راهنمای جامع قوانین معافیت از سربازی

خدمت سربازی به نظر سربازی رفته ها، یکی از شیرین ترین دوران زندگی جوانان ایرانی است که با خاطرات جذابی همراه بوده و برای کسانی که در واحدهای تخصصی مرتبط با رشته تحصیلی خود مشغول به فعالیت می شوند، بستر تجربه اندوزی به شمار می رود.

با این وجود، هنوز شمار زیادی از جوانان و حتی کسانی که از سن خدمت رفتن آن ها سالیان زیادی سپری شده، از رفتن به سربازی امتناع می کنند و به همین دلیل، از حداقل 10 امکان قانونی بی بهره می شوند که یکی از آن ها دریافت گذرنامه برای خروج از کشور است.

چند ماه پیش، بیش از دو میلیون و دویست هزار پیامک به مشمولان غایب از سوی سازمان وظیفه عمومی نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران ارسال شد تا درباره خدمت خود. تعیین تکلیف کنند. حدود 150 هزار نفر از آن ها تا به حال این کار را انجام داده و و با پرداخت جریمه ریالی ایام غیبت قابل بخشش، نسبت به خرید خدمت اقدام کردند. از آغاز مهر 95 نیز طرح تشدید برخورد با غایبان مشولان در دستور کار قرار گرفته است.

از ابتدای مهرماه مرحله دوم ثبت نام برای جریمه ریالی سربازی در سراسر کشور آغاز شده و کلیه افرادی که دارای 8 سال غیبت یا بیشتر از آن بوده و سنوات غیبتشان تا پایان امسال به حداقل 8 سال می رسد، می توانند با مراجعه به دفاتر پلیس بعلاوه 10 درخواست خود را ثبت نمایند.

گفته شده که سربازان فراری و انصراف دهندگان از تحصیل نیز می‌ بایست تا پایان سال 95 حداقل هشت سال از تاریخ انصراف یا ترک یگان خدمتی‌ شان گذشته باشد.

اگر دوستانتان در هفته ها یا ماه های آینده، آماده اعزام به خدمت هستند یا قصد دارند شرایط معافیت های مختلف را بررسی کنند، خواندن این مقاله اطلاعات مورد نیاز و محتوای ضروری را در اختیار شما قرار می دهد.

پیش از ادامه بحث، می توانید درباره تاریخچه خدمت سربازی در ایران ویدیوی زیر را تماشا کنید.

از کجا شروع کنیم؟

اگر قصد دارید در آینده به خدمت وظیفه عمومی اعزام شوید (بدون توجه به نوع مدرک تحصیلی و شهر محل سکونت)، توصیه می کنیم در ابتدای امر به درگاه اطلاع رسانی رسمی سازمان وظیفه عمومی مراجعه کنید.

جالب است بدانید که این درگاه از زمان راه اندازی تا کنون، بیش از 40 میلیون بار مورد بازدید ایرانیان سراسر کشور قرار گرفته. اکنون نیز دو نسخه اپلیکیشن اندروید و جاوا در خدمت شما قرار دارد تا دسترسی به اطلاعات طبقه بندی شده مورد نیاز خدمت وظیفه عمومی و ارتباط با مسئولان آسانتر گردد.

در این درگاه، مجموعه قانون خدمت وظیفه عمومی مشتمل بر:

• قانون خدمت وظیفه عمومی با اصلاحات و الحاقات بعدی
• آیین نامه اجرایی قانوان خدمت وظیفه عمومی
• آیین نامه اجرایی بخش معافیت تحصیلی قانون خدمت وظیفه عمومی
• آیین نامه اجرایی ماده 12 قانون خدمت وظیفه عمومی
• آیین نامه معاینه و معافیت پزشکی مشمولات خدمت وظیفه عمومی

در اختیار علاقمندان قرار می گیرد.

اگر شما یا یکی از دوستان و آشنایان شاغل به تحصیل در خارج از کشور بوده و یا ایرانی متولد در آنسوی آب ها است، شرایط معافیت مربوطه در این قسمت ارائه شده است. کلیه سوالات مربوط به اعزام به خدمت یا معافیت هموطنان عزیز خارج از کشور در این نشانی قابل بررسی است .

اگر قصد دارید پیش از خدمت، به معاینه پزشکی رفته و گواهی پزشکی را به همراه دفترچه ضمیمه و ارسال کنید، می توانید در این لینک فهرست پزشکان معتمد نیروی انتظامی را ببینید.

اگر می خواهید برخی از کارهای اعزام به خدمت خود را از طریق دفاتر پلیس +10 در سراسر کشور انجام دهید، می توانید فهرست کامل این مراکز را در این نشانی مشاهده فرمایید.

اطلاعات تعرفه ای

درباره تعرفه اعزام به خدمت یا معافیت، معمولا افراد با سوالات فوری مواجه هستند که برای پاسخ به پرسش های خود، باید محورهای زیر را در نظر داشته باشند:

1- افراد می توانند کلیه اطلاعات مربوط به معافیت های پزشکی در سطوح مختلف و شرایط و شیوه و دستور العمل های مربوط را در این قسمت مشاهده نمایند. در صورتی که موفق به دریافت این معافیت شوید، می بایست 122500 تومان پرداخت کنید که مربوط به سه تعرفه مجزا است.

2- اگر قصد خروج از کشور را به عنوان سرباز دارید، از اطلاعات این بخش استفاده فرمایید.

3- همه اطلاعات مورد نیاز برای معافیت کفالت در این بخش در دسترس شما خواهد بود.

4- مددجویان امکان دریافت معافیت مددجویان را دارند. برای کسب اطلاعات بیشتر به این لینک مراجعه کنید.

5- معافیت ایثارگران و معافیت موارد خاص نیز از جمله مواردی است که شاید مناسب برخی مخاطبان سربازی باشد. برای اطلاعات مربوطه، به لینک های معرفی شده مراجعه کنید.

توجه داشته باشید که در حین تحصیل نیز می توان  درخواست معافیت کفالت کرد. فرد مشمول با ارائه گواهی اشتغال به تحصیل معتبر، رسیدگی به ادعای کفالتش انجام می شود. برابر ابلاغ ستاد کل نیروهای مسلح، دارندگان کارت معافیت پزشکی، در صورت بهبود کامل بیماری می توانند با ابطال کارت معافیت پزشکی خود، برای اعزام به خدمت اقدام کنند.

اطلاعات عمومی مهم درباره خدمت سربازی

مشمول  کیست؟

کسی است که در شمول قانون خدمت وظیفه عمومی قرار داشته باشد. برابر قانون، افراد از 18 سالگی تمام تا 50 سالگی تمام در شمول قانون وظیفه عمومی قرار دارند. برابر ماده (2) قانون خدمت وظیفه عمومی، هر فرد ذکور ایرانی در ماهی که طی آن ماه به سن 18سال تمام می‌رسد، مشمول مقررات خدمت وظیفه عمومی است.

اگر سن را تغییر داده باشیم چه کنیم؟

برابر قانون، سن مشمولان از لحاظ خدمت وظیفه عمومی و یا معافیت از آن، تابع مندرجات اولیه اولین شناسنامه بوده و هر گونه تغییری که بعداً به عمل  آمده باشد، از لحاظ وظیفه عمومی معتبر نیست، مگر آن که تغییر سن آنان بر مبنای ماده واحده قانون حفظ اعتبار اسناد سجلی مصوب سال 67 صورت گرفته باشد.

– برابر ماده واحده قانون حفظ اعتبار اسناد سجلی مصوب 1367، تغییر تاریخ تولد اشخاص ممنوع است. در تبصره این قانون آمده: صاحب شناسنامه تنها یک بار در طول عمر و در صورتی که اختلاف سن واقعی با سن مندرج در اسناد سجلی به تشخیص کمیسیون مربوط، بیش از 5 سال باشد می‌تواند سن خود را اصلاح نماید.

مدت خدمت سربازی در حال حاضر چند ماه می‌باشد؟

جواب : با توجه به مقررات موجود که از ابتدای سال 1391 به مرحله اجرا درآمده، مدت خدمت دوره ضرورت به شرح زیر می‌باشد:

الف : خدمت کارکنان وظیفه مأمور به دستگاه‌های غیر نظامی (امریه): 24 ماه.

ب : خدمت کارکنان وظیفه در نیروهای مسلح و یگان‌های حفاظت در مناطق عادی: 21 ماه.

پ : خدمت کارکنان وظیفه غیر بومی در مناطق امنیتی غیر درگیر، مناطق عملیاتی مناطق محروم و بد‌ آب‌ و هوا: 19 ماه

ت : خدمت کارکنان وظیفه در مناطق جنگی و امنیتی درگیر: 18 ماه

 اگر فردی وضعیت خدمت سربازی خود را مشخص نکرده باشد چه محرومیت‌هایی شامل حال او می‌شود؟

برابر ماده 10 قانون خدمت وظیفه عمومی، انجام امور زیر در مورد مشمولین وظیفه عمومی مستلزم ارائه مدرک دال بر رسیدگی به وضع مشمولیت آنان می‌باشد:

الف : شرکت در آزمایشات رانندگی و اخذ گواهینامه.

ب : دریافت هر گونه وام و کمک‌های کشاورزی و صنعتی و دامداری و مسکن از طریق بانک ها و وزارتخانه‌ ها و موسسات دولتی و وابسته به دولت و نهادهای قانونی.

پ : کاندیدا شدن جهت انتخابات مجلس شورای اسلامی و سایر شوراها و انجمن‌ های قانونی.

ت : تحویل اصل گواهینامه یا پایان نامه دوره‌های تحصیلی، دیپلم و بالاتر از وزارتخانه مربوطه.

ث: صدور پروانه کسب و اجازه اشتغال و عضویت در شرکت‌های تعاونی.

ج : دریافت مستمری از سازمان‌های دولتی و وابسته و نهادهای قانونی.

چ : – استخدام به هر صورت (رسمی، پیمانی، روزمزد و خرید خدمت) در وزارتخانه‌ها و موسسات دولتی و وابسته به دولت و نهادهای قانونی و شرکت‌های دولتی.

چه کسانی مشمول طرح جریمه سربازان غایب هستند؟

اگر سرباز غایب هستید و شما نیز مشمول طرح جریمه سربازان غایب می شوید، باید توجه داشته باشید که افراد ذکور ایرانی که آخرین تاریخ اتمام تحصیل آنان (فراغت، انصراف، اخراج و ترک تحصیل منجر به اخراج) حداکثر تا پایان سال 1386 بوده باشد و تا کنون نیز موفق به اتمام خدمت دوره ضرورت نشده باشند (یعنی تا پایان سال1394 دارای بیش از هشت سال غیبت بوده باشند)، می توانند از مزایای این قانون بهره مند شوند.

متقاضیان  با مدارک زیر می توانند برای ثبت درخواست به دفاتر خدمات  الکترونیک انتظامی (پلیس +10) مراجعه نمایند:

1. اصل و کپی شناسنامه مشمول
2. اصل و کپی کارت ملی مشمول
3. اصل و کپی  آخرین مدرک تحصیلی
4. اصل و کپی شناسنامه همسر و فرزندان
5. یک قطعه عکس 4*3 زمینه سفید رنگی

نکته مهم آن است که مشمولین  می توانند در صورت انصراف ، درخواست خود را پس از اعلام  زمان انصراف از سوی سازمان وظیفه عمومی به دفاتر خدمات الکترونیک انتظامی ( پلیس +10) ارائه و سپس اقدام به ثبت درخواست اعزام به خدمت نمایند .

مشمولی که تا پایان سال 1394 مدت غیبت وی به 8 سال می رسد، می تواند در این طرح ثبت نام نماید.  فردی که در حال حاضر دارای بیش از 7 سال غیبت باشد و تا پایان سال 1394  غیبت وی به بیش از هشت سال می رسد، می تواند درخواست خود را ثبت و پس از تصویب قطعی مبلغ با پرداخت جریمه از سربازی معاف شود.

نکته مهم: سربازان فراری که آخرین تاریخ ترک خدمت آنان حداکثر تا پایان سال 1386 باشد، می توانند در طرح پیش ثبت نام شرکت نمایند، اما لازم است سریعا وضعیت آنان در دادسرای نظامی رسیدگی شود و پس از اشتغال به خدمت می توانند اقدام کنند.

مصادیق غیبت سربازی کدامند؟

توجه داشته باشید که مشمولین خدمت وظیفه عمومی که برای رسیدگی و یا اعزام احضار می شوند چنانچه در مهلت یا موعد مقرر خود را معرفی نکنند غایب تلقی می گردند.

موارد غیبت به شرح زیر است:

الف: افرادی که پس از رسیدن به سن 18 سال تمام، ظرف مدت شش ماه خود را معرفی نکنند (این بند شامل افرادی می‌شود که قبل از سن مشمولیت ترک تحصیل کرده و یا دیپلم گرفته باشند و در مهلت 6 ماهه معرفی، وارد دانشگاه نشده باشند.)

ب: دانش‌آموزان و دانشجویان مشمولی که پس از ترک تحصیل، انصراف، اخراج و یا فراغت از تحصیل، ظرف مدت یک سال خود را معرفی نکرده باشند.

پ: مشمولینی که معافیت موقت دریافت داشته و پس از انقضای مدت اعتبار، ظرف یک ماه خود را برای تجدید رسیدگی معرفی نکنند.

ت : کارکنان نیروهای مسلح و متعهدین خدمت در دستگاه‌های غیر نظامی که پس از استعفاء یا برکناری، ظرف مدت 6 ماه خود را معرفی نکنند.

ث: دانش‌آموزان و دانشجویان مشمول که مدت تحصیل آنان بیش از سقف مجاز به طول انجامیده باشد.

ج :مشمولانی که برای آنان برگ آماده به خدمت صادر شده ولی در موعد اعزام حاضر نشوند.

معافیت پزشکی

برای آغاز کار فرآیند بررسی معافیت پزشکی سربازان،  هر فرد باید حضورا به دفاتر خدمات الکترونیک انتظامی اقدام کرده و دفترچه راهنما و اوراق مربوطه به معافیت پزشکی را دریافت و تکمیل کند. سپس با مراجعه به پزشکان، معاینه اولیه انجام شود.

اگر شما درخواست بررسی  معافیت پزشکی بدهید، اما در وسط کار از انجام این فرآیند منصرف شوید، تا زمانی که طرح پرونده در شورای پزشکی ادامه دارد، حق انصراف نخواهید داشت. اگر مشمولی به علت بیماری چشم در شورای پزشکی، سرباز شناخته شده ولی دارای بیماری عضلانی هم هست، می تواند برای بیماری دوم خود درخواست معافیت پزشکی بدهد.

اگر درخواست شما در شورای پزشکی مبنی مردود شد، در راستای ماده 42 مکرر قانون مشمولان نظام وظیفه می توانید به رای شورای پزشکی و یا به نظریه تخصصی اعتراض کنید تا در شورای عالی پزشکی مورد بررسی قرار بگیرد.

هر رای که توسط شورای عالی پزشکی برای سربازان صادر می شود، لازم الاجرا و قطعی است و امکان شکایت برای آن وجود ندارد.

اگر قد شما در زمان اعزام به خدمت، کم تر از 145 سانتیمتر  باشد، از خدمت وظیفه عمومی  معاف می شوید.

معافیت کفالت

اگر خواهان دریافت معافیت کفالت هستید و در این مسیر با پرسش هایی روبرو شدید، توصیه می کنیم موارد 8 گانه زیر را در نظر داشته باشید:

• شرایط اختصاصی کفالت پدر

توجه داشته باشید هر فردی که تک فرزند ذکور خانواده باشد نمی تواند درخواست کفالت پدرش را نماید، چرا که این موضوع بستگی به سن پدر و وضعیت جسمانی وی دارد. سن پدر برای معافیت فرزند، می بایست حداقل 70 سال باشد. اگر سن پدر کمتر از 70 سال و بیمار باشد نیز می توان درخواست رسیدگی نمود.

در صورتی که به تشخیص شورای پزشکی وظیفه عمومی، پدر به علت بیماری نیازمند به مراقب تشخیص داده شود در شمول معافیت کفالت قرار می گیرد.

اگر برادر یا برادران دیگر مشمول در محل سکونت پدر 70 سال یا بیمار نباشند (مثلا در خارج از کشور باشند)، نمی توان درخواست کفالت نمود. مشمول متقاضی می بایست تنها فرزند ذکور بالای 18 سال باشد مگر آنکه برادر یا برادران صرفا به علت بیماری یا  معلولیت قادر به نگهداری از پدر نباشند.

چنانچه پدری فردی را از کودکی با سیر مراحل قانونی با اخذ شناسنامه به نام خود و عنوان فرزند خوانده خود انتخاب  کرده باشد، بر اساس شناسنامه می توان به ادعای معافیت کفالت فرزند خوانده رسیدگی نمود.

• ضوابط اختصاصی کفالت مادر

شروط اصلی برای بهره‌مندی از معافیت کفالت مادر عبارتند از:

• مادر به سبب طلاق یا فوت همسر فاقد شوهر باشد.
• مشمول تنها فرزند ذکور بالای 18 سال برای مادر باشد.

مدت معافیت کفالت برای مادر به موارد زیر بستگی دارد:

• درصورتی که 30 ماه از تاریخ ثبت طلاق گذشته باشد معافیت دائم تعلق خواهد گرفت.
• درصورتی که از تاریخ ثبت طلاق کمتر از 30 ماه گذشته باشد معافیت موقت به مشمول تعلق خواهد گرفت.

مدت 30 ماه معافیت موقت از تاریخ ثبت طلاق یا فوت شوهر عملیاتی می شود.

البته اگر پدر در حبس باشد، نمیتوان به ادعای کفالت مادر رسیدگی نمود.

اگر بعد از خاتمه 30 ماه معافیت موقت، مادر ازدواج یا فوت نماید، چنانچه در زمان طرح پرونده در هیئت های رسیدگی شرایط کفالت مشمول همچنان باقی مانده باشد، می توان به وضعیت تغییر معافیت موقت به دائم رسیدگی کرد.

اگر فرزندی به دلیل مادر از خدمت معاف شده باشد و سپس فوت نماید، می‌توان به ادعای کفالت فرزند دوم رسیدگی نمود. این در صورتی است که فرزند معاف شده به علت بیماری به تایید شورای پزشکی قادر به سرپرستی از مادر نباشد یا فوت نموده باشد.

چنانچه مادر از شوهران قبلی خود دارای فرزند ذکور بوده که نزد مادر نباشند، نمی توان به ادعای کفالت فرزند دیگر وی رسیدگی نمود. فرد متقاضی می بایست به عنوان تنها فرزند ذکور بالای 18 سال برای مادر باشد.

شاغل بودن مادر در معافیت کفالت فرزند وی تاثیر نمی گذارد.

توجه کنید که سالم بودن مادر در معافیت کفالت فرزندش تاثیرگذار نیست، چرا که برای معافیت کفالت، شرط اصلی فاقد شوهر بودن مادر است.

چنانچه طلاق مادر به صورت عادی و غیر ثبتی صورت گرفته باشد، رسیدگی با اصل طلاقنامه عادی و همچنین اقرارنامه محضری مادر مبنی بر طلاق با قید تاریخ ملاک رسیدگی قرار خواهد گرفت.

• شرایط اختصاصی کفالت خواهر

شروط اصلی برای معافیت کفالت خواهر عبارتند از:

• پدر فوت کرده باشد
• مشمول تنها برادر بالای 18 سال و تنی ( از پدر و مادر یکی باشند ) او باشد
• خواهر فاقد همسر و فرزند ذکور غیر محجور باشد

در معافیت کفالت خواهر سن ملاک رسیدگی نیست. همچنین در معافیت کفالت خواهر ، برادر ناتنی نمی تواند درخواست رسیدگی نماید.

اگر پدر در حبس باشد نمی توان به ادعای کفالت خواهر صغیر رسیدگی کرد.

اگر خواهر فاقد پدر مطلقه یا همسرش فوت کرده باشد، می توان به ادعای کفالت رسیدگی نمود.

اگر خواهر مطلقه یا همسرش فوت کرده باشد، در صورتی که دارای فرزند محجور بالای 18 سال و یا فرزند صغیر زیر 18 سال باشد در شمول مصوبه قرار می گیرد.

مساله بعدی این که با وجود مادر می توان به ادعای کفالت خواهر فاقد پدر و همسر و فرزند رسیدگی نمود، اما  شاغل بودن خواهر فاقد پدر و همسر و فرزند، مانع رسیدگی کفالت برای برادر نیست.

علاوه بر این، اگر مشمول دارای برادر بالای 18 سال دیگری باشد ، رسیدگی به پرونده تنها در صورتی که برادر بالای 18 سال به علت بیماری و به تشخیص شورای پزشکی وظیفه عمومی قادر به سرپرستی از خواهر نباشد، رسیدگی بلامانع خواهد بود.

برای کفالت مادربزرگ (پدری یا مادری) نیز اطلاعات خاصی وجود دارد که برای کسب آن ها می توانید به لینک مربوطه مراجعه کنید.

امیدواریم اطلاعات مختصری که در این گفتار ارائه شد، توانسته باشد راهنمای خوبی برای علاقه مندان به دریافت انواع کفالت های سربازی باشد. در صورتی که پس از مطالعه این متون، با پرسشی مواجه شدید، درخواست خود را با کارشناسان سازمان وظیفه عمومی در میان بگذارید.