زنانی که با قلمشان جاودانه شدند؛ سیمین دانشور

لامارتین، شاعر و نویسنده‌ی فرانسوی می‌گوید: «منشاء هر کار بزرگی زن است، زن کتابی است که جز به مهر و محبت خوانده نمی‌شود». زنان همواره در جهان در عرصه‌های مختلف فعال بوده‌اند و خصوصا در ترویج و پیشرفت فرهنگ، هنر، ادبیات و علم، نقش بسزایی داشته‌اند. زنان، بخش جدایی‌ناپذیر ادبیات هستند و نمی‌توان نقش آن‌ها را در ادبیات نادیده گرفت. مصطفی مستور در این‌باره در کتاب «استخوان خوک و دست‌های جذامی» می‌نویسد: «اگه زنی در کار نباشه، عشقی هم در کار نیست. شکسپیر و حافظ و رومئو وژولیت و شیرین و فرهاد ول معطل‌اند. اگه روزی زن‌ها بخواند از این جا برند، تقریبا همه ادبیات و سینما و هنر دنیا رو با خودشون باید ببرند».

بنیتا هر هفته به بررسی زندگینامه و معرفی آثار زنان شاعر و نویسنده می‌پردازد. در این قسمت، به بهانه‌ی زادروز سیمین دانشور، نویسنده‌ی و مترجم گران‌قدر ایرانی، نگاهی به زندگی و آثار این بانوی نویسنده خواهیم داشت.

سیمین، بانوی داستان‌های ایرانی

سخن از بانویی است که شهرت و محبوبیتش به خاطر اندیشه‌ی والا و آثار ارزشمندی است که از او به جای مانده. سیمین دانشور، 8 اردیبهشت 1300، در شیراز به دنیا آمد. او اولین نویسنده‌ی زن ایرانیست که به صورت حرفه‌ای داستان نوشت. پدرش، دکتر محمدعلی دانشور (ملقب به احیاء السلطنه) از اهالی ادب و هنر و مادرش قمرالسلطنه حکمت، بانویی شاعر، هنرمند و نقاش بود که مدتی مدیر هنرستان دخترانه‌ی هنرهای شیراز بود. سیمین سه برادر و دو خواهر داشت. او از کودکی به ادبیات و هنر علاقمند بود و پدر و مادرش نیز این علاقه‌ی او را تحسین می‌کردند. سیمین دوران ابتدایی و متوسطه‌ی خود را در مدرسه‌ی انگلیسی «مهر آیین» به تحصیل پرداخت و در امتحانات نهایی شاگرد اول سراسر کشور شد. پس از اتمام دوره‌ی دبیرستان، به تهران آمد و در دانشکده‌ی ادبیات دانشگاه تهران مشغول به تحصیل شد.

سیمین دانشور در سال 1320 موفق به اخذ مدرک لیسانس شد و در همان سال پدرش را از دست داد. با وجود درآمد مکفی پدر و ثروت مادر، برای مدتی کار کرد.

از جمله کارهایی که سیمین دانشور به آن اشتغال داشت، معاونت اداره‌ی تبلیغات خارجی و همچنین نوشتن مقاله برای روزنامه‌ی ایران با نام مستعار «شیرازی بی‌نام» بود. او برای مدت کوتاهی نیز در رادیو تهران مشغول بود.

سیمین در سال 1327، اولین مجموعه‌ی داستان کوتاهش با عنوان «آتش خاموش» را منتشر کرد که برخی از داستان‌های این مجموعه‌ی شانزده قسمتی، قبلا در روزنامه کیهان، مجله بانو و امید چاپ شده بود.
سیمین دانشور اولین زنی است که داستان‌نویس بودن را به صورت حرفه‌ای پیش گرفت. البته قبل از دانشور هم زنانی مانند امینه پاکروان دست به قلم بودند؛ اما امینه به زبان فرانسه می‌نوشت و به فارسی مسلط نبود. در هر حال سیمین دانشور را به نوعی، اولین نویسنده ‌ی زن ایرانی می‌دانند. سیمین دانشور در دوره‌ای داستان‌نویسی را آغاز کرد که حضور زن به عنوان نویسنده خرق عادت بود؛ کاری را که فروغ فرخزاد در شعر انجام داد، دانشور در داستان ترسیم کرد. سیمین «آتش خاموش» را در 22 سالگی نوشت و در 27 سالگی به چاپ رساند. دانشور علاقه‌ی چندانی به این اثرش نداشت و معتقد بود که این مجموعه به مقتضای سنش بسیار رمانتیک است و به همین دلیل اجازه‌ی چاپ مجددش را نداد.

سیمین در اواخر بهار 1327 با جلال آل احمد آشنا شد. این آشنایی برای هردو نویسنده، نقطه‌ی عطف به شمار می‌آمد. برخی جلال را عامل اصلی پیشرفت سیمین دانشور در دنیای نویسندگی می‌دانند اما برخی دیگر معتقدند که سیمین به تنهایی و ذاتا نویسنده بوده است.

در سال 1328 سیمین موفق به اخذ دکتری ادبیات فارسی از دانشگاه تهران شد. سیمین در سال 1329 با جلال آل احمد ازدواج کرد. این ازدواج با مخالفت خانواده‌ی جلال روبرو شد و پدر جلال مراسم عقدکنان را ترک کرد. سیمین همچنین در سال 1331 با استفاده از بورس تحصیلی به ایالات متحده رفت و به مدت دو سال در دانشگاه استنفورد زیبایی‌شناسی خواند. او در آن فرصت اندک از والاس استنگر داستان‌نویسی و از فیل پریک نمایشنامه‌نویسی آموخت.

سیمین همواره در آثار خود به مشکلات زنان ایرانی پرداخته و آثار ماندگاری از خود برجای گذاشته است. از جمله آثار او می‌توان به این آثار اشاره کرد:

مجموعه داستان‌های سیمین دانشور
- آتش خاموش، اردیبهشت 1327
- شهری چون بهشت، دی 1340
- به کی سلام کنم؟ خرداد 1359
- از پرنده‌های مهاجر بپرس، 1376

رمان‌های سیمین دانشور
- سَووشون معروف‌ترین اثر دانشور در تیر 1348 
- جزیره‌ی سرگردانی، 1372
- ساربان سرگردان، 1380
-کوه سرگردان

سیمین علاوه بر نویسنده،‌ مترجم چیره‌دستی نیز بود اما این بعد از زندگی او اغلب ناگفته می‌ماند. او ترجمه‌های ماندگاری از آثار نویسندگان بزرگ ارائه داد؛ از جمله‌ی این آثار می‌توان به سرباز شکلاتی، نوشته‌ی برنارد شاو (1328)، دشمنان، نوشته‌ی آنتون چخوف (1328)، بنال وطن، نوشته‌ی آلن پیتون (1351)، باغ آلبالو، نوشته‌ی آنتوان چخوف (1381)، ماه عسل آفتابی، نوشته‌ی ریونوسوکه آکوتاگاوا و داغ ننگ، نوشته‌ی ناتانیل هاثورن اشاره کرد.

او همچنین آثار غیر داستانی همچون غروب جلال (1360)، شاهکارهای فرش ایران، راهنمای صنایع ایران و ذن بودیسم را از خود برجای گذاشت. عشق و علاقه‌ی سیمین و جلال، آن‌قدر زیاد بود که سیمین تا آخرین روزهای عمرش، حلقه‌ی جلال را از انگشتش بیرون نیاورد.

سیمین دانشور در عصر روز 18 اسفند 1390 در سن 90 سالگی در خانه‌اش در تهران درگذشت اما یاد و خاطره‌اش همواره جاویدان خواهد ماند.

اگر از خواندن این مقاله لذت بردید، می‌توانید «زنانی که با قلمشان جاودانه شدند؛ پروین دولت آبادی» را نیز بخوانید.  

خواننده‌ی گرامی،‌ بنیتا هر هفته دوشنبه شما را با نویسندگان زن در تمام جهان آشنا می‌کند. شما می‌توانید سری مقالات زنانی که با قلمشان جاودانه شدند را دوشنبه‌ی هر هفته در بنیتا بخوانید. همچنین می‌توانید به کانال تلگرام و سوپر گروه بنیتا در تلگرام بپیوندید.

منابع: Isna، aftabnews، mehrnews