ازدواج‌های فراملی و مشکلی به نام «دو تابعیتی‌»ها

معاون رفاه اجتماعی وزارت رفاه با بیان اینکه خراسان رضوی، سیستان و بلوچستان و تهران سه استان اصلی رو‌به‌رو با مشکل کودکان بی‌شناسنامه حاصل ازدواج زنان با مردان خارجی هستند، گفت: بر اساس خود اظهاری این زنان، آنها 49 هزار و 96 فرزند دارند که فاقد شناسنامه هستند اما در سرشماری وزارت کشور، عددی که به ‌دست ‌آمده است کمتر از 7 هزار است.

به گزارش به نقل از ابتکار ،احمد میدری، معاون رفاه اجتماعی وزارت تعاون، کار و ر فاه اجتماعی در نشست تخصصی «ازدواج‌های فراملی و سرنوشت هویتی فرزندان حاصل از آن (تجارب بین‌الملی و ایران)»، ضمن ارائه گزارشی از پیگیری‌های دولت دراین‌باره گفت: پیگیری وزارت رفاه در مورد این مسئله به زمانی برمی‌گردد که این وزارتخانه در پی ساماندهی کودکان کار برآمد و با مسئله بی‌شناسنامگی مواجه شده بود. وی با بیان اینکه پیگیری این مسئله در مجلس هم سابقه‌ای 15 ساله دارد اما به دلایلی به نتیجه نرسیده است، اظهار کرد: آمار و ارقام در این زمینه متفاوت است و ما هیچ تصویری از بچه‌های بی‌شناسنامه نداریم.

شناسایی بیش از 49 هزار کودک بی‌شناسنامه دارای مادر ایرانی
میدری در ادامه اظهار کرد: وزارت رفاه از زنانی که ازدواج فراملی داشتند درخواست کرد تا کد ملی خود را پیامک کنند و با آنان تماس گرفته شد تا بتوانیم بدانیم که چند نفر در کشور با این مسئله روبه‌رو هستند که حدود 14 هزار و 618 کد ملی برای ما ارسال شد. بر اساس این خود اظهاری آنها 49 هزار و 96 فرزند دارند که فاقد شناسنامه هستند اما در سرشماری وزارت کشور، عددی که به‌ دست‌ آمده است کمتر از 7 هزار است. به گفته معاون رفاه اجتماعی وزارت رفاه، در تلاش اخیر وزارت رفاه برای این سرشماری، 14 ملیت شناسایی شدند که با زنان ایرانی ازدواج‌ کرده‌اند و در ایران هستند اما بچه‌های‌شان شناسنامه ندارند. دو ملیت اصلی افغانستانی و عراقی است، به این ترتیب که 60 درصد افغانستانی، 12 درصد عراقی و 28 درصد از سایر ملیت‌ها هستند. میدری با تاکید بر اینکه آمارها نشان می‌دهد این تصور که زنان ایرانی از سر فقر با مردان غیرایرانی ازدواج می‌کنند، دیدگاه درستی نیست، اظهار کرد: 54 درصد بچه‌هایی که از این ازدواج‌ها متولد شده‌اند، گواهی تولد از بیمارستان دارند. 46 درصد دیگر یا در منزل بود یا گواهی نگرفته‌اند که این خود از نظر سلامت، نشان‌دهنده آسیب است. همچنین 52 درصد از این بچه‌ها پسر و 48 درصد دختر هستند. وی افزود: 17 درصد این زنان یک فرزند، 23 درصد 2 فرزند،20 درصد 3 فرزند، 14 درصد 4 فرزند و 24 درصد بیش از 4 فرزند دارند و به علت نداشتن شناسنامه بسیاری از آنها نمی‌توانند به مدرسه بروند. 21 درصد از این بچه‌ها به سن مدرسه نرسیده‌اند و 27 درصد در سن تحصیل هستند. 6 درصد فارغ‌التحصیل شده‌اند و 25 درصد ترک تحصیل کردند و 29 درصد نیز اصلاً مدرسه نرفته‌اند.

ارسال لایحه‌ اعطای تابعیت به کودکان بی‌شناسنامه متولد در خاک ایران به دولت
معاون رفاه اجتماعی وزارت رفاه با بیان اینکه از نظر پراکندگی استان‌ها خراسان رضوی، سیستان بلوچستان و تهران سه استان اصلی هستند که با این مسئله روبه‌رو شده‌اند، اظهار کرد: در این مورد لایحه‌ای به دولت فرستادیم که در کمیسیون اجتماعی و لوایح که دو کمیسیون اصلی بوده‌اند پذیرفته‌ شده است. در این لایحه آمده است که به فرزندان حاصل از ازدواج‌های فراملی در خاک ایران تابعیت داده شود و حتی آن‌هایی که متولد ایران نیستند به‌شرط اینکه بتوانند به زبان فارسی تکلم کنند تابعیت ایران داده شود. به گفته وی تقریباً یک ماه هست که با هماهنگی وزارت کشور، دادن کارت هویت به این افراد آغاز شده است. این کارت هویت به معنای تابعیت نیست اما فرد می‌تواند از مزایایی مثل داشتن بیمه سلامت، حساب بانکی و موبایل بهره‌مند شود.

70 درصد مهاجرانی که در ایران زندگی می‌کنند، متولد ایران هستند
رسول صادقی، دانشیار دانشگاه تهران نیز به ارائه‌ آماری در توصیف وضعیت مهاجران حاضر در ایران پرداخت و گفت: طبق سرشماری سال 1395 حدود 70 درصد مهاجرانی که در ایران زندگی می‌کنند متولد ایران هستند. نگرانی که در مورد فرزندان مادر ایرانی و پدر خارجی وجود دارد این است که این فرزندان بیشتر سمت پدر افغانستانی کشیده می‌شوند و به فرهنگ ایران وفادار نیستند، درحالی‌که ما پیمایش‌هایی انجام دادیم و نتایج آن نشان داد که حدود 70 درصد از بچه‌هایی که مادر ایرانی داشتند خودشان را ایرانی می‌دانستند، 23 درصد هویت خود را هم ایرانی و هم افغانستانی می‌دانستند، 7 درصد هم نه خود را ایرانی می‌دانستند نه افغانستانی؛ از بین فرزندان مادر ایرانی، هیچ موردی ما نداشتیم که هویت خود را فقط افغانستانی بداند. 100 درصد افرادی که مادر ایرانی داشتند، تابعیت ایران را انتخاب کردند. مهاجرین نسل دومی که در ایران متولد شده‌اند هم باز بیشتر تابعیت ایران را انتخاب کرده‌اند؛ 35 درصد تابعیت ایران را گفتند، 33 درصد تابعیت افغانستان را انتخاب کردند. 19 درصد گفتند هر دو کشور، 13 درصد هم گفتند تمایلی به داشتن تابعیت این دو تا کشور را نداریم.

گسترش ازدواج‌های فراملی در ایران
پیمان حقیقت‌طلب، مدیر پژوهش انجمن دیاران، نیز با بیان اینکه به ازدواج‌هایی که در آن طرفین از دو ملیت متفاوت هستند ازدواج فراملی گفته می‌شود، گفت: ازدواج‌های فراملی در گذشته بیشتر در طبقات نخبه جامعه و بین فرزندان شاهان رواج داشت و دلایل سیاسی داشت. در جهان امروز ازدواج‌های فراملی در اقشار مختلف جامعه گسترش پیدا کرده است. ازدواج‌های فراملی به دلایلی از جمله افزایش روزافزون مهاجرت‌های بین‌المللی، افزایش ارتباطات و افزایش توریسم و گردشگری در جهان گسترش پیدا کرده و روند رو به رشدی دارد. وی با بیان اینکه کشورهایی که بیشترین درصد ازدواج‌های فراملی را دارند به ترتیب قبرس، سوئیس، سنگاپور، اسپانیا، فرانسه و آلمان هستند گفت: در قبرس 70 درصد، در سوئیس 50 درصد و در اسپانیا، بلژیک، آلمان و اتریش 15 درصد ازدواج‌های رخ داده در یک سال از نوع ازدواج‌های فراملی هستند.

حقیقت طلب با بیان اینکه ازدواج‌های فراملی در ایران هم به دلیل روند رو به رشد مهاجرت از ایران و مهاجرت به ایران در حال گسترش است، اظهار کرد: حضور حدود 5 میلیون نفر از ایرانیان در خارج از کشور و حدود 3 میلیون مهاجر در داخل کشور مسلماً تعداد زیادی ازدواج فراملی را به همراه دارد. به گفته وی بزرگ‌ترین مشکل ازدواج‌های فراملی در ایران، مشکل تابعیت و شهروندی و تبعیض جنسیتی است که در قوانین تابعیت ایران وجود دارد. بدین ترتیب که در ازدواج‌های فراملی اگر طرف مرد ازدواج ایرانی باشد علاوه بر فرزند حاصل زن خارجی نیز به‌صورت خودکار به تابعیت ایران پذیرفته می‌شود. اما اگر طرف زن ازدواج ایرانی باشد نه‌ تنها قوانین حمایت نمی‌کنند بلکه به‌نوعی مجازات نیز می‌کنند. این پژوهشگر در ادامه گفت: فرزندان حاصل از ازدواج زنان ایرانی با مردان خارجی در صورت تولد در خارج از ایران هرگز ایرانی نخواهند شد و اگر در خود ایران به دنیا بیایند هم حداقل تا 18 سالگی هویت ایرانی برایشان متصور نیست. این مسئله مشکلاتی اعم از بی‌هویتی فرزندان، تشدید فقر زنان ایرانی و تبدیل ایران به یکی از کانون‌های بی تابعیتی در جهان را به وجود آورده است.