باغ عین الدوله ؛ نگارخانه برگ بنایی فوق العاده در تهران

عمارت عین الدوله کجاست؟ امروز به یکی از بناهای به جا مانده از تهران قدیم سر می زنیم که کمتر در بین شهروندان شناخته شده است. با سایت همگردی همراه باشید همراه باشید تا با عمارت عین الدوله بیشتر آشنا شویم و راه های دسترسی به آن را بررسی کنیم.عمارت عین الدوله یکی از بناهای تاریخی تهران است که شاید کمتر نامی از آن را شنیده باشید. این بنا مربوط به اواخر دوره قاجار و اوایل پهلوی اول است و معماری آن هم به سبک معماری دوران قاجار انجام شده است. امروزه از باغی که این عمارت در آن قرار داشته، تقریبا چیزی باقی نمانده است. اما خوشبختانه بنای عمارت پابرجا باقی مانده و به گفت مدیر باغ عین الدوله، اگر همه چیز به خوبی پیش برود در فصل بهار شاهد افتتاح نگارخانه برگ در آن خواهیم بود. مهم ترین واقعه ای که در این عمارت رخ داده است، برگزاری کنفرانس تهران در زمان جنگ جهانی دوم بوده است. بازدید از فضای بیرونی عمارت همه روزه به جز جمعه ها و ایام تعطیل از ساعت 8 صبح تا 4 بعدازظهر امکان پذیر است.عین الدوله صدراعظم مستبد مظفرالدین شاه بود که در دوره مبارزات آزادی خواهان آنان را سخت آزرد و سرکوب کرد.وی فردی مستبد بود و از مخالفین سر سخت مشروطیت به شمار می رفت. عمارت عین الدوله  و عمارتی در مبارک آباد بنا نهاد. در آن عصردر این منطقه وسیع که بیرون از حصار ناصری تهران بود، جز آبادی هایی بسیار خرد جایی مسکون و آباد نبود. شاهزاده عبدالمجید میرزا عین الدوله اراضی دیگری نیز در این حدود داشت .از آن جمله است باغ شازده(شاهزاده) در جنوب مبارک آباد که بعد ها آبجو سازی در قسمتی از آن اراضی ساخته شد و اکنون بخشی از آن اراضی با نام باغ شازده به صورت بوستان در آن جا دایر است. مجیدیه برگرفته از نام ایشان است.

تاریخچه باغ عین الدوله

در حوالی باغ عین الدوله(همان عمارت یا بنا) باغ های مشهوری به فواصلی در جهات مختلف آن قرار داشت از آن جمله است؛ باغ سلطنت آباد ناصرالدین شاه ، باغ حاج امین الضرب (ضرابخانه بعد) باغ مهران (محل ساواک) و البته باغ های دیگر که مالکین مشهوری نداشتند.زمانی اطراف این باغ در مبارک آباد و حسین آباد و لویزان و …باغ های سرسبز فراوانی وجود داشت،که با گذشت زمان کاربری آن ها تغییر کرد و اراضی آن ها به خانه سازی اختصاص یافتند. باغات اطراف که تمام منطقه را پوشش می دادند، به مرور تفکیک شدند و از میان رفتند.عین الدوله تا سال 1306خورشیدی در قید حیات بود.وی در سال های پایانی عمر با وضع مالی خیلی بد و بزرگی مواجه شد. طلبکاران بسیاری از اموال او را به یغما بردند و از طرفی تنها پسرش هم مردی لایق و با کفایت نشد که بتواند اموال پدر را جمع و جور کند یا بتواند با شکایات پول پدر خویش را جور نماید. به هر روی با شرایط پیش آمده، این نگارخانه برگ و عمارت از مالکیت عین الدوله بیرون آمد و مالک جدیدی با نام بصیرالدوله(هروی) پیدا کرد.بصیرالدوله دستی سر و گوش عمارت کشید و آن را به اسکان خانواده اش اختصاص داد و استفاده های بسیار زیادی از این عمارت عین الدولهمیکرد.گو اینکه بعد ها نیز تغییراتی در بنا پدید آورد.بعد از مرگ مالک جدید عمارت و عمارت عین الدوله به فرزندش دکتر نصرت الله هروی رسید،و از ایشان هم به دخترش شیرین انتقال یافت.تا این که در سال 1376خورشیدی با توافق آخرین مالک عمارت عین الدوله ،شهرداری آن را در اختیار گرفت و با تصمیم درستی این باغ به فضایی عمومی تبدیل یافت که قابلیت موزه ، تفریحگاه ، و مکان های دیگری با کاربری عمومی پیدا کرد.

 باغ و ساختمان عمارت:

عرصه باغ11900 مترمربع است که به شکل مستطیلی شمالی جنوبی تعیین شده است .نگارخانه برگ دارای چهار در است؛ دو ورودی اصلی درسمت شمال و جنوب و دو ورودی فرعی در دو جهت شرق و غرب.
درشمالی در اصلی و تشریفاتی مجموعه به شمار می رود.مساحت ساختمان 800متر است که در دو طبقه بنا گردیده و هر یک از طبقات این بنا زیبا تر از آن دیگری است. ساختمان اولیه بنایی اعیانی ولی ساده ییلاقی در دو طبقه بود.از زمان احداث بنا خبر دقیقی در دست نیست اما با قراین و امارات باید عمارت بین سال های 1330-1310 قمری ساخته شده باشد.این بنا با وجود این همه سال ساخت ولی هنوز بسیار زیبا و جذب کننده است.در طبقه همکف شاه نشین با سقف آیینه کاری شده و تزئینات قرار داشت ،که دوطرف آن راهرو ایجاد شده بود .دسترسی به طبقه دوم از طریق راه پله ای بود که سمت شمال شرقی ساخته اند .بصیرالدوله در دوران اسکان دراین نگارخانه برگ چند مرتبه دست به تعمیرات و ساختمان زد.بار نخست در سمت شمال شاه نشین با ایجاد سالنی فضای ورودی ساختمان تقویت بخشید و این طبقه را با ساخت خود بسیار زیبا جلوه میدادکه این خود سبب پیدایی بالکنی در طبقه دوم گردیدبار دیگر راه پله ساختمان را از شمال شرقی به میان ضلع غربی انتقال داد و با توسعه سالن ضلع شمالی، در طبقه همکف ، چند اتاق به صورت دو گوشواره قرینه در دو سمت بنا ساخت که بعد ها با زیبا کاری داخل این اتاق ها رو هم بسیار زیبا و شگفت انگیز کرد .

اماکن مختلف باغ

افزون بر آن مالک در قسمت میانی طبقه همکف مبادرت به ایجاد سرویس بهداشتی و حمام درون عمارت نمود .با از میان رفتن مالک اولیه رفته رفتهعمارت عین الدوله به حال خود رها شد و بسیار به قول معروف خاک خورد .وقتی در اختیار شهرداری قرار گرفت که از سال ها پیش ویران و متروک شده بود. در دوران آبادی ،در وسط باغ،استخر بزرگی با جزایر کوچک ساخته بودند. این جزایر با پل های فلزی کوچکی به خشکی و به یکدیگر مرتبط بودند. در این بنا در جهت شمال به جنوب ورودی،یک کرسی به ارتفاع 1/5 متر قرار دارد و توسط ده پله به ایوانی وارد می شود که دور تا دور ساختمان را می چرخد. بنا با نقاشی دیواری،گچ بری،آیینه کاری و قاب بندی تزئیین شده است.وضعیت بنایی که در سال 1376 در اختیار شهرداری قرار گرفت طبق گزارش ثبت شده ؛ عمارت درون ملک کاملاً ویران و مخروب و تمام درختان سمت جنوب آن سوخته و زمینی که از قسمت جنوبی بنا منفک و 10 متر گود برداری شده بود، بخشی از عرصه همین منزل بود که استخر سابق باغ عین الدوله در آنجا قرار داشت و خلاصه آنجا به یک خرابه تبدیل شد .بعد ها ساختمان رها شد و به همین سبب خرابی قابل توجهی به عمارت و درختان باغ عین الدوله وارد گردید. تعدادی از درخت های جنوب نگارخانه برگ به علت تغییر مسیر آب قنات از بین رفت.اما اما اما امروزه با وجود بازدید کنندگان به آن باغ عین الدوله روشنگی بخشیده شده و روح به نگارخانه برگ بخشیدن.
امید وارم با بازدید از مکان های گردشگری یاد و خاطره هارو زنده نگه دارید .