ریکی چیست؟ «رِیکی» (reiki) نوعی از انرژی درمانی است. ادعا می‌شود که درمانگر می‌تواند انرژی کیهانی را از کف دستان خود به بیمار انتقال دهد. انرژی درمانی ریکی همواره موضوع بحث‌برانگیزی بوده است، چراکه اثبات اثربخشی این روش درمانی از راه‌های علمی کار سختی است. با این‌حال بسیاری از کسانی که تحت درمان ریکی قرار گرفته‌اند، می‌گویند که این روش برای‌شان کارساز بوده است. در این مقاله به شما خواهیم گفت ریکی چیست و سپس با شیوه درمان ریکی، تکنیک‌های درمان ریکی و بررسی مشاهدات موجود درباره فواید ریکی برای سلامتی آشنا خواهیم شد.
ریکی چیست و چه اهدافی دارد؟
ریکی در لغت یعنی فضای مرموز/علامت معجزه‌آسا. این کلمه از کلمات ژاپنیِ «رِی» (rei) به‌معنی کیهانی و «کی» (ki) به‌معنی انرژی زندگی تشکیل شده است. همان‌طور که گفتیم، ریکی یا «شفای با دست» نوعی انرژی درمانی است. انرژی درمانی میدان‌های انرژیِ اطراف بدن را مورد هدف قرار می‌دهد. متخصصان ریکی بر این باورند که انرژی می‌تواند در نقاطی از بدن که جراحت جسمی یا شاید حتی دردهای روحی وجود داشته باشد، حالت راکد پیدا کند و فرد بر اثر انسدادهای انرژی بیمار شود.
هدف انرژی درمانی به جریان درآوردن انرژی و از بین‌بردن انسدادهای انرژی به روشی شبیه طب سوزنی یا طب فشاری است. مدافعان انرژی درمانی معتقدند که تقویت جریان انرژی در اطراف بدن می‌تواند باعث ایجاد احساس آرامش روحی و راحتی، کاهش درد، بهبودی سریع و کاهش سایر علائم بیماری شود.
درمان ریکی هزاران سال انجام می‌شده است. شکل کنونی این روش نخستین بار در سال 1922 توسط «میکائو اوسوئی» (Mikao Usui) که یک بودایی ژاپنی بود، پدید آمد. گفته می‌شود که «اوسوئی» در طول عمر خود روش ریکی را به 2 هزار نفر آموزش داد. این روش سپس در دهه‌ی 1940 در ایالات متحده و بعدها در دهه‌ی 1980 در اروپا گسترش یافت.
جلسه‌ی درمان ریکی چگونه است؟
بهتر است که ریکی در محلی ساکت انجام شود، اما به‌طور کلی در هر جایی قابل انجام است. بیمار باید روی صندلی راحتی بنشیند یا روی تخت دراز بکشد. نیازی به درآوردن لباس نیست. شاید درمانگر بسته به ترجیح بیمار موسیقی هم پخش کند. سپس درمانگر دستانش را آرام به‌اَشکال مختلفی رو یا بالای نقاط خاصی از سر، دست‌وپا و نیم‌تنه به‌مدت 2 تا 5 دقیقه قرار می‌دهد. در ریکی دست‌ها را می‌توان روی 20 ناحیه‌ی مختلف از بدن قرار داد. اگر بیمار دارای جراحتی همچون سوختگی باشد، دست‌ها نه روی زخم، بلکه در بالای آن قرار داده می‌شوند.
وقتی درمانگر دستانش را آرام رو یا بالای نقاط هدف قرار می‌دهد، انتقال انرژی اتفاق می‌افتد. در طول این مدت دستان درمانگر شاید گرم و مورمور شوند. هر حالتی از دست تا زمانی نگه داشته می‌شود که درمانگر احساس کند، جریان انرژی متوقف شده است. وقتی درمانگر احساس کند که گرما یا انرژی دستانش کم شده است، دستانش را از آن محل برمی‌دارد و روی ناحیه‌ی بعدی قرار می‌دهد.
تکنیک‌های درمان ریکی چیست؟
اسامی برخی تکنیک‌هایی که در درمان ریکی استفاده می‌شوند، عبارت‌اند از:
- مرکز گیری؛
- پاک سازی؛
- پرتو افکندن؛
- خارج سازی انرژی‌های مضر؛
- خیساندن؛
- تلطیف و جمع‌آوری آئورا (هاله).
بعضی متخصصان ریکی از کریستال‌ها و چوب‌دستی‌های شفای چاکرا استفاده می‌کنند، چرا که معتقدند این ابزارها می‌توانند باعث بهبودی یا محافظت در برابر انرژی‌های منفی شوند. اما «آنی هَرینگتون» (Annie Harrington)، رئیس فدراسیون ریکیِ بریتانیا، می‌گوید: «ریکی به هیچ ابزار دیگری جز خود درمانگر وابسته نیست. ما در حالت کلی از کریستال، پودر یا چوب‌دستی استفاده نمی‌کنیم. اما یکی از مزیت‌های درمان ریکی درمان از راه دور است (یعنی انرژی به کیلومترها آن‌طرف‌تر فرستاده می‌شود) که دراین‌صورت بسیاری درمانگران از کریستال‌ها برای کمک به ارتعاشات انرژی استفاده می‌کنند».
هر جلسه‌ی ریکی بین 15 تا 90 دقیقه طول می‌کشد. تعداد جلسات هم به خواست و نیاز بیمار بستگی دارد. برخی بیماران ترجیح می‌دهند که فقط یک جلسه ریکی انجام دهند و برخی دیگر برحسب مشکل‌شان شاید به چند جلسه درمان نیاز داشته باشند.
فواید ریکی چیست و آیا این فواید برای سلامتی اثبات شده‌اند؟
فواید ریکی برای سلامتی از طریق ارسال هدف‌گذاری‌شده‌ی انرژی کیهانی موسوم به «چی» (chi) در بدن ایجاد می‌شود. در زبان هندی به انرژی کیهانی «پرانا» (prana) می‌گویند. این دقیقا همان انرژی‌ای است که در «ورزش تای چی» وجود دارد. انرژی «چی» به‌عبارتی نیروی زندگی و همان چیزی است که به‌عقیده‌ی برخی‌ها اطراف همه‌ی آدم‌ها را احاطه کرده است. این انرژی به بدن نفوذ می‌کند. کارشناسان ریکی معتقدند که این انرژی به‌وسیله‌ی روش‌های علمیِ مدرن قابل اندازه‌گیری نیست، اما وقتی نسبت به وجودش هشیار می‌شویم، می‌توانیم احساسش کنیم.
متخصصان ریکی ادعا می‌کنند که این روش به ایجاد احساس راحتی و تقویت روندهای بهبود طبیعی بدن کمک می‌کند و باعث سلامتی عاطفی، ذهنی و معنوی می‌شود. همچنین گفته می‌شود که ریکی آرامش عمیقی ایجاد می‌کند و در کمک به مواجهه با سختی ها، کاهش استرس عاطفی و بهبود بهزیستیِ کلی مؤثر است. بسیاری از کسانی که این روش درمانی را تجربه کرده‌اند، می‌گویند که برای‌شان شدیدا احساس راحتی و آرامش آورده است.
برخی مشکلاتی که ریکی به درمان‌شان کمک کرده است عبارت‌اند از:
به‌گزارش دانشگاه مینه‌سوتا، بیمارانی که تحت درمان ریکی قرار می‌گیرند، معمولا چنین نظراتی درباره‌ی تجربه‌شان دارند:
- «خیلی احساس سرحالی می‌کنم و انگار حالا می‌تونم شفاف‌تر فکر کنم»
- «انگار خوابم برد»
- «باورم نمی‌شه که چقدر دستای درمانگر گرم شد!»
- «حتی بیشتر از بعدِ ماساژ احساس راحتی می‌کنم»
- «سردردم از بین رفته»
بیماران سرطانی نیز پس از درمان ریکی احساس بهتری دارند، شاید به خاطر اینکه ریکی آرام‌شان می‌کند. به‌گفته‌ی پژوهشگران مرکز تحقیقات سرطان بریتانیا، این روش می‌تواند روی بیمارانی که از درمان‌های تهاجمی، ترس و استرس به تنگ آمده‌اند، اثر تسکین‌دهندگی داشته باشد.
البته ناگفته نماند که افراد مختلف می‌توانند تجربه‌ی متفاوتی از درمان ریکی داشته باشند. برخی بیماران می‌گویند که دستان درمانگر داغ شده بود. برخی دیگر می‌گویند که دستان درمانگر خنک شده بود و عده‌ای هم از احساس امواج ضربان‌دار خبر داده‌اند. اما بیشترین گزارشی که معمولا شنیده می‌شود، رفع استرس و احساس راحتی عمیق است.
درمانگران ریکی چگونه پرورش داده می‌شوند؟
برای دریافت آموزش ریکی یا «فرایند همسویی» نیازی به هیچ پیش‌نیاز آموزشی، تحصیلات یا تجربه‌ی خاصی نیست. طی این فرایند یا «تجربه‌ی معنوی قدرتمند» استادْ انرژی همسویی و تکنیک‌های شفابخشی را به کارآموز انتقال می‌دهد. آموزش‌های ریکی متنوع‌اند، اما بیشتر کارآموزان درخصوص موارد زیر آموزش می‌بینند:
- انرژی‌های اطراف بدن؛
- نحوه‌ی کار با انرژی شفابخش؛
- اصول اخلاقیِ کار با بیمار.
تمرینات لازم برای آماده‌شدن جهت همسویی عبارت‌اند از:
سه مرحله‌ی استادی در این کار وجود دارد. کسانی که به سطح مَستِر می‌رسند، می‌توانند به دیگران آموزش دهند و نیز متقاضیان را از راه دور به‌شکلی مثل دعا درمان کنند.
چه شواهدی برای قدرت شفابخشی ریکی وجود دارد؟
پیشتر هم گفتیم که ادعا می‌شود ریکی در ایجاد احساس راحتی و آرامش، کاهش درد، بهبودی سریع و رفع برخی علائم بیماری‌ها مؤثر است. اما پژوهش‌های کمی توانسته‌اند شواهدی مبنی بر مزیت‌های خاص این روش درمانی برای سلامتی پیدا کنند.
معمولا در انتقاد به ریکی گفته می‌شود که بدون هیچ‌گونه شواهد علمی ادعا به درمان بیماری‌ها دارد. برخی منتقدان حتی ریکی را روشی دروغین و فریبکاری می‌دانند. عده‌ای هم می‌گویند که فهم کنونی ما از قوانین طبیعت هنوز کافی نیست. اما متخصصان ریکی در پاسخ به چنین انتقادهایی تأکید می‌کنند که ریکی واقعا برای سلامتی و کاهش استرس مفید است، اما به‌سختی می‌توان این مزیت‌ها را با مطالعات علمی ثابت کرد.
دانشمندان یادآور می‌شوند که جای پژوهش‌های باکیفیت در این زمینه هنوز بسیار خالی است و هنوز هیچ پژوهشی ندیده‌ایم که در آن اثربخشی ریکی بیشتر از دارونماها باشد. در بررسی‌ای در سال 2008 انجام شد، پژوهشگران به این نتیجه رسیدند که شواهد کافی برای اثبات اثربخشی ریکی در درمان بیماری‌ها وجود ندارد و ارزش این روش درمانی ثابت‌نشده است. در بررسی دیگری که در سال 2015 پیرامون اثربخشی ریکی روی اضطراب و افسردگی انجام شد، باز هم پژوهشگران نتوانستند به شواهد کافی برای اثبات یا عدم اثبات ریکی در کمک به درمان اضطراب و درمان افسردگی دست پیدا کنند. ضمنا از بین همین مطالعات کم که در این زمینه انجام شده‌اند، بسیاری از آنها باکیفیت نیستند و نه تنها اندازه‌ی نمونه‌های مطالعاتی‌شان کوچک است، بلکه از داوری دقیق و گروه کنترل نیز بهره‌ای نبرده‌اند.
اما جالب است بدانید براساس نتایج پژوهشی که در نشریه‌ی علمی «بی‌اِم‌سی نِفرولوژی» (BMC Nephrology) منتشر شد، «لمس شفابخش» در درمان ریکی می‌تواند برای بیماران دیالیزی مفید باشد، به‌ویژه اگر این اقدام توسط درمانگران داوطلبان و به‌صورت رایگان برای دیالیزی‌ها انجام شود. در این پژوهش مشاهده شد که میزان کاهش درد زیاد نیست، اما ریکی باعث می‌شود که از آزاردهندگی درد کاسته شود و نیز بیمار احساس کند که برای کاهش دردش اقدام مثبتی انجام داده است.
«آنی هَرینگتون» در مصاحبه با «مِدیکال نیوز تودِی» (Medical News Today) گفت که فدراسیون ریکیِ بریتانیا درحال بررسی جامع آزمایش‌های تحقیقاتی‌ای است که در این زمینه انجام گرفته‌اند. نتایج تحقیقات موجود توسط فدراسیون ریکی و شورای مراقبت‌های بهداشتی مکمل و طبیعی (CNHC) درحال بررسی است و به اعتقاد «هَرینگتون» شاید نتیجه‌ی این تلاش‌ها باعث جدی‌تر گرفته‌شدن ریکی و گسترش آن شود.
آیا هنوز وقت تغییر در قوانین نظارتی فرا نرسیده است؟
مقامات نظارتی در برخی کشورها از وبسایت‌های ریکی می‌خواهند که اطلاعات‌شان را با استانداردهای قانونی هماهنگ کنند. وبسایت‌هایی که در آنها محصولات ریکی به فروش می‌رسد، اغلب حاوی بیانیه‌ی سلب مسئولیت حقوقی هستند. در این بیانیه به خریدار اعلام می‌شود که محصولات وبسایت وسیله‌ی پزشکی نیستند و برای تشخیص، درمان یا جلوگیری از بیماری‌ها در نظر گرفته نشده‌اند. در بریتانیا آژانس استانداردهای تبلیغاتی (ASA) ادعای شفابخشی ریکی در پاره‌ای از موارد را رد کرده است.
در این میان عده‌ای از مدافعان ریکی معتقدند که قانون‌گذاری‌ها پیرامون انرژی درمانی به نگاهی نو احتیاج دارند. مدافعان ریکی می‌گویند که قبول داریم این قبیل قانون‌گذاری‌ها برای حفاظت از مردم هستند، اما شاید بهتر باشد که بپذیریم هنوز چیزهای زیادی درمورد نحوه‌ی کارکرد بدن وجود دارند که با روش‌های علمی قابل درک یا توضیح نیستند.
آیا ریکی روش درمانی مضری است؟
به‌گزارش مرکز ملی سلامت ملی و یکپارچه در ایالات متحده (NCCIH)، هنوز اثربخشی ریکی در اهداف مربوط به سلامتی به‌طور واضح مشخص نیست، اما به نظر هم نمی‌رسد که اثر مضری داشته باشد. نگرانی اصلی این است که مبتلایان به بیماری‌های جدی به‌جای استفاده از درمان‌های تست‌شده‌ی مدرن صرفا به ریکی و سایر درمان‌های مکمل روی بیاورند. اما به‌نظر می‌رسد که درمان ریکی در کنار سایر درمان‌ها، خطری به همراه نداشته باشد. ضمنا لمس درمانی، چه با انرژی کیهانی و چه بدون آن، می‌تواند دارای فوایدی از جمله برقراری اعتماد و بهبود بهزیستیِ کلی شود.
بااین‌حال مدافعان ریکی معتقدند درمان‌های معمول و پرهزینه‌ای که درحال‌حاضر در دسترس‌اند، اغلب اوقات عوارض جانبی جدی ایجاد می‌کنند و در نهایت هم شاید کارساز نباشند و به همین خاطر است که افراد بسیاری از داشتن آزادی برای انتخاب درمان‌های جایگزین استقبال می‌کنند.
