اطلاعات کوتاه از تاریخچه حرم مطهر حضرت معصومه(ع)

پس از دفن کریمه اهلبیت، موسی بن خزرج سایبانی از بوریا بر فراز قبر شریفش قرار داد.

آنگاه زینب دختر امام جواد(ع) قبه ای از آجر بر فراز آن بنا کرد.

در سال 413 ه. حرم مطهر با کاشیهای نفیس مزین شد.

در سال 529 ه. گنبد جدیدی بنیاد گردید.

در سال 529 ه. گنبد مطهر پایان یافت.

به سال 1218 ه. تذهیب گنبد مطهر پایان یافت.

در آن تاریخ روی گنبد با 12000 خشت طلا مزین گردید.

قصیده معجزیه مربوط به همین تاریخ است.

ضریح نقره ای به سال 1275 ه. ساخته شد.

مأذنه های ایوان طلا به سال 1285 ه. بنیاد گردید.

این مأذنه ها به سال 1301 ه. تهذیب شد.

درِ خاتم روضه مطهره به سال 1292 ه. ساخته شد.

صحن جدید به سال 1303 ه. تأسیس شد.

درِ نقره ای حرم مطهر به سال 1306 ه. ساخته شد.

مخدرات مدفون در داخل حرم

در داخل حرم مطهر و در زیر گنبد علاوه بر حضرت معصومه(ع) پنج تن از مخدرات آرمیده اند که عبارتند از:

1 میمونه، دختر موسی مبرقع و نوه امام جواد(ع)

2 ام محمد، دختر موسی مبرقع و نوه امام جواد(ع)

3 ام قاسم، دختر علی کوکبی

4 ام اسحاق، جاریه محمد فرزند موسی مبرقع

5 ام حبیب، جاریه ابوعلی نوه امام رضا(ع)

طبق گزارش تاریخ قم در قرن سوم هجری دو قبه به جای گنبد فعلی بوده که قبه اول بر فراز مطهر حضرت معصومه و قبور ام محمد و ام اسحاق قرار داشت.

و قبه دوم بر فراز قبور ام حبیب، ام اسحاق و میمونه قرار گرفته بود. (345)

آخرین گزارش از سرداب مجاور حضرت معصومه سلام الله علیها

آخرین اطلاعاتی که از وضع سردابهای حرم مطهر حضرت معصومه(ع) در دست است، به عهد ناصرالدین شاه(متوفای 1313 ه. ) و به زمان فرش کردن حرم مطهر با مرمرً مربوط می شود.

تنها خبر مستندی که به دست ما رسیده، گزارشی است که"آقای میرزا موسی فراهانی" بدون واسطه از مرحوم: "آقا حسین مجتهد قمی" ذکر کرده است.

میرزا موسی، پسر میرزا علی، نوه میرزا ابوالقاسم قائم مقام فراهانی، در رجب 1262 ه. متولد شده، از سال 1300 ه. در مشهد مقدس اقامت گزیده، آثار ارزشمندی را از خود به یادگار نهاده، که از آن جمله است:

1 اقامه البرهان، در اصول دین، که به سال 1302 ه. تألیف کرده.

2 مفایتح المحبه، ترجمه ینابیع الموده، که به سال 1305 ه. ترجمه کرده است. و اما"آقا حسین مجتهد قمی" شخصیت برجسته شهر مذهبی قم در اوایل قرن چهاردهم، از شاگردان شیخ انصاری و صاحب جواهر بود.

او در قم از نفوذ عجیبی برخوردار بود، کلمات شیخ انصاری را دقیقاً به خاطر داشت، مشکلات علمی را به راحتی حل می کرد، در تدریس بسیار نیرومند بود، در تقوی و ملکات انسانی مقامی بس والا داشت. (346)

مرحوم آقا حسین مجتهد، در عهد خود به: "کوچه حرمی" شهرت داشت، او جد: "حرم پناهی" ها، و جد امی: "اشراقی" های قم بود، و به سال 1327 ه. رحلت نموده، در صحن مطهر، مقابل مقبره شیخ فضل الله نوری مدفون شد.

در عهد ما غیر از قطب راوندی، تنها قبر مرتفع در صحن حضرت معصومه مربوط به ایشان است.

میرزا موسی فراهانی در کتاب"اقامه البرهان" از این شخصیت برجسته و مرجع عالی رتبه، گزارش زیر را نقل کرده است:

هنگامی که حرم مطهر را با مرمر فرش می کردند، در قسمت پائین پای حضرت معصومه(ع) روزنه ای به سرداب مقدس باز شد.

ضروری به نظر می رسید که افرادی انتخاب شوند و به داخل سرداب بروند و وضع آنجا را بررسی کنند، تا معلوم شود که آیا نیازی به تعمیر و و مرمت هست یا نه؟ از این رو دو نفر از بانوان صالحه انتخاب شدند، چراغی با خود برداشته به داخل سرداب رفتند.

معلوم شد که این سرداب هیچ ربطی به قبر مطهر حضرت معصومه(ع) ندارد، بلکه سردابی است در قسمت پائین پای آن حضرت.

در این سرداب سه پیکر پاک و مطهر آرمیده بود، که یکی بانو و دو تن دیگر کنیز و سیاه بودند.

آن بانوی مجلله در وسط و دو کنیز سیاه با گیسوان مجعد در پائین پای آن بانو قرار داشتند.

این سه پیکر پاک و مطهر به قدری تر و تازه بودند که گوئی همین امروز روح از بدنشان مفارقت نموده است. (347)

از بررسی کتب تاریخ معلوم می شود که این بانوی مجلله"میمونه" دختر موسی مبرقع می باشد، زیرا صاحب تاریخ قم تصریح کرده که قبۀملاصق به قبۀحضرت معصومه(ع) بر سر تربت میمونه بنا شده است. (348)

و اما دو کنیز سیاه که در آن بقعه شریفه مدفونند، عبارتند از:

1- ام اسحاق، کنیز محمد بن موسی مبرقع.

محمد پسر مبرقع به سال 296 ه. در قم وفات کرده(349)قبر شریفش در خیابان آذر زیارتگاه خاص و عام است و فرزندی از او بر جای نمانده است(350).

2- ام حبیب، کنیز ابو علی محمد بن احمد.

ابو علی از تبار امام هشتم و از سادات جلیل القدر است، که روز یکشنبه سوم ربیع الاول 315 ه. در قم درگذشته، در کنار محمد بن موسی مبرقع دفن شده است(351).

صاحب تاریخ قم تصریح دارد که این دو کنیز در حرم مطهر حضرت معصومه(ع) و در بقعه مجاور و ملاصق بقعه آن حضرت دفن شده اند. (352)

در عظمت این سه بانوی بزرگوار همین بس که پس از 11 قرن بدن مبارکشان هیچ تغییر ی نکرده است.

پیکرهائی که هرگز نمی پوسند

تغییر نیافتن اجساد مطهر رسول اکرم ائمه اطهار(ع) جزء عقاید حتمی و مسلم ما می باشد و از برخی از احادیث استفاده می شود که جسد هیچ پیامبری نمی پوسد، و اینک به نقل سه نمونه بسنده می کنیم:

1 -رسول اکرم(ص) می فرماید:

"ان الله حرم لحومنا علی الارض، فلا یطعم منها شیئا ":

"خداوند گوشت های ما را بر زمین حرام کرده، هرگز زمین چیزی از گوشت ما را نمی خورد"(353)

2 -امام صادق(ع) می فرماید:

"ان الله عزوجل حرم عظامنا علی الارض و حرم لحومنا علی الدود ان یطعم منها شیئا":

"خداوند استخوان های ما را بر زمین و گوشت های ما را بر کرمها حرام کرده، آنها هرگز چیزی از گوشت ما را نمی خورند"(354).

3- در فرازی از یک حدیث طولانی آمده است:

"و کذلک الانبیاء (ع) لا یتغیرون و لا یاکلهم التراب ":

"پیامبران نیز چنین هستند، هرگز تغییر پیدا نمی کنند و زمین جسد آنها را نمی خورد". (355)

اما در مورد اشخاص مؤمن و صالح که در طول تاریخ اجساد بسیاری از آنها به صورت تر و تازه کشف شده، در روایات وارده از خاندان عصمت و طهارت به اعمالی اشاره شده که آنها موجب می شوند پیکر انسان در قبر نپوسد و با گذشت زمان تر و تازه بماند.

قطب الدین، ابوالحسین، سعید بن هبه الله راوندی، متوفای 573 ه. که قبر شریفش در صحن مطهر حضرت معصومه(ع) زیارتگاه خاص و عام است در کتاب پرارج: "لب اللباب" از معصوم(ع) روایت می کند که فرمود:

"لا تبلی عشرة؛ الغازی، و الموذن، والعالم، و حامل القرآن والشهید، والنبی، و المراة اذا ماتت فی نفاسها، و من قتل مظلوما، و من مات یوم الجمعه او لیلتها ":

"پیکر ده طائفه در قبر نمی پوسد:

1- جهادگران

2- اذان گویان

3 -دانشمندان

4 -حاملان قرآن

5 -شهیدان

6 -پیامبران

-7 بانوانی که در حال زایمان بمیرند.

8- کسانی که به ستم کشته شوند.

9- آنانکه در روز جمعه بمیرند.

10 -و کسانی که در شب جمعه بمیرند"(356)