16 سال پیش در چنین روزهایی (هفتم فروردین)، بیلی وایلدر کبیر در 95 سالگی درگذشت بیلی وایلدر، یکی از بزرگ‌ترین سینما گران همه اعصارهِ، سینماگری که در کنار جان فورد، آلفرد هیچکاک، اورسن ولز و ویلیام وایلر، میراث‌دار دوران طلایی هالیوود می‌باشند. زندگی وایلدر مثل فیلم‌نامه‌های اوست و زندگی او نه در مقام یک بیوگرافی که در مقام یک رمان جذاب بار‌ها و بار‌ها شنیدنی و خواندنی است. در این تعطیلات نوروزی با ما همراه باشید تا مروری بکنیم بر شاهکار‌های فراموش ناشدنی این سینماگر و از تک‌تک شما دعوت می‌کنم برای گذران عصرهای نوروزی تون آب دستتون زمین بگذارید و به تماشایی این جواهرهای سینمای کلاسیک بنشینید.
«غرامت مضاعف» محل تلاقی سه نابغه تاریخ معاصر آمریکا است، جیمز ام کین به‌عنوان نویسنده داستان اصلی، ریموند چندلر به‌عنوان اقتباس کننده از داستان و فردی که داستان کوتاه کین را به فیلم‌نامه تبدیل کرد و صدالبته بیلی وایلدر به‌عنوان کارگردان که خود نیز در نوشتن فیلم‌نامه همکار چندلر بود. در دهه‌ای که گفتمان اصلی ژنریک سینمای آمریکا تحت تأثیر شرایط پس از جنگ دوم و سلطه بی‌حدوحصر سنت ادبیات خشک خونسرد (Hardboiled) نویسندگانی چون جیمز ام کین، ریموند چندلر، دشیل همت و فلیپ مارلو، فیلم نوآر (filmnoir) بود، «غرامت مضاعف» به‌عنوان سرآمدی بر این نوع فیلم‌سازی و قصه‌گویی در دهه چهل در جایگاهی یکتا ایستاده.
به قول مازیار اسلامی، منتقد و پژوهشگر تاریخ سینما: نوآر روایتی است از درون دوزخ، روایت موثق قربانی‌ای که بهشتش، همان لحظات کوتاه رویای دوزخ است. گذشته، از منظر یک حال تباه‌شده بیان می‌شود. در نوار فروپاشی روایت هم‌زمان می‌شود با روایت فروپاشی.
«غرامت مضاعف» مصداق کامل همه توصیف‌ها و تشبه‌های بالا است، روایتی که کاراکتر والتر نف با بازی فرد مکموری در ابتدای فیلم آغاز می‌کند روایت کامل یک فروپاشی است. از کاراکتر دوست‌داشتنی کیز با بازی ادوارد جی رابینسون که بگذریم باید به یکی از بهترین زنان اغواگر (femme fatale) تمام اعصار فیلم نوآر می‌رسیم، باربارا استانویک در نقش فیلیس، زنی که برای کشتن همسرش، همدستی والتر نف را برمی‌گزیند و سرانجام به سرنوشت همه زنان اغواگر فیلم‌های نوار دچار می‌شود یعنی نیستی و تباهی که نگاه مردسالارانه هالیوود برای آن‌ها رقم می‌زند؛ اما زهی خیال باطل که این تلاش مذبوحانه ذره‌ای نتیجه‌بخش باشد. به قول یک منتقد فرانسوی هر چه هالیوود سعی در انقیاد زنان اغواگر فیلم نوآر داشت و هرچه قدر تلاش برای تخریب تصویر یک زن سرکش دست‌نیافتنی می‌کرد برخلاف آن با اتمام فیلم‌های نوآر و روشن شدن چراغ‌های سالن سینماها نه‌تنها تصویر آنان در ذهن سینما روها محو و یا تخریب نشده بود، بلکه تصویر اغواگرایانه آن‌ها دست‌کم برای مخاطبات مرد بدل به یکی از خاطرات جمعی و نسلی شده‌بود.
نخستین فیلم ماندگار بیلی وایلدر، یک فیلم نوآر تمام عیار است حتی پیش‌تر از آن‌که اصطلاح (filmnoir) به وجود آمده باشد. بعد از پنجاه سال، بهتر هم شده است. ازنظر سبک، ساختار و کارگردانی، این فیلم‌سازی بی‌نقص است. نه اینجا و نه هیچ کجای دیگر به دنبال داستان «کپسول» شده (خلاصه داستان) نباشید. فقط آن را تماشا کنید؛ و لطفاً یکی از درخشان‌ترین لحظات را در کل آثار وایلدر مطالعه کنید، آنجا که فرد مک مورای کار قتل خبیثانه خود را خارج از دید دوربین انجام می‌دهد و نما به‌سادگی بر روی چهرهٔ اکنون بیوه شدهٔ باربارا استانویک مکث می‌کند.
به قول وودی آلن که چندان هم اغراق نمی‌کند: درخشان‌ترین فیلمی که تاکنون ساخته‌شده است
ارادت وودی آلن تا جایی به آن فیلم زیاد است که در سال 2001 با ساخت فیلم «نفرین عقرب یشمی» The Curse of the Jade Scorpion به این شاهکار وایلدر ادای دین کرد.
Post Views:
811
