برای بعضی از نوشتن‌ها صرف اطلاع شخصی و یکی، دو بار گذار مقطعی و مسافرت و شنیده‌های جسته‌وگریخته کفایت نمی‌کند، باید به مدد گفت‌وگو با کارشناسان و جست‌وجوهای اینترنتی و فضای مجازی و رسانه‌ها و... اطلاعات را تکمیل کرد که من هم تا شدنی بود، این کار را انجام دادم.
به گزارش به نقل از روزنامه فرهیختگان ،لاسک، منطقه لاسک، سد لاسک، طبیعت لاسک، اکوسیستم لاسک و... اینطور چیزها را که جست‌وجو می‌کنی، مثل خیلی جست‌وجوهای دیگر دوگانه‌ها جلب‌توجه می‌کند.
سوای تمام تصاویر زیبای لاسک، طبیعت بکر و جذاب و ماهی‌کبابی و... موضوعی که بیش از همه جلب‌توجه می‌کند، خبری است که دو روز پیش قطعی شدنش منتشر شد و مخالفت‌هایی که سال‌هاست وجود دارد و گویی اعتنایی به آن نمی‌شود.
دو روز پیش این خبر منتشر شد؛ «ساخت سد مخرنی لاسک شفت با حضور آقایان اردکانیان وزیر نیرو، مصطفی سالاری استاندار گیلان، جمعی از نمایندگان گیلان در مجلس شورای اسلامی و مسئولان استانی و شهرستان شفت آغاز شد.»
انتشار این خبر و وقوع این اتفاق همانا و موضعگیری‌های رسانه‌ای و انتقادات فعالان محیط‌زیستی هم همانا. هنوز تام و تمام از ماجرای سیل و سدها و نقش داشتن و نداشتن‌شان در پیشگیری یا تشدید سیل نگذشته است که از جنوب و مرکز به شمال می‌آییم و این‌بار سد و سدسازی انگار گریبانگیر لاسکی‌ها شده است.
سد لاسک چیست؟
طبق اطلاعات موجود سد لاسک با ارتفاع 63 متر به طول 3600 متر با هزار میلیارد تومان اعتبار روی رودخانه امامزاده ابراهیم در شفت به روش فاینانس داخلی ماده 56 با هدف تامین آب شرب شهرهای شفت، احمد سرگوراب و روستاهای اطراف و تنظیم آب مورد‌نیاز زیست‌محیطی پایین‌دست و همچنین بهبود وضعیت تامین آب کشاورزی اراضی پایین‌دست در مدت 48 ماه احداث می‌شود.
قرار است این سد با حجم مخزن 45میلیون مترمکعب و حجم آب قابل‌تنظیم سالانه 77 میلیون مترمکعب با هدف تامین پنج‌میلیون و 400میلیون مترمکعب آب آشامیدنی، 6هزار و 800هکتار شالیزار و باغ و همچنین 33میلیون و 100هزار مترمکعب آب زیست‌محیطی ساخته شود.
18 سال وقفه در اجرای ساخت سد
موضوع آغاز عملیات احداث ساخت سد لاسک ماجرای جدیدی نیست. با یک جست‌وجوی ساده در اینترنت به خوبی می‌توانید اطلاعاتی از این پروژه در سال‌های قبل را هم مشاهده کنید. طبق اطلاعات موجود پیش از اینکه اردکانیان، وزیر نیرو دو روز پیش بالاخره آغاز ساخت سد را اعلام کند، سابقه‌ای 18ساله برای این آغاز احداث سد وجود دارد؛ سابقه‌ای که هراز چندگاهی قرار بر شکسته‌شدنش بود اما عواملی مانع آن می‌شد.
آخرین‌بار هم به شهریور ماه سال گذشته باز می‌گردد که اردکانیان برای بهره‌برداری از چند پروژه در حوزه برق و آب و آغاز عملیات اجرایی «سد لاسک» در شهرستان شفت به گیلان سفر کرد ولی با اینکه مردم و مسئولان منطقه آماده حضور و آغاز کار بودند این اتفاق رخ نداد و اردکانیان استارت ساخت سد لاسک را نزد.
فشار نمایندگان وزیر را راضی کرد
همانطور که بالاتر اشاره شد، بارها و به دفعات قرار بر حضور مسئولان کشوری برای افتتاح و به نوعی آغاز ساخت سد لاسک بود اما هربار به دلایل زیست‌محیطی و مخالفت‌های جدی با ساخت این سد، ماجرا منتفی و به زمان دیگری موکول می‌شد.
بنا بر گفته یک منبع آگاه، اردکانیان شخصا با احداث این سد مخالف بوده و دلیل عدم‌حضور او برای آغاز احداث آن در شهریور ماه سال گذشته هم همین بوده است اما فشار بیش‌ازحد نمایندگان و مسئولان استانی آن هم در ایام منتهی به انتخابات (به هرحال سدسازی به‌عنوان نمونه‌ای عینی و قابل‌تبلیغ برای جلب رضایت عمومی و کسب آرای مردم) باعث شد وزیر نیرو عملیات ساخت سد لاسک را استارت بزند.
خشک‌شدن تالاب انزلی اصلی‌ترین آسیب ساخت سد لاسک
در میان جست‌وجو‌ها در ارتباط با مخالفت‌های کارشناسان با ساخت سد لاسک، یکی از اصلی‌ترین و پرتکرار‌ترین علت‌ها برای مخالفت، نابودی تالاب انزلی است؛ تالابی که همین حالا هم حال و روز خوشی ندارد و با مشکلات عدیده‌ای دست و پنجه نرم می‌کند.
برای دسته‌بندی چرایی مخالفت با ساخت سد لاسک با انبوهی از علت‌ها و اظهارات مواجه هستیم، برای همین مجبور به خوانش گزینشی و محدود آنها هستیم. فروردین امسال انجمن علمی برنامه‌ریزی اجتماعی دانشگاه تهران در سالن مطهری دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه میزبان نشستی تخصصی درباره محیط‌زیست و علوم اجتماعی با عنوان «سد لاسَک» بود.
آروین ایل‌بیگی، دانش‌آموخته عمران و فعال محیط‌زیست در این نشست گفت: «مدیران و کارشناسان شرکت آب منطقه‌ای گیلان هم مانند همتایان‌شان در سراسر ایران شیفته سدسازی هستند.
رئیس آب منطقه‌ای گیلان بارها اعلام کرده است ساخت 19 سد برای گیلان را در دستور کار دارند. یکی از 19 سد مدنظر هم سد لاسک است که قرار است روی رودخانه امامزاده ابراهیم شهرستان شفت در غرب استان گیلان ساخته شود؛ همان رودخانه‌ای که با فاصله 40 کیلومتری سال‌هاست به تالاب انزلی می‌ریزد و یکی از اصلی‌ترین منابع تامین‌کننده آب تالاب انزلی است. در 30 دی 97 از اخذ مجوزهای نهایی برای ساخت سد خبر دادند؛ سدی که ابتدا قرار بود لاستیکی باشد اما اکنون حرف از سد خاکی و مخزنی بزرگ است. در واقعیت امر هم تفاوت این سدها در عدد بودجه است و میزان سودی که پیمانکاران از ساخت آن بهره‌مند می‌شوند. براساس اطلاعات منتشرشده، با ساخت این سد 6 روستا به‌طور کامل زیر آب می‌رود.»
ایل‌بیگی با طرح این پرسش که مشکل ما با ساخت سد چیست؟ اضافه کرد: «مهم‌ترین دلیل مخالفت فعالان محیط‌زیست تصمیمات بخشی‌نگرانه مدیران است. مثلا اعلام‌شده است برای ساخت سد هزارمیلیارد تومان اعتبار در نظر گرفته شده است، درحالی که هزینه ساخت تصفیه‌خانه رشت- انزلی که سال‌هاست منتظر تامین وام بانک جهانی است 150 میلیارد تومان برآورد شده است. تصفیه‌خانه‌ای که در صورت ساخت می‌تواند بخش بزرگی از مشکلات تالاب بین‌المللی انزلی را حل کند و دیگر شاهد ریزش فاضلاب‌های بیمارستانی و شیرابه‌های شهرهای اطراف در آن نخواهیم بود.»
حسین ایمانی، عضو هیات‌علمی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران و استادگروه مطالعات و توسعه این دانشکده هم در این نشست پروژه‌هایی مانند سد لاسک را مانند بر شاخه نشستن و بن بریدن خواند و گفت: «این روال را نمی‌توان صنعت توسعه خواند بلکه به‌نوعی «کاسبی توسعه» است. با همین تفکر در جای‌جای ایران صنایع و سازه‌هایی ایجاد شده که محیط‌زیست منطقه را نابود کرده است.»
مخالفان به جلسات تخصصی بررسی دعوت نشدند
محمد کهنسال از اعضای انجمن طرفداران توسعه انزلی و معاون نظارت و پایش اداره کل محیط‌زیست گیلان گفت: «صرف‌نظر از ایرادات متعددی که در زمینه‌های فنی، محیط‌زیستی، اجتماعی و... در مخالفت با سد لاسک وجود دارد دو موضوع به نظر من از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. اولین موضوع فرآیند صدور مجوز است و اینکه بنا بر شنیده‌های موثق استادان و صاحب‌نظرانی که در جلسه اول با استدلالات تخصصی به مخالفت با احداث سد پرداختند دیگر به جلسات دعوت نشدند.
نکته دوم اینکه اصولا چرا از بین شیوه‌های متنوع مدیریت آب، مدیریت توزیع و مصرف به کلی به فراموشی سپرده شده و از بین روش‌های جمع‌آوری و تولید نیز بدترین روش ممکن یعنی ایجاد سد مخزنی آن هم در یک اکوسیستم بسیار ارزشمند و به‌شدت آسیب‌پذیر در دستور کار قرار گرفته است.»
سد لاسک شلیک آخر بر پیکره تالاب‌انزلی
برای جمع‌بندی بهتر موضوع و خوانش تمام نظرات، محمد درویش، فعال محیط‌زیست و عضو هیات‌علمی موسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور در ارتباط با احداث سد لاسک گفت: «تالاب انزلی همین الان هم وضعیت مساعدی ندارد و بخش بزرگی از این تالاب عمقی کمتر از چهاردهم متر دارد و عملا دیگر نمی‌توانیم در آن قایق‌سواری کنیم.
تالاب انزلی مشهورترین و یکی از مهم‌ترین تالاب‌ها در ایران است و علاوه‌بر اینکه از منظر گردشگری مثل یک صندوق ارزی پایدار می‌ماند، یکی از منابع اصلی تامین کسب‌وکار مردم آن منطقه نیز هست که از دیرباز تا امروز به اشکال مختلف صیادی، گردشگری، پرنده‌نگری و... مورد استفاده بوده و مردم از مواهب آن بهره می‌برده‌اند. حالا اما به‌شدت این تالاب به دلایل مختلفی ازجمله ورود خاک و رسوبات از بالادست که ناشی از ساخت‌وسازها و منطقه آزاد بودن است، ورود زباله‌ها که از سمت سایر رودهای دیگر به آن می‌ریزد و... در معرض افزایش رسوب است.
با این تفاسیر مشخص است تالاب وضعیت مناسبی ندارد و همه هم بر این موضوع اذعان دارند. در چنین شرایطی که تالاب نیاز به تیمار و بهبود شرایط و درمان دارد، ما با یک اقدام گلوله آخر را هم به سمت این تالاب شلیک می‌کنیم و روی تنها شاخه‌ای که آب تروتمیز و سالمی را به این تالاب می‌آورد سد می‌زنیم، همین سد لاسک و عملا حیات اکولوژیکی این اکوسیستم بی‌نظیر را به‌شدت به مخاطره می‌اندازیم. اگر دوستان اعتراف دارند که تالاب انزلی در شرایط بحرانی است، پس چگونه ماسک اکسیژن این بیمار را در شرایط بحرانی برمی‌داریم؟ اتفاقی که افتاده همین است و سد لاسک همین کار را می‌کند.»
ادعایی عجیب برای راضی کردن فعالان محیط‌زیست!
درویش در ادامه با اشاره به اظهارات مصطفی سالاری، استاندار گیلان پنجم اردیبهشت 98 در مراسم آغاز عملیات بهره‌برداری از سد لاستیکی باغبانان در حضور وزیر نیرو با اشاره به دغدغه فعالان محیط‌زیست درباره سد لاسک گفت: «ظرفیت مخزن و محل احداث سد تغییر پیدا کرده و 75 درصد مخزن نیز به حقابه زیست‌محیطی اختصاص یافته که در هیچ پروژه سدسازی چنین توجهی به دغدغه‌های محیط‌زیستی سابقه نداشته است.»
او گفت: «این آقایان مسئول برای اینکه از مخالفت‌های فعالان محیط‌زیست و کارشناسان بکاهند در ادعایی عجیب و غریب که استاندار آن را مطرح کرد گفتند ما 75 درصد آبی را که می‌خواهد پشت این سد جمع شود، حقابه محیط‌زیستی قرار داده‌ایم! 75 درصد عدد بسیار بزرگی است. این مقدار آب حجم بالایی است و تقریبا یعنی تمام آب موجود چون الباقی حجم آب تبخیر می‌شود و رسوبات و... است.
خب وقتی می‌خواهند این مقدار آب را حقابه محیط‌زیستی قرار دهند چرا سد می‌زنند؟ چرا چند میلیارد صرف ساخت سد می‌کنند؟ من توصیه می‌کنم این سد را نسازند چون با این تفاسیر به هیچ‌کدام از اهدافی که مدنظر دارند، نمی‌رسند و تمام حجم آب حقابه محیط‌زیست می‌شود. اینها کاملا نشان می‌دهد که این اظهارات واقعی نیست و واقعیت چیز دیگری است و حقابه‌ای که می‌خواهند به محیط‌زیست اختصاص دهند بسیار کمتر است.
اینها به بهانه آب شرب و تامین کشاورزی این سد را می‌خواهند احداث کنند، آن هم در منطقه‌ای که میانگین بارندگی‌ها نزدیک به دو متر است و ما کمبودی در این حوزه نداریم و با یک مقدار مدیریت مصرف مشکل به راحتی حل می‌شود. خنده‌دار است در جایی که با چند متر کندن به آب می‌رسیم، سد بسازیم و حیات رودخانه‌ها و اکوسیستم محیط را به مخاطره بیندازیم.»
