سال‌های اولیه‌ی زندگی یک کودک، مهم‌ترین دوران زندگی او هستند. هر چیزی که او در این سال‌ها می‌آموزد، زمینه‌ساز رفتار او در آینده خواهد بود. بی‌تردید، مهم‌ترین آموزگاران کودک در این دوران، پدرومادرش (یا هر کسی که از آنها مراقبت می‌کند) هستند. کودکان با دقت به رفتار بزرگترها توجه می‌کنند و همان رفتار را مانند یک آینه به دیگران نشان می‌دهند. بنابراین این شما هستید که تعیین می‌کنید کودک‌تان طوری بار بیاید که همه از ادب و شخصیت او تعریف کنند یا به‌دلیل بی‌ادب‌بودنش از او دوری کنند. البته والدین همیشه می‌کوشند در تربیت فرزندان خود کوتاهی نکنند، اما گاهی بعضی از رفتارهای آنان اگرچه از روی خیرخواهی است، اما نتایج معکوسی دارد. در این مقاله با 7 رفتار اشتباه والدین که سبب می‌شود کودکان بی‌ادب بار بیایند، آشنا می‌شوید.
بسیاری از والدین، در مورد درست یا غلط بودن یک رفتار یا عمل مدام به کودک توضیح می‌دهند و به خیال خودشان با این کار به او آموزش می‌دهند. اگر این کودک یک رفتار اشتباه از خودش نشان دهد، اولین جمله‌ای که پدر و مادرها می‌گویند این است: «هزاربار به او تذکر داده‌ام». اما چرا کودک پس از هزار بار گفتن باز هم همان کار اشتباه را تکرار می‌کند؟ اشکال کار کجاست؟
اشکال کار دقیقا اینجاست که اگر هزار بار به کودک بگویید «دروغ نگو» و فقط یک بار خودتان دروغ بگویید، او نه از گفته‌ی شما که از رفتار شما تقلید خواهد کرد. بنابراین قبل از تربیت‌کردن کودک، اول باید مراقب رفتار خودتان باشید.
1. هرگز از کودک نخواهید به‌خاطر شما دروغ بگوید
رفتار اشتباه: «بگو مامان خونه نیست».
پدرومادرها مدام کودکان را تشویق می‌کنند که صادق و راستگو باشند. بااین‌حال، هنگامی‌که دل‌شان نمی‌خواهد کسی را ملاقات کنند یا با او تلفنی صحبت کنند، از کودک انتظار دارند دروغ بگوید. این کار باعث می‌شود تمام رشته‌هایتان پنبه شود و هر چه در این‌باره به او آموخته‌اید بی‌فایده باشد.
چه کار باید بکنید؟ هنگامی‌که به کودک می‌گویید تلفن را جواب بدهد از او بخواهید حقیقت را بگوید. مثلا از او بخواهید بگوید: «مادرم الان نمی‌تواند با شما صحبت کند. بعدا خودش با شما تماس تماس خواهد گرفت». یا اگر کسی در می‌زند و واقعا نمی‌توانید او را ملاقات کنید، از کودک بخواهید در چنین مواردی بگوید: «لطفا بیرون منتظر بمانید، من نمی‌توانم بدون اجازه‌ی والدین کسی را به داخل منزل راهنمایی کنم».
2. هرگز فرزندان‌تان را با یکدیگر مقایسه نکنید
رفتار اشتباه: «چرا نمی‌توانی شبیه خواهرت باشی؟»
مقایسه‌ی فرزندان با یکدیگر یکی از بزرگ‌ترین اشتباهات پدرومادر است. با این کار از یک‌سو به کودکان نشان می‌دهید که بین آنها فرق می‌گذارید و از سوی دیگر، ممکن است رقابت ناسالمی بین آنها شکل بگیرد که تا سال‌ها بعد ادامه داشته باشد. کودکان شما با یکدیگر تفاوت دارند و در هیچ شرایطی انتظار نداشته باشید شبیه به هم رفتار کنند.
معمولا فرزند اول از نظر باهوش‌بودن یا حرف‌شنوبودن به‌عنوان نوعی معیار رفتاری برای فرزندان دیگر درنظر گرفته می‌شود. این کار کاملا اشتباه است، زیرا فرزندان پس از او نیز احتمالا دارای استعدادها و مهارت‌های دیگری هستند که می‌توانید آنها را تحسین کنید. به‌طور کلی انتظار نداشته باشید کودک‌تان شبیه هیچ‌یک از اعضای خانواده باشد. اگر از رفتار یک فرزند به‌عنوان معیار برای رفتار سایر فرزندان استفاده می‌کنید، نتیجه‌ی مطلوبی نخواهید گرفت.
3. اجازه ندهید کودک از وجودش احساس گناه کند
رفتار اشتباه: «قبل از اینکه تو به دنیا بیایی، زندگی خیلی آسان‌تر بود».
چطور می‌توانید به یک کودک چنین چیزی بگویید؟ این جمله ممکن است حقیقت داشته باشد، زیرا با تولد هر فرزند، زندگی خانواده‌ها از برخی جهات دشوارتر می‌شود، اما شما نباید هرگز این جمله را به کودکان‌تان بگویید. شما کسی هستید که آنها را به این دنیا آورده‌اید، بنابراین باید مسئولیت آنها را بپذیرید و پدرومادر خوبی برای آنها باشید.
هنگامی‌که احساس خستگی می‌کنید یا بچه‌ها مشکلی به‌وجود آورده‌اند، به‌جای اینکه کاری کنید که احساس گناه کنند، از کلمات محبت‌آمیز برای صحبت با آنها استفاده کنید. مثلا بگویید: «مامان به چند دقیقه سکوت و آرامش نیاز دارد» یا «چند دقیقه به من زمان بدهید تا درباره‌ی مشکل پیش‌آمده فکر کنم.» در این صورت کودکان متوجه می‌شوند که از نظر شما، آنها منبع تمام مشکلات نیستند.
4. کاری نکنید کودک درباره‌ی چیزی احساس گناه کند
رفتار اشتباه: «تو خیلی خودخواه هستی».
به‌یاد داشته باشید کودکان از همان نخستین روزهای تولد، هر چیزی را که از رفتار و اعمال شما می‌فهمند یاد می‌گیرند. اگر با کودک رفتار همدلانه داشته باشید و احساسات او را درک کنید، او نیز همین رفتارها را در پیش خواهد گرفت.
اجازه دهید کودکان ببینند و درک کنند که چه کارهای خوبی برای دیگران انجام می‌دهید، زیرا احتمالا از اعمال شما تقلید خواهند کرد. به‌عنوان مثال، کمک به افراد مسن یا کمک به همسایگان را به آنها نشان دهید. از کلمات مؤدبانه استفاده کنید. اگر با دیگران به‌خوبی رفتار می‌کنند، آنها را تحسین کنید.
5. نگذارید کودک رفتار حق‌به‌جانب داشته باشد
رفتارهای اشتباه:
- «وقتی کسی حواسش نیست، از فرصت استفاده کن و برو اول صف بایست.»
- «فقط به خودت فکر کن. نمی‌خواهد نگران دیگران باشی.»
- «تو در همه‌حال حق داری.»
معمولا نگرش حق‌به‌جانب از همان اوایلِ کودکی شروع می‌شود. اگر به کودکان‌تان بگویید که در همه‌حال حق با آنهاست، بعدها این موضوع سبب ناامیدی، خشونت و بی‌ادبی‌شان خواهد شد.
بچه‌ها را تشویق کنید که در صف‌ها نوبت را رعایت کنند و منتظر بمانند. به آنها بگویید: «اگر می‌خواهید جلوی صف باشید، باید زودتر از دیگران به آنجا برسید». کودکان نباید احساس کنند که چون بچه‌های شما هستند برای همه‌چیز حق دارند.
یکی از بهترین نمونه‌ها در این مورد، داستان تاجر ثروتمندی است که یک بار در سال بچه‌هایش را برای کار در آشپزخانه می‌برد. پس از آنکه فرزندانش بزرگ شدند، به شهروندان بسیار خوبی تبدیل شدند که به دیگران اهمیت می‌دادند و هرگز از موقعیتی که داشتند سوءاستفاده نکردند.
6. به کار یا رفتار زشت کودک نخندید و او را تشویق نکنید
رفتار اشتباه: «می‌بینی چقدر ناز است؟» (در حالی‌که کار بدی انجام داده است)
یا «او همیشه می‌داند که چه می‌خواهد. هرگز جواب نه را قبول نمی‌کند.»
تشویق یا توجیه رفتارهای بد کودک، سبب می‌شود بی‌ادب بار بیاید. این کودک در نوجوانی مدام با اطرافیانش درگیرِ خشونت است و در بزرگسالی نیز کسی تمایل ندارد با او هم‌کلام شود و همه از او دوری می‌کنند.
والدین باید حس خندیدن یا عذرخواهی کردن در چنین موقعیت‌هایی را در خود کنترل کنند. به‌جای آن، باید سریع کودک را از موقعیت خارج کنند، کاری را که از او انتظار دارند برایش تکرار کنند و منتظر بمانند تا کودک قبل از آنکه به او اجازه دهند برگردد، آرام شود.
7. مکالمه‌ی تلفنی یا پیام دادن به دیگران را به کودک ترجیح ندهید
رفتار اشتباه: «نمی‌بینی که دارم با تلفن صحبت می‌کنم؟»
والدینی که کودکان‌شان را به‌دلیل مکالمه‌ی تلفنی نادیده می‌گیرند، باید کمی هم به پیامدهای جدی این کار فکر کنند. اگر هنگامی‌که کودک به شما نیاز دارد، مدام درحال صحبت با تلفن یا ارسال پیام باشید، کودک احساس خواهد کرد که به‌اندازه‌ی یک دستگاه کوچک ارزش ندارد و احتمالا طوری رفتار خواهد کرد که توجه همه را به خودش جلب کند و شاید کمی بی‌ادبانه رفتار کند.
هنگام شام یا هنگامی‌که دارید با فرزندتان وقت می‌گذرانید، تلفن را روی پیغام‌گیر بگذارید یا اینکه به شخص بگویید بعدا با او تماس می‌گیرید. مجبور نیستید پیام‌های متنی را نیز بلافاصله پاسخ بدهید، آنها می‌توانند منتظر بمانند تا فرزند دلبند شما راحت بخوابد یا لحظه‌های آرامی را در اتاقش سپری کند.
رفتار کودک آیینه‌ی تمام‌نمای رفتار خود ماست. کودکان دلبندمان را خوب تربیت کنیم.
