آنفولانزای پرندگان یا مرغی، به گروهی از بیماری های عفونی گفته می‌شود که به‌وسیله‌ی ویرو‌س‌های آنفولانزایی ایجاد می‌شوند که پرندگان را عفونی کرده و آنها را بیمار می‌کند. H5N1، نوعی از آنفولانزای مرغی است که موجب عفونت شدید شده و میزان مرگ‌ومیر بالایی دارد. در این مقاله شما را با علائم آنفولانزای مرغی، علل، راه‌های انتقال، تشخیص، راه‌های پیشگیری و اقدامات احتیاطی برخورد با پرندگان و همچنین درمان آنفولانزای مرغی آشنا خواهیم کرد.

---

حتما بخوانید: بیماری اوریون؛ علائم، نحوه پیشگیری و درمان آن

---

اولین شیوع این بیماری، سال 2003 بود که از آن زمان تا کنون بیش از 700 مورد در آفریقا، آسیا و اروپا مشاهده شده است. بیشترین تعداد افراد مبتلا نیز در اندونزی، ویتنام و مصر بودند. بیشترین شیوع این بیماری، مارس 2017، در مالزی گزارش شد که در آن تعداد بسیاری از مرغ‌ها تلف شده بودند، اما هیچ مورد مرگ انسانی مشاهده نشده بود.

H5N1 چیست؟

ویروس H5N1، ویروسی است که روی چند گونه از پرندگان اثر می‌گذارد. بیشترین پرندگانی که به این بیماری مبتلا شده‌اند از نوع طیور مزارع، همچون مرغ، غاز، بوقلمون و اردک بودند. اما این ویروس برای اولین بار ژانویه 2015، در اردکی وحشی در ایالات متحده، مشاهده شد. ویروس HSN1، در خوک‌ها، گربه‌ها، سگ‌ها، سمورهای سنگی و شیرهایی که در اسارت زندگی می‌کردند نیز دیده شد.

این ویروس ازطریق بزاق، ترشحات بینی، مدفوع و همچنین غذایی که پرندگان می‌خورند، به‌سادگی به آن‌ها سرایت می‌کند. در ضمن این ویروس می‌تواند از طریق سطوح آلوده به ویروس، مانند قفس‌ها و دیگر تجهیزات دامداری نیز به آنها منتقل شود.

بیشتر افرادی که به این ویروس مبتلا شده بودند، با پرندگان آلوده یا اشیایی که به مدفوع و یا دیگر ترشحات پرندگان بیمار آلوده شده بود، در تماس مستقیم بودند. تاکنون نمونه‌های انتقال این بیماری از فردی به فرد دیگر، بسیار کم گزارش شده است. اما اگر ویروس H5N1 دچار جهش شود، می‌تواند به‌راحتی به انسان‌ها منتقل شده و همه‌گیر شود.

علائم آنفولانزای مرغی

دوره‌ی نهفتگی این بیماری 2 تا 8 روز است که می‌تواند تا 17 روز نیز طول بکشد. اما دوره‌ی‌ کمون یا نهفتگی آنفولانزای فصلی انسانی 2 تا 3 روز است. از علائم اولیه‌ی این بیماری می‌توان به تب بالای بیش از 38 درجه، مشکلاتی در دستگاه تنفسی تحتانی و در مواردی نادر هم دستگاه تنفسی فوقانی، اشاره کرد.

در پیِ ابتلا به این بیماری، علائم زیر مشاهده خواهند شد:

سرفه‌ خشک، صدای خش‌دار، تب بالای 38 درجه، بینی کیپ‌شده یا آبریزش بینی، درد استخوان‌ها، مفاصل و ماهیچه‌ها، خونریزی بینی، درد قفسه‌ سینه، عرق سرد و احساس سرما، خستگی، سردرد، بی اشتهایی، مشکل در به خواب رفتن، معده درد همراه با اسهال، خونریزی لثه و خلط خون آلود سینه.

برخی از بیماران به ذات الریه و مشکلات تنفسی نیز مبتلا می‌شوند. این علائم 5 روز پس از بروز علائم اولیه رخ می‌دهد. وضعیت بیمار در نتیجه‌ی ذات الریه، به‌سرعت‌ وخیم می‌شوند و اندام‌های مختلف بدن او از کار می‌افتند؛ در نهایت نیز او جان خود را از دست می‌دهد.

علل آنفولانزای مرغی

انسان پس از تماس مستقیم با پرندگان آلوده به ویروس H5N1، مبتلا می‌شود. هریک از کارهای زیر انسان را گرفتار آنفولانزای مرغی می‌کند:

• تماس و پرکندن پرندگان بیمار؛
• تماس با مدفوع و دیگر ترشحات پرندگان بیمار و یا تنفس در هوایی که این پرندگان در آنجا هستند؛
• آماده کردن پرندگان بیمار برای پختن غذا؛
• کشتار پرندگان آلوده؛
• آماده کردن پرندگان برای فروش؛
• حضور در بازار برای فروش پرندگان بیمار زنده.

خوشبختانه پختن و خوردن گوشت پرندگان مبتلا، فرد را بیمار نمی‌کند. اما دمای پخت گوشت پرندگان مبتلا باید حداقل 74 درجه باشد و هنگام پخت تخم پرندگان آلوده، باید زرده و سفیده‌ی آن کاملا سفت شوند.

فضولات پرندگان نیز ممکن است حاوی ویروس باشند و غذای مصرفی پرندگان، تجهیزات، وسایل نقلیه، کفش و لباس، خاک، گرد و غبار و آب اطراف خود را آلوده کنند. پاها و روی بدن حیوانات نیز ممکن است آلوده به ویروس باشند.

تشخیص آنفولانزای مرغی

با تشخیص به‌موقع می‌توان فرد مبتلا را درمان کرد و از مرگ نجات داد. پزشک هنگام تشخیص بیماری، معمولا علائم بیماری در فرد را بررسی می‌کند و از او درمورد سفرها و یا هر گونه تماسی که با پرندگان داشته است، پرس‌وجو می‌کند. سیستم تنفسی فرد نمونه‌برداری و به آزمایشگاه فرستاده می‌شود. این آزمایش‌ها باید در مدت 4 تا 5 روزی که علائم بروز می‌کنند، انجام شوند.

سال 2009، سازمان غذا و داروی آمریکا، از تست آنفولانزای Avantage A/H5N1 (ویروس A/H5N1 یا آنفولانزای مرغی را از طریق محتویات درون بینی یا گلوی فرد مشکوک به ابتلا شناسایی می‌کند) استفاده کرد. این تست در کمتر از 40 دقیقه می‌تواند نوع خاصی پروتئین (NS1) را که علامت ابتلا به آنفولانزای مرغی نوع A/H5N1 است، تشخیص دهد. اما ازآنجایی‌که، ویروس‌ H5N1، نسبتا نادر است، پزشک ممکن است آن را در فرد مشکوک به بیماری مشاهده نکند؛ مگر اینکه آن فرد به‌تازگی در تماس با پرندگان و یا محیطی آلوده به این ویروس بوده باشد.

درمان آنفولانزای مرغی

بنابر نظر سازمان جهانی بهداشت، داروهای ضدویروس می‌توانند جلوی تکثیر این ویروس در بدن را گرفته و بیمار را در مسیر بهبود قرار دهند. اوسلتامیویر (Oseltamivir) با نام تجاری تامیفلو (Tamiflu)، باید تا 48 ساعت پس از شروع علائم، به بیمار داده شود تا بهترین تأثیر را داشته باشد. اما به علت بالا بودن نرخ مرگ‌ومیر این بیماری، پرشکان ممکن است، این دارو را حتی پس از گذشت این زمان هم تجویز کنند.

مقدار داروی تجویزی و طول درمان به‌ شدتِ بیماری بستگی دارد. این دارو در بدن بیماران مبتلا به مشکلات معده‌ای و روده‌ای به‌خوبی جذب نمی‌شود. تحقیقات نشان داده که این بیماری در برخی موارد نسبت به این نوع درمان مقاوم است. بیمارانی که مبتلا به آنفولانزای مرغی و یا مشکوک به آن هستند، باید در منزل و یا بخش مجزایی در بیمارستان نگهداری شوند.

پزشکان علاوه‌بر تجویز دارو، از بیمار می‌خواهند:

• خوب استراحت کند؛
• مایعات زیادی بنوشد؛
• به‌خوبی تغذیه شود.

آنها همچنین برای پایین آوردن تب بیمار و کاهش درد او، دارو تجویز می‌کنند.

بیماری‌های دیگری مانند ذات الریه باکتریایی نیز در بیماران مبتلا به ویروس H5N1 رایج است. این بیماران علاوه‌بر داروهای ویروسی، به آنتی بیوتیک هم نیاز دارند. برخی از بیماران هم دچار تنگی نفس شده که اکسیژن درمانی نیز می‌شوند.

روش‌های پیشگیری از آنفولانزای مرغی

پیشگیری کامل از گسترش آنفولانزای مرغی امکان ندارد، اما مسئولان می‌توانند با بررسی الگوهای مهاجرت پرندگان، در برابر احتمال گسترش آلودگی آماده باشند. درحال‌حاضر برای آنفولانزای فصلی، واکسیناسیون انجام می‌شود اما این امکان هنوز برای آنفولانزای مرغی مهیا نشده است. البته بنابه گفته‌ی سازمان جهانی بهداشت، برای ویروس H5N1 واکسن تولید شده، اما هنوز برای استفاده‌ی همگان آماده نشده است. می‌توان با انجام برخی از اقدامات احتیاطی، جلوی ابتلا به انواع آنفولانزا، از مرغی تا عفونت‌های دیگر را گرفت.

بهداشت دست

قبل و بعد از استفاده از دست‌شویی یا استفاده از مواد غذایی و همچنین پس از سرفه کردن، دست‌هایتان را با آب گرم و صابون بشویید.

سرفه

هنگام سرفه، آرنج‌تان و یا یک دستمال را جلوی دهان‌تان بگیرید. سپس دستمال را به درون سطل آشغال بیندازید. اگر دست‌تان را جلوی دهان‌تان بگیرید، بخشی از ویروس‌های آلوده‌کننده به دست‌هایتان منتقل می‌شود و آن ویروس می‌تواند به فرد دیگری، مثلا هنگام دست دادن، منتقل شود.

جداسازی

افرادی که بیمار هستند باید از اماکن عمومی دور بمانند و تا جایی‌ که امکان دارد، با مردم در ارتباط نباشند.

واکسیناسیون

واکسن بیماری‌‌های آنفولانزای فصلی و ذات الریه را به‌موقع دریافت کنید.

البته بنابه گفته‌ی سازمان جهانی بهداشت، واکسن آنفولانزای فصلی نمی‌تواند فرد را از ابتلا به ویروس H5N1 مصون نگه‌ دارد.

اقدامات احتیاطی هنگام نزدیک شدن به پرندگان

• هنگام آماده‌سازی غذا، از ظروف مشترک برای گوشت پخته‌شده و خام استفاده نکنید. قبل و بعد از اینکه با گوشت خام پرندگان سروکار داشتید، دست‌هایتان را با آب و صابون بشویید.
• به پرنده‌ی بیمار یا مرده نزدیک نشوید. برای جمع‌آوری این پرنده‌ها و هر حیوان مرده‌ی دیگر، با مسئولان ذیربط محل زندگی‌تان تماس بگیرید. افرادی که پرنده‌های خانگی نگهداری می‌کنند، از راهنمایی‌های ارائه‌شده در این خصوص تبعیت کنند.
• اگر به مناطق دارای شیوع بیماری آنفولانزای مرغی سفر می‌کنید، بهتر است از حضور در بازار حیوانات زنده و مزارع طیور پرهیز کنید و به مدفوع پرندگان نزدیک نشوید.

همه‌گیری بیماری آنفولانزا

خوشبختانه انسان به‌راحتی به آنفولانزای مرغی مبتلا نمی‌شود و حتی انتقال آن از فردی به فرد دیگر بسیار کم است. اما اگر فردی هم‌زمان به آنفولانزای فصلی انسانی و مرغی مبتلا شود، ویروس H5N1 می‌تواند با ویروس آنفولانزای فصلی انسان تبادل ژنی کند و به افراد دیگر نیز منتقل شود. چنین آنفولانزای مرغی اگر بتواند وارد بدن انسان شود، عواقب بدی به‌دنبال خواهد داشت.

کنترل شیوع آنفولانزای انسانی و مرغی، احتمال در تماس بودن دو نوع ویروس و تولید نوع جدیدی از آن را به حداقل می‌رساند.