مفهوم تاب آوری، در واقع در مطالعه‌ی رشد افراد متولد شده و پرورش یافته در شرایط پرخطر پدید آمده است. اما نقش محیط در تاب‌آوری چیست؟
- نقش محیط در تاب آوری:
علاوه بر ویژگی های فردی که در مورد تاب آوری بیان شد، ذکر این مطلب مهم به نظر می رسد که برخی از مؤلفه های محیطی در رشد و پرورش افراد تاب آور مؤثر هستند. این ویژگی ها عبارتند از:
1- روابط حمایت گر و توأم با توجه و وجود شبکه ای از افراد که از یکدیگر حمایت می کنند
2- معیارها و انتظارات بالا اما معقول خانواده و جامعه در مورد رفتار فرد
3- ایجاد فرصت مشارکت در فعالیتهای اجتماعی توسط والدین برای فرزندان
- نگاهی به تاب آوری در طرح EU :
- تاب آوری در طرح "شهروندان و تاب آوری" یعنی؛ تعادل بین آگاهی و ترس.تاب آوری یعنی "پردازش یا فرصت انطباق موفقیت آمیز با وجود موقعیت های سخت یا تهدیدکننده".
- با توجه به مطالعات انجام شده در طرح EU جهت افزایش تاب آوری در شهروندان اروپایی و همچنین انطباق با تئوری‌های مختلف و منابع مختلفی که به تاب آوری پرداخته اند، لیست زیر به عنوان فاکتورهای مؤثر و تشکیل دهنده تاب آوری شناسایی شده اند که شامل:
1- روابط خوب با دیگر افراد وتوانایی دریافت حمایت اجتماعی
2- مهارت‌های شناختی و ارتباط خوب
3- استعدادهایی که یا برای خود فرد ارزشمند است و محرز میباشد و یا توسط دیگران تقدیر می¬شود.
4- کارآیی شخصی (انتظار کلی شایستگی)، عزت نفس و امید.
5- حس هدفمندی
6- مذهب یا احساس تعلق به قدیسی یا جایی مقدس.
7- همکاری یا مشارکت در جمعی اجتماعی (زندگی اجتماعی)
8- هیجان مثبت و شوخ طبعی.
9- مهارت های حل مسئله.
10- اعتقاد به اینکه استرس می‌تواند نیرویی تشدیدکننده باشد.
11- انعطاف پذیری: توانایی انطباق جهت تغییر.
12- پذیرش احساس‌های منفی و رشد از طریق تجارب منفی.
13- غلبه براسترس: استرس رابه عنوان یک چالش دیدن.
14- دسترسی و استفاده از سیستم‌های حمایتی در صورت لزوم.
این فاکتورها تعاملی هستند.برای مثال، تسلط بر مهارت‌های ارتباطی منجر به حمایت اجتماعی بیشتر می‌شود. به منظور احاطه بهتر به مفهوم تاب آوری، فاکتورها را به صورت الگوریتمی به دو دسته بزرگ تقسیم کرده ایم؛ تحت عنوان حمایت اجتماعی وکارآیی شخصی درنتیجه مطالعات انجام شده در طرح EU جهت تقویت تاب آوری شهروندان مداخلاتی ارائه گردید که شامل:تلاش برای آموزش تکنیک‌های ارتباطی، واقع بینی و حفظ حمایت اجتماعی از جمله آن‌هاست.
پرسشنامه تاب آوری کامل
نادرست/ بندرت/ درست/ گاهی درست/ اغلب درست/ همیشه درست
1- وقتی تغییری رخ می‌دهد، می‌توانم با آن سازگار شوم.
2- حداقل یک نفر است که با او رابطه نزدیک و صمیمی دارم و او در زمان استرس به من کمک می¬کند.
3- وقتی که راه حل روشنی برای مشکلاتم وجود ندارد، خدا یا تقدیر می‌توانند کمکم کنند.
4- می‌توانم برای هر چیزی که سرراهم قرار دارد چاره-ای بیاندیشم.
5- موفقیت‌هایی که در گذشته داشتم، چنان اطمینانی در من ایجاد کرده‌اند که می‌توانم با چالش‌ها و مشکلات پیش رو برخورد کنم.
6- وقتی با مشکلات مواجه می‌شوم، سعی می‌کنم جنبه خنده‌دار آنها را هم ببینم.
7- لزوم کنار آمدن با استرس موجب می‌شود، قوی‌تر شوم.
8- معمولاً پس از بیماری، صدمه و سایر سختی‌ها به حالت اولم باز می‌گردم.
9- معتقدم که در هر اتفاق خوب یا بد، مصلحتی است.
10- در هر کاری بیشترین تلاشم را می‌کنم و به نتیجه هم کاری ندارم.
11- معتقدم که علیرغم وجود موانع می‌توانم به اهدافم دست یابم.
12- حتی وقتی که امور، ناامید کننده می‌شوند مأیوس نمیشوم.
13- در لحظات استرس و بحران می‌دانم که برای کمک گرفتن به کجا مراجعه کنم.
14- وقتی که تحت فشار هستم تمرکزم را از دست نمی‌دهم و درست فکر می‌کنم.
15- ترجیح می‌دهم که خودم مشکلاتم را حل کنم تا اینکه دیگران برایم تصمیم بگیرند.
16- اگر شکست بخورم به راحتی دلسرد نمیشوم.
17- وقتی با چالش‌ها و مشکلات زندگی دست و پنجه نرم می‌کنم، خود را فردی توانا می‌دانم.
18- درصورت لزوم می‌توانم تصمیم‌های دشوار وغیره منتظره‌ای بگیرم که دیگران را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
19- می‌توانم احساسات ناخوشایندی چون: غم، ترس و خشم را کنترل کنم.
20- در برخورد با مشکلات زندگی گاهی لازم می‌شود که صرفاً براساس حدس و گمان عمل کنم.
21- در زندگی یک حس نیرومند و هدفمندی دارم.
22- حس می‌کنم بر زندگیم کنترل دارم.
23- چالش‌های زندگی را دوست دارم.
24- بدون در نظر گرفتن موانع پیش رو برای رسیدن به اهدافم تلاش می کنم.
25- به خاطر پیشرفت‌هایم به خود می بالم.
شیوه نمره‌گذاری پرسشنامه تاب‌آوری:
این پرسشنامه 25 گویه دارد که در مقیاس لیکرت بین1 (کاملاً نادرست) و 5 (همیشه درست) نمره‌گذاری می‌شود. نمره‌ی هر آزمودنی برابر با مجموع نمرات یا کل ارزش‌های بدست آمده از سوال‌هاست. بنابراین حداقل نمره‌ای که فرد می‌تواند در این پرسشنامه بگیرد 25 و حداکثر نمره 125 میباشد.
