شهید محراب آیت الله سیدمحمدباقر حکیم فرزند مرجع عالی قدرشیعه،آیت الله سیدمحسن طباطبایی حکیم و بنیانگذار مجلس اعلای انقلاب اسلامی عراق، یکی از برجسته ترین رهبران شیعیان عراق بود که هنگام خروج از صحن مطهر مولای متقیان حضرت علی ابن ابیطالب(ع) پس از اقامه نمازجمعه روز بیست و نهم اوت سال 2003 بر اثرعملیات تروریستی گروه القاعده به درجه رفیع شهادت نائل آمد.
آیت الله سیدمحمدباقر حکیم در سال 1939میلادی در شهر علم و شجاعت، نجف اشرف در آغوش خاندان نامدار طباطبایی حکیم تولد یافت و از دوران کودکی معارف و علوم گوناگون اسلامی و فقهی را در حوزه علمیه این شهر آموخت. درسنین جوانی در کلاس های دروس بحث (خارج فقه) بزرگان علم و دین همچون آیت الله العظمی سیدابوالقاسم خویی و آیت الله العظمی شهید سیدمحمدباقرصدرشرکت کرد، و در سال 1964 درزمینه فقه و اصول و علوم قرآن از آیت الله العظمی شیخ مرتضی آل یاسین درجه اجتهاد دریافت کرد.
از سال 1964 علاوه بر تدریس در حوزه علمیه چند سالی هم رشته علوم قرآنی را در دانشکده اصول الدین شهر بغداد تدریس کرد، و در بازبینی کتاب های شهید صدر (فلسفه ما، و اقتصاد ما) شرکت داشت. فعالیت های سیاسی و جهادی بر ضد رژیم صدام، سیدمحمدباقر حکیم را از پیگیری دروس حوزوی باز نداشت، و هنگام حضور در جمهوری اسلامی به تحصیل برخی رشته های علوم خارج فقه همچون قضاوت، جهاد،امربه معروف و نهی از منکر و ولایت فقیه ادامه داد. در دانشگاه امام صادق تهران و دانشگاه مذاهب اسلامی قزوین درمقاطع کارشناسی و کارشناسی ارشد رشته های تفسیر، فقه، تاریخ، اقتصاد، علوم سیاسی، جامعه شناسی و اندیشه اسلامی را تدریس کرد.
شهیدمحراب آیت الله سیدمحمدباقر حکیم یکی از معدود اندیشمندان معاصر است که به علت برخورداری از جایگاه علمی و مقام اجتهاد دینی مسئولیت های ذیل را به عهده داشت:ریاست شورای عالی مجمع دارالتقریب مذاهب اسلامی عضویت هیئت امنای جمعیت مذاهب اسلامی، نایب رئیس شورای عالی مجمع جهانی اهل البیت(ع)، و عضویت هیئت یاد شده، در زمینه فعالیت های فرهنگی نیز مؤسسه دارالحکمه را برای تدریس طلاب علوم دینی در حوزه علمیه قم و مرکز پژوهش های تاریخ معاصر عراق را تأسیس نمود.
بسیاری از مراجع عظام و رهبران بزرگ اسلام به پاس خدمات ارزشمند این شهید محراب، درحق او گواهی دادند. امام خمینی در قدردانی از زحمات و صبر و پایدار آقای حکیم،او را «فرزند شجاع اسلام» توصیف کرد.آیت الله شهید سیدمحمدباقر صدر نیز در تجلیل از شاگرد و دوست دیرین خود آیت الله حکیم، او را «بازوی فداکار من» می خوانده است.
از شهید محراب آیت الله سیدمحمدباقر حکیم تاکنون آثار ارزشمندی در زمینه های علوم قرآن، معارف، تاریخ اسلام، ادبیات مقاومت بر جای مانده، و این میراث گرانقیمت فرهنگی می تواند راهگشای نسل حاضر و نسل های آینده باشد. آثار این شهید گرانمایه عبارت اند از:
الف) علوم قرآن و تفسیر
1. علوم قرآن. شامل سخنرانی های شهید دردانشکده اصول الدین بغداد است که با اضافات و تجدید چاپ با حجم بزرگ به زبان فارسی هم ترجمه شده است.
2. داستان های قرآن. کتاب بزرگی است که در دانشگاه بین المللی علوم اسلامی امام خمینی تدریس می شود. یکی از ناشران تهرانی ترجمه آن را به زبان فارسی برعهده گرفته است.
3. هدف از نزول قرآن و آثار آن بر اصلاح جامعه.
4. تفسیر سوره الحمد. این کتاب در حال ترجمه به زبان فارسی است.
5. روش پاکدامنی در قرآن.
6. تفسیر سوره الصف.
7. تفسیر سوره الجمعه.
8. تفسیر سوره المنافقون.
9. تفسیر سوره الحشر.
10. تفسیر سوره التغابن.
11. بدگمانی مستشرقان به قرآن. این کتاب حدود نیم قرن پیش تألیف و منتشر شده است.
12. پدیده طاغوت قرآن.
ب) تاریخ و سیره اهل البیت(ع)
13. نقش اهل البیت(ع) در دفاع از اسلام.
14. نقش اهل البیت(ع) در سازندگی جامعه سالم.این کتاب در دو جلد است و در حال ترجمه به زبان فارسی است.
14. قیام امام حسین(ع).
پ) فرهنگ و ادبیات اسلامی
15. حکومت اسلامی در تئوری و عمل.
16. نقش فرد درتئوری اقتصادی اسلام.
17. حقوق بشر از دیدگاه اسلام.
18. نگاه اسلام به روابط اجتماعی.
19. نگاه اسلام به پیکاراسلامی.
20. نگرشی به مرجعیت امام سیدمحسن حکیم.
21. دعبل خزاعی شاعر اهل البیت(ع).
22. افکار و دیدگاه های جماعت العلماء.
23. روابط میان رهبری و امت اسلامی.
24. وحدت اسلامی از دیدگاه ثقلین (قرآن و عترت). این کتاب آخرین بار در سال 2001 در مصر چاپ شده است.
25. قضیه کردها از دیدگاه اسلام.
26. حوزه علمیه و مرجعیت، جلد اول، حوزه علمیه.
27. حوزه علمیه و مرجعیت، جلد دوم، مرجعیت دینی.
28. حوزه علمیه و مرجعیت، جلد سوم، امام سیدمحسن حکیم.
29. حوزه علمیه و مرجعیت، جلد چهارم، شهید صدر.
30. حوزه علمیه و مرجعیت، جلد پنجم، امام خمینی(ره).
ت) مسائل سیاسی
32. آن سوی چهره رژیم عراق.
33. دیدگاه سیاسی شهید صدر.
34. مبارزه مسلحانه در اسلام.
35. کشمکش مدرنیته و آرمان فلسطین.
36. عراق،ارزیابی شرایط کنونی و آینده.
37. فاجعه امام حسین(ع)،و بالا بردن روحیه مقاومت.
38. نقش مرجعیت دینی در برانگیخت امت.
39. آثارمرجعیت امام محسن حکیم.
40. مرجعیت، وحدت، جهاد.
41. آقای نقوی و مکتب اهل البیت(ع).
42. شهید سیدمحمد مهدی حکیم و جنبش حزب الله.
43. سیدمحمد مهدی حکیم: جهاد، هجرت، شهادت.
44. پیکار جهادگونه و پوشش سیاسی آن.
45. استراتژی آینده ما.
46. طرح سیاسی نظامی.
47. انتفاضه مردم عراق در نیمه شعبان: تجدید عهد با اسام.
48. مجموعه گفت و گوهای سیاسی و فرهنگی با شهید در مراحل گذشته.
49. روش فرهنگ سیاسی. (مجموعه سخنرانی)
گفته می شود که از شهید محراب آیت الله حکیم هنگام اقامت در نجف اشرف و پیش از مهاجرت به ایران آثار دستنویس زیادی بر جای مانده بود که توسط عوامل حزب بعث و رژیم صدام مصادره شده و تاکنون اثری از آن وجود ندارد.
منبع: ماهنامه شاهد یاران، شماره42-41