معمولاً در اسفندماه هر سال مردم ایران به خانهتکانی می‌پردازند و برای آغاز سال نو آماده می‌شوند. این رفتار تقریباً در میان ایرانیان عمومیت دارد و به یک سنت حسنه تبدیل شده است. اما به نظر می‌رسد، در این سنت نیکو زنان خانواده نقش اصلی را ایفا می‌کنند و مشارکت مردها نسبتا ضعیف است. دلیل این ادعا گلایه‌ها و شکایت‌های بسیاری از بانوان از عدم تمایل یا تنبلی همسران برای کمک به خانهتکانی است.
یک سؤال مهم: آیا تنبلی مردها واقعیت دارد؟ آیا همه مردها در امر خانهتکانی مشارکت مؤثر ندارند؟
تجارب موجود نشان می‌دهد که پاسخ این سؤال‌ها نه مثبت و نه منفی است. در بسیاری از خانواده‌ها تقریباً همه اعضای خانواده، از جمله مردها در امر خانهتکانی به طور مؤثر مشارکت می‌کنند. خانواده‌هایی هم وجود دارند که در آن‌ها مشارکت مردها بسیارضعیف است. حتی، خانواده‌هایی را می‌توان پیدا کرد که مردها در مقابل خانهتکانی همسران خود مقاومت می‌کنند و در اثر این مقاومت، در آستانه ورود سال نو، تعارض‌هایی در خانواده به وجود می‌آید. این رفتار نسبتا متفاوت زن‌ها و مردها در تعداد قابل توجهی از خانواده‌های ایرانی را می‌توان به عوامل مختلفی نسبت داد.
به نظر می‌رسد علت اینکه مردهایی در ایام عید برای خانهتکانی به همسران خود کمک نمی‌کنند، نداشتن انگیزه کافی برای این کار است. این دسته از مردها یا خانهتکانی را ضروری نمی‌دانند یا آن را وظیفه صرفا زنانه تلقی می‌کنند. در طول تاریخ، امور داخل خانه به وسیله خانم‌ها انجام شده است. در گذشته‌های نه چندان دور اکثریت قریب به اتفاق خانم‌ها خانه‌دار بودند و کم‌تر کسی انتظار داشت که مردها هم در بیرون به کار طاقت‌فرسا مشغول باشند و هم در وقت استراحت به همسران خود برای نظافت و مرتب‌کردن خانه کمک کنند.
در اثر گسترش تمدن و شهرنشینی، تغییرات عمده‌ای در نقش‌های جنسیتی ایجاد شده و انتظارها از مرد و زن یا زن و شوهر تغییر یافته است. در بسیاری از خانواده‌ها نه مرد به کار طاقت‌فرسا در بیرون مشغول است و نه کار زن به خانه‌داری محدود می‌شود؛ بلکه زن و شوهر، هر دو، در بیرون و درون خانه به کارهایی نسبتاً مشابه مشغول‌اند. هم زن‌ها در تامین معاش به خانواده کمک می‌کنند و هم مردها در نگهداری بچه‌ها و سایر امور خانه به همسران خود کمک می‌کنند.
با وجود این، تعداد زیادی از مردهای ناسپاس، در حالی که همسرانشان برای رفاه و آسایش خانواده در بیرون از خانه مشغول هستند، انتظار دارند، آن‌ها در داخل خانه همانند زنان خانه‌دار سنتی کار کنند! در واقع در جامعه ما، بخشی از وظایف زنان با مراجعه به سنت‌ها و بخشی دیگر با مراجعه به ارزش‌های عصر متمدن تعیین می‌شود و گاهی نوعی نابسامانی بر مناسبات خانوادگی حاکم شده که با ارزش‌های انسانی و معیارهای اسلامی چندان سازگار نیست.
البته باید توجه داشت که شکایت برخی از خانم‌ها از همسران خود ممکن است قدری اغراق‌آمیز باشد؛ برای مثال می‌دانیم که بسیاری از خانواده‌ها در شهرهای بزرگی مثل تهران، برای نظافت و مرتب‌کردن خانه و نیز خانهتکانی پایان سال، کارگرانی را به خدمت می‌گیرند و دلیل موجهی برای گلایه از شوهران وجود ندارد، مگر برای قدردانی‌نکردن آن‌ها. برخی از خانم‌ها انتظار ندارند شوهرانشان در خانهتکانی به آن‌ها کمک کنند، بلکه دوست دارند از آن‌ها قدردانی شود. انصافاً این انتظار کاملاً بجا بوده و برآوردن آن از تکالیف مسلم اخلاقی و عاطفی شوهران است.
