غذاهایی که بعد از جراحی قلب باید خورد

بیماران معمولاً چند روز تا چند هفته ممکن است در بیمارستان بستری شوند و طی این مدت از لحاظ رژیم غذایی زیر نظر متخصص تغذیه هستند. در این دوران به بیمار آموزش‌هایی داده می شود تا پس از مرخص شدن از بیمارستان قادر باشد با پیروی از توصیه‌های پزشک و متخصص تغذیه و رعایت رژیم غذایی مناسب عمر طولانی‌تری داشته باشد. اساسا رژیم غذایی برای افرادی که تحت عمل جراحی قرار گرفته‌اند متفاوت بوده و برای هر فرد بصورت جداگانه و بر اساس برخی فاکتورها نظیر نوع جراحی، وضعیت وزن بدن فرد، فشار خون و داده‌های آزمایشگاهی تنظیم می شود، اما بطور کلی اصول مشترکی در تغذیه این نوع بیماران وجود دارد که در اینجا به شرح آن می پردازیم.

تقسیم وعده‌های غذایی:

مصرف غذاهای حجیم در این بیماران سبب افزایش ضربان قلب و ایجاد ناراحتی می‌گردد. بهترین روش تغذیه در این افراد حجم کم غذا در تعداد وعده‌های زیاد است. بطور مثال این بیماران می‌توانند 3 وعده غذای اصلی خود را به 6 وعده با حجم کمتر تقسیم کنند تا هم جذب مواد غذایی بیشتر شود و هم بار قلب زیاد نشود.

کنترل وزن:

چاقی و اضافه وزن سبب می‌شود بار قلب افزایش یابد و همین امر سبب فشار زیاد به قلب می‌شود. از مهم‌ترین اصول تغذیه در بیماران چاق کاهش وزن است. چاقی نه تنها سبب افزایش بار قلب می‌شود، بلکه منجر به افزایش چربی‌های خون و گرفتگی مجدد عروق خونی می‌گردد، بنابراین بیمارانی که جراحی قلب انجام داده‌اند، باید تحت نظر متخصص تغذیه بوده و از مصرف غذاهای چرب و پر انرژی خودداری نمایند.

افزایش دریافت فیبر:

فیبرهای غذایی به گروهی از ترکیبات گیاهی اطلاق می‌شوند که در دستگاه گوارش انسان توسط شیره‌های گوارش هضم نمی‌شوند. این ترکیبات جزء گروه کربوهیدرات‌ها بوده و به دو گروه فیبر‌های محلول و غیرمحلول تقسیم می‌شوند. میوه‌ها، سبزی‌ها، حبوبات، غلات کامل، سبوس گندم و جو دوسر منشاء اصلی فیبرهای غذایی هستند. فیبر‌های محلول نقش عمده‌ای در کاهش چربی‌ها دارند. این میزان کاهش کلسترول در مورد فیبر‌هایی نظیر پکتین که به مقدار زیادی در سیب یافت می‌شود بیشتر است. مکانیسم عمل این مواد در کاهش چربی‌های خون بدین صورت است که فیبر‌های محلول پس از تخمیر در روده بزرگ اسید‌های چرب کوتاه زنجیره را تولید می‌نمایند. این اسیدهای چرب باعث مهار آنزیم‌های تولید کننده کلسترول در بدن شده و سنتز آن را کاهش می‌دهند. علاوه بر آن فیبرهای محلول باعث افزایش حرکات روده، افزایش دفع مواد غذایی و کاهش جذب چربی‌ها می‌شوند، بنابراین دریافت مقدار کافی از میوه‌ها و سبزیجات به منظور کنترل وزن، کنترل چربی‌های خون و پیشگیری از یبوست در افرادی که جراحی قلب انجام داده‌اند ضروری است. بطور کلی تغذیه صحیح نقش موثری در بازتوانی بیماران پس از عمل جراحی قلب دارد و این بیماران با رعایت اصول تغذیه‌ای صحیح می‌توانند سریع‌تر سلامتی خود را بازیابند و از بروز مجدد مشکلات قلبی پیشگیری نمایند.

مصرف چربی کمتر و کاهش سطح کلسترول:
چربی‌ها بیشتر از دو برابر پروتئین‌ها و کربوهیدرات‌ها در بدن انرژی تولید می‌کنند. اسید‌های چرب که ساختار اصلی چربی‌ها هستند، به سه دسته تقسیم می‌شوند: اسید‌های چرب اشباع، اسید‌های چرب غیر اشباع با یک پیوند دوگانه و اسید‌های چرب غیر اشباع با چند پیوند دو گانه.

بطور کلی 30 درصد انرژی دریافتی روزانه فرد از چربی تامین می‌شود، اما پس از عمل جراحی قلب در افراد چاق و یا کسانی‌که اضافه وزن دارند، بهتر است مقدار چربی دریافتی کمتر از 30 درصد انرژی لازم را تامین کند و کمتر از 10 درصد انرژی دریافتی از اسید‌های چرب اشباع باشد. اسید‌های چرب اشباع علیرغم آنکه برای بدن ضروری هستند، باید در رژیم غذایی محدود شوند، زیرا دریافت زیاد این نوع چربی‌ها سبب افزایش کلسترول خون می شود. هنگامی که غلظت کلسترول در خون افزایش یابد، احتمال اکسیداسیون آن نیز زیاد می‌شود. معمولاً کلسترول پس از اکسیداسیون تشکیل توده‌ای در جدار عروق داده و سبب گرفتگی عروق می‌شود که این امر می‌تواند در عروق قلب نیز اتفاق بیفتد و گرفتگی عروق قلب رخ دهد. چنانچه دریافت کلسترول محدود و کنترل نشود و عروق بدن دچار گرفتگی شود، بار قلب افزایش می‌یابد. به منظور کنترل کلسترول خون مقدار دریافت کلسترول روزانه باید کمتر از 300 میلی‌گرم در روز باشد. منابع غنی از کلسترول عبارتند از دل و جگر، زرده تخم‌مرغ، میگو، کره، شیر کامل و لبنیات پر چرب. چربی‌های اشباع در کره، لبنیات پرچرب، روغن نارگیل و روغن نخل یافت می‌شوند. مصرف زیاد گوشت قرمز خصوصا گوشت‌هایی که دارای چربی بالا هستند نظیر بعضی قسمت‌های گوشت گوسفند (دنده) و نیز لبنیات پرچرب می‌تواند منجر به افزایش کلسترول خون شود. در عین حال دریافت اسید‌های چرب غیر اشباع باید افزایش یابد، زیرا این نوع اسید‌های چرب سبب افزایش HDL و کاهش کلسترول خون می‌شوند. HDL کلسترول را از عروق جمع‌آوری نموده و وارد کبد می‌کند، بنابراین مانع از تجمع کلسترول و رسوب آنها در عروق خونی می‌شود، در نتیجه استفاده از منابع غذایی غنی از اسید‌های چرب غیر اشباع خصوصا امگا -3 پس از جراحی‌های قلب توصیه می‌شود. ماهی یکی از بهترین منابع اسید‌های چرب غیر اشباع با چند پیوند دوگانه محسوب می‌شود. مصرف ماهی چرب بصورت منظم خطر بیماری عروق کرونری قلب را کاهش و نیز شانس بقا پس از حمله قلبی را افزایش می‌دهد. روغن زیتون، روغن کنجد و روغن آفتابگردان نیز جزء منابع خوب اسید‌های چرب غیر اشباع هستند و باید در رژیم غذایی روزانه گنجانده شوند.

پس از عمل جراحی قلب به منظور کنترل فشار خون در اکثر بیماران نیاز به محدودیت دریافت سدیم می‌باشد. بر حسب میزان فشار خون و شرایط بیمار شاید نیاز باشد میزان نمک به مقدار 3-2 گرم در روز کاهش یابد. بدین منظور غذای این بیماران باید کم نمک تهیه شده و از افزودن نمک به غذا بر سر سفره باید پرهیز نمایند. غذاهای فرآوری شده و آماده طبخ و غذاهای کنسروی و سس‌ها نیز حاوی سدیم بالایی هستند.

شیوا طباطبایی کارشناس ارشد علوم تغذیه

منبع:زیباشو