌کنند و قبول دارند که ممکن است روزی به سمت مواد مخدر هم کشیده شوند. اما باید به هر دو این گروه‌ها گفت که اعتیاد در یک‌قدمی آن‌ها است. چه کسانی که به‌صورت تفننی سیگار کشیده باشند و چه به‌صورت زیاد. بله، زمانی که فرد شروع به کشیدن سیگار می‌کند، به‌ویژه در دوران جوانی، شانس معتاد شدن بسیار بالا است. سیگاری‌های مبتدی به‌سرعت نسبت به اثرات سوء آغازین، تحمل پیدا می‌کنند و اگر آثار محرک و مطبوع سیگار برای ایشان لذت‌بخش باشد استعمال مستمر آن را آغاز می‌کنند. سیگاری‌هایی که به‌طور منظم سیگار می‌کشند، معمولاً تعداد ثابتی سیگار را در روز دود می‌کنند. سیگاری‌های کانادایی به‌طور میانگین، روزانه 16 سیگار دود می‌کنند. وابستگی به نیکوتین عوامل روان‌شناختی و فیزیکی را درگیر می‌کند. عوامل روان‌شناختی می‌تواند شامل احساس لذت و هشیاری باشد. کسانی که به‌طور منظم سیگار می‌کشند، ممکن است یاد بگیرند که برای دست یافتن بدین احساسات اثرات نیکوتین را بر بدن خویش تحمل کنند.
در این افراد همچنین علائم یا آغازگرهای شرطی شده‌ای برای مصرف سیگار شکل می‌گیرد. برای مثال برخی افراد همیشه پس از غذا، در حین پرداختن به کاری خاص یا در وضعیت‌های خاص عاطفی مانند احساس افسردگی یا اضطراب، سیگار خود را آتش می‌زنند. این آغازگرها الگوهای رفتاری یا عاداتی را به وجود می‌آورند که تغییر آن‌ها دشوار است. از نشانه‌های وابستگی فیزیکی اضطرار فرد برای سیگار کشیدن چند دقیقه پس از برخاستن از خواب، دود کردن سیگار در فواصل منظم در طول روز و ضروری قلمداد کردن اولین سیگار روزانه و مقدم دانستن آن بر سایر کارها است. کسانی که به نیکوتین وابسته هستند، ممکن است نسبت به آثار نامطلوب آن تحمل پیدا کنند. در این صورت دیگر از سیگار کشیدن لذت نخواهند برد، اما به کشیدن سیگار ادامه می‌دهند تا دچار علائم ترک نشوند. علائم ترک سیگار شامل تحریک‌پذیری، بی‌قراری، اضطراب، بی‌خوابی و خستگی است. این علائم طی دو هفته به‌تدریج از بین می‌روند.
ترک سیگار
صحبت‌هایی که در مورد سیگار در قسمت‌های قبل شد، شاید ذره‌ای از مشکلاتی باشد که سیگار برای یک فرد سالم می‌تواند ایجاد کند. روزانه تبلیغات و همچنین مؤسسات زیادی با محصولات خودشان سعی بر ترک دادن سیگاری‌ها از دام سیگار هستند. بیشتر این تبلیغات شاید فقط در همان نگاه اول رد شوند. ترک سیگار نیاز به یک اراده قوی دارد. در اینجا قصد داریم برای شما سه‌گام برای ترک سیگار، قبل از ترک، هنگام ترک و بعد از ترک سیگار را معرفی کنیم. این اقدامات شاید نتوانند به کسی که سیگاری است کمکی کند اما، با استفاده از این راهکارها در کنار سایر روش‌های دارویی، پزشکی می‌توان با سرعت بیشتری از دام این ماده مخدر به‌ظاهر دوست خلاص شد. همراه ما باشید.
Credit: nativemothering
گام اول-اقدامات قبل از ترک سیگار
- سعی کنید مایعات زیادی بخورید تا نیکوتین خون شما از طریق مجاری ادراری خارج شود و بدن شما آماده کاهش مقدار نیکوتین باشد.
- برای جرم‌گیری از دندان‌های خودتان که در اثر کشیدن سیگار زرد شده‌اند به دندان‌پزشک مراجعه کنید تا بعد از مشاهده زیبایی سابق دندان‌های خودتان، هوای سیگار کشیدن نداشته باشید.
- از رفتن به مکان‌هایی که در آنجا معمولاً سیگار کشیدن یک عرف شده است، همانند کافی‌شاپ‌ها و قهوه‌خانه‌ها خودداری کنید. این کار به شما کمک خواهد کرد که تحمل خودتان در سیگار نکشیدن را بالا ببرید.
- کشیدن سیگار در خانه و هر جای دیگری که اقدام به کشیدن آن می‌کردید، محدود کنید و به خودتان بگویید که درجاهای خاصی می‌توانید سیگار بکشید.
- پس از میل کردن غذا، زود سفره را ترک کنید و بسته سیگار خودتان را در دورترین نقطه خانه قرار دهید. سعی کنید عادت سیگار بعد از غذا خوردن را کاملاً فراموش کنید.
- در محل کاری خودتان به‌جای بردن سیگار، آجیل و تنقلات همراه داشته باشید. زمانی که احساس کردید لازم دارید سیگار بکشید یا خودتان را از شر فکر سیگار کشیدن راحت کنید، دست‌به‌جیب شوید و به‌جای سیگار از این مواد استفاده کنید. افرادی هستند که در جعبه‌های سیگار خودشان معمولاً تنقلات می‌ریزند تا از سیگار کشیدن در امان باشند.
Credit: pixabay
گام دوم – ترک تدریجی سیگار
- تعداد سیگارهایی که در روز می‌کشیدید را کاهش دهید و آن‌ها را جایی یادداشت کنید.
- وقتی سیگار می‌کشید، نیمی از سیگار را بکشید و باقی آن را به بیرون بی اندازید.
- کشیدن سیگارهای خودتان را هر باری که دوست داشتید سیگار بکشید یک ساعت به تأخیر بی اندازید.
- زیرسیگاری خودتان را تمیز نکنید تا کثیفی آن عاملی بازدارنده برای سیگارهای بعدی باشد.
- از مکان‌هایی که سیگار کشیدن در آنجا به شما احساس خوبی می‌داد دوری‌کنید. سعی کنید زمانی که سیگار می‌کشید به مکانی بروید که دوست ندارید آنجا باشید. جمع دوستانی که شاید شما اصلاً با آن‌ها رابطه‌ای ندارید ولی همگی سیگاری هستند.
- ته سیگارهای خودتان را در یک لیوان جمع‌آوری کنید. این کار به شما اثبات خواهد کرد که با هر بار سیگار کشیدن چه بر سر ریه‌ها و اندام‌های درونی خودتان آورده آید. گاهی بوی سیگارهای مانده در لیوان را استشمام کنید تا تنفر بیشتری داشته باشید.
گام نهایی ترک سیگار
لیست اهداف
تاریخ ترک کردن سیگار خودتان را جایی یادداشت کنید و همیشه به خودتان در مورد ترک کردن سیگار، افتخار کنید. دلایلی که برای ترک سیگار داشتید را به‌صورت یک فهرست زیر همان تاریخ بنویسید تا یادتان باشد دلیلی که سیگار را کنار گذاشتید چه بوده است. این دلایل ممکن است سلامتی خودتان تا یک الگوی مناسب برای فرزندان خودتان باشد. در مورد مشکلاتی که قبلاً شمارا از ترک سیگار عاجز کرده بود حرف بزنید، در مورد اینکه چه کسانی می‌توانند به شما در مورد ترک سیگار کمک کند بدانید و لذت‌های بهتری به‌جای سیگار کشیدن برای خودتان لیست کنید.
داروهای ترک سیگار
- امروزه جایگزین‌های نیکوتین جهت ترک سیگار مورداستفاده قرار می‌گیرد که رایج‌ترین آن‌ها آدامس نیکوتین، برچسب پوستی نیکوتین و اسپری نیکوتین است، برای کسب اطلاعات بیشتر درباره چگونگی مصرف داروها یا جایگزین‌های نیکوتین با پزشک، مشورت کنید.
مهارت‌های جدید
- زمانی که دوست دارید و میل شدیدی به سیگار دارید، خودتان را مشغول کنید. می‌توانید سرگرمی خاصی داشته باشید، غذا بخورید، بازی خاصی انجام دهید و غیره. کاهش ناگهانی نیکوتین ممکن است باعث استرس و اضطراب شود به همین دلیل توصیه می‌شود زمانی که احساس کردید دچار استرس شده آید، خودتان را با کتاب و دیگر سرگرمی‌ها، آرام کنید. کار سرگرم‌کننده‌ای را برای خودتان تدارک ببینید. آب و مایعات بیشتری برای دفع نیکوتین بدن خودتان استفاده کنید.
روزهای سخت ترک سیگار
- زمانی که سیگار را ترک می‌کنید، هرروز برای شما ممکن است یک روز سخت باشد. کم‌کم باید خودتان را با سختی سیگار نکشیدن باید مطابقت دهید. پیشنهاد‌هایی که می‌توان به کسانی که روزهای اول ترک خودشان رادارند کرد، این است که با دوستان سیگاری خودتان کمتر رفاقت داشته باشید، تا عادت سیگار کشیدن از سر شما بپرد. از دیگر مشکلاتی که ممکن است بعد از ترک سیگار گریبان شمارا بگیرد اضافه‌وزن است، با ترک سیگار کم‌کم وزن شما افزایش پیدا خواهد کرد، برای جلوگیری از این کار به ورزش و همچنین پیاده‌روی‌های روزانه خودتان را عادت دهید. ترک سیگار باعث خواهد شد خلق شما بیشتر از قبل تنگ شود و ناراحتی‌های زیادی ممکن است داشته باشد. یاد بگیرید که با این مشکلات کنار بیایید. مسلماً راه‌هایی بهتر از سیگار کشیدن وجود خواهد داشت.
Credit: techtimes
علائم فیزیکی ناشی از ترک سیگار
خشکی دهان، لثه، گلو و زبان
- می‌توانید از آب، ویتامین ث، آب‌میوه و آدامس برای تر کردن دهان خودتان که در اثر تغییر مواد شیمیایی درون بدن شما تغییر کرده است استفاده کنید.
گرسنگی شدید
- زمانی که شما به‌شدت سیگار کشیده باشید مزه‌های چشایی زبان شما از دست خواهد رفت. هرروز صبح صبحانه بخورید، وعده‌های غذایی خودتان را کنترل کنید و مراقب باشید که دچار افزایش وزن ناگهانی نشوید. غذاهایی که کم‌چرب و کم‌کالری هستند استفاده کنید. آب و نوشیدنی‌های مقوی میل کنید.
سردرد
- این مشکل به دلیل اتســـاع رگ‌های خونی در سر، به دلیل افزایش سطح اکسیژن در آن رخ می‌دهد. حمام آب گرم بگیرید. از فنون آرامش عضلانی یا مراقــبه استفاده کنید
مشکلات خواب
- زمانی که بدن شما دچار اختلالات شیمیایی در بدن خودتان می‌شوید، به‌احتمال‌زیاد، آرامش روانی خوبی هم نخواهید داشت. اما سعی کنید که خودتان را کنترل کنید. مسلماً خواب شما هم‌تغییر خواهد کرد. سعی کنید که در ساعت‌های بعد از 6 بعدازظهر نوشیدن چای و قهوه را کاهش دهید تا خوابتان تغییر نکند. همچنین از تمریناتی که برای درمان سردرد خودتان استفاده می‌کنید می‌توانید، بهره بگیرید.
بی‌نظمی دستگاه گوارشی
- پس از حذف سیگار، به دلیل فقدان نیکوتین احتمالاً حرکات دودی معده کاهش خواهد یافت، زیرا نیکوتین در بدن به‌صورت محرک عمل می‌کرده است. بنابراین، پس از صرف غذای خود، با خوردن دانه‌های روغنی، میوه و سبزی‌ها، میزان فیبر را افزایش دهید و روزانه شش تا هشت لیوان آب بنوشید.
کج‌خلقی
- احتمال دارد پس ترک سیگار، فشارهای درونی زیادی برای مصرف دوباره به وجود آید، خانواده و دوستان خود را درباره تصمیم به ترک سیگار آگاه سازید. در صورت امکان از وقایع پراسترس یا موقعیت‌ها و افرادی که ممکن است اوضاع را بدتر کنند، بپرهیزید. یک برنامه ورزشی برای خود در نظر بگیرید. برای مثال پیاده‌روی یکی از بهترین برنامه‌هاست. حمام آب گرم بگیرید. با دوستانتان درباره وضع فعلی خود صحبت کنید
همراه ما در قسمت بعدی مربوط به قلیان باشید. نظرات خودتان را با ما در میان بگذارید.
منبع : بنیتا
