«سطح سواد سلامت روانی مردم کم است» این را محمد حاتمی، رئیس سازمان نظام روانشناسی که به مناسبت روز جهانی روانشناس سخن گفت، اعلام کرد.
به گزارش به نقل از روزنامه همدلی ،این اولین بار نیست که زنگ خطر پایین بودن دانش عمومی سلامت روان در کشور توسط مسئولان ذیربط به صدا در می‌آید. هر از چندگاهی و به مناسبت‌های مختلف پایین بودن سواد سلامت این حوزه توسط مسئولان گوشزد می‌شود، اما از آنجا که ضرورت این موضوع هم از سوی مردم و هم سیاست‌گذاران حوزه بهداشت درک نشده است، در عمل شاهد هستیم تغییرمثبتی در این حوزه اتفاق نمی افتد.
کارشناسان حوزه روانشناسی در تعریف سواد سلامت روانی می‌گویند: سواد سلامت روان به معنی دانش و باورهای فرد در مورد اختلالات روان است که به شناسایی، مدیریت و پیشگیری از بیماری‌ها کمک می‌کند. در واقع سلامت روانی مهارت های شخصی، شناختی و اجتماعی است که توانایی افراد در دستیابی درک و استفاده از اطلاعات برای ارتقا و حفظ سلامت را تعیین می‌کند.
با توجه به این تعریف و با توجه به آمارها و گزارش‌های میدانی و همچنین شرایط کنونی جامعه نشان می دهد، دانش عمومی به حوزه سلامت روان بسیار پایین بوده و به عبارتی سواد سلامت این حوزه از وضعیت خوبی برخوردار نیست.
واقعیت این است دانش سلامت روانی در کشورمان مغفول مانده است و به سلامت روان در مقایسه با سلامت جسم بهایی چندان داده نمی‌شود. در صورتی که سلامت روان یکی از موضوعات مهم برای ارتقای سطح سلامت جامعه و به عنوان یک شاخص سلامت مطرح است و نبود این دانش پیامدهای نامطلوب بهداشتی و اجتماعی فراوانی را به همراه دارد.
چند ماه پیش، مدیرکل دفتر سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد وزارت بهداشت به مطالعه‌ای که بر روی افرادی که اختلال روان پزشکی داشتند اشاره کرد و گفت: بر اساس نتایج این مطالعه، دو‌سوم از جامعه هدف برای دریافت درمان و خدمات اقدام نکرده بودند و 67 درصد از این افراد بهبود خود به خودی بیماری را دلیلی بر عدم مراجعه به روانپزشک اعلام کردند که این نشان از پایین بودن سطح سواد سلامت روان در جامعه است.
یک روانشناس با اشاره به وضعیت نامطلوب سواد سلامت روانی در ایران گفت: آگاهی به وضعیت روانی که به سواد سلامت روانی تعبیر می‌شود در کشور بسیار پایین است و یکی از دلایل افزایش آسیب‌های اجتماعی نیز به ضعف در این حوزه برمی‌گردد.«طاهره امیری» با بیان این که اغلب کشورها سطح سلامت روانی افراد جامعه را به عنوان شاخصی برای سلامت جامعه می‌دانند.
افزود: بدون تردید فردی که بتواند به شرایط روحی و
روانی و همچنین نقاط ضعف و قدرت خود آگاهی و اشراف داشته باشد، توانایی کنترل هیجانات و اتفاقات زندگی خود را دارد. جامعه‌ای که افراد آن سلامت باشند، جامعه نیز سالم است.
وی افزود: متاسفانه پایین بودن سطح دانش سلامت روانی فقط به عدم آگاهی شهروندان نسبت به وضعیت روحی و روانی خود برنمی‌گردد، بلکه آگاهی به خدمات روانشناختی نیز شامل می‌شود. اکنون سطح سلامت روانی جامعه به حدی پایین است که بسیاری از مردم حتی تحصیلکرده‌ها نیز تفاوت روانشناس با روانپزشک را نمی‌دانند و حتی در مواردی کاربردشان را یک کاربرد فرض می‌کنند و حتی این دو عنوان را مترادف هم می‌دانند.
این روانشناس با اشاره به تابوها فرهنگی و عرفی گفت: آن میزانی که سلامت جسمی برای مردم ملموس است، سلامت روان مورد توجه قرار نگرفته است. یکی از دلایل این موضوع می‌تواند «انگ» و «برچسب زنی» باشد.
بسیاری از مردم ما هنوز باور ندارند همان گونه جسم بیمار می‌شود و به پزشک نیاز پیدا می‌کند. ، «روان» نیز از این قاعده مستثنی نیست و برخی اوقات و تحت شرایط خاص روان نیز نیاز به پزشک و معالجه پیدا می‌کند.
اما بسیاری از مردم به دلیل فقدان سواد سلامت مراجعه به روانشناسان یا روانپزشکان را ضعف و ایراد می‌دانند و همواره سعی می کنند از آن بگریزند، غافل از این که با پیش گرفتن این روش، نه تنها مشکل روحی و روانی آنان حل نمی‌شود بلکه عمیق‌تر نیز می‌شود. پژوهش ها نشان می دهد نبود سواد سلامت روان، انگ و برچسب زنی موجب شده اختلالات روانی به موقع تشخیص و تحت درمان قرار نگیرد. این در حالی است ارتقای سلامت روانی به کاهش انگ در جامعه منجر می‌شود.
امیری تصریح کرد: افرادی که آگاهی کمتری در خصوص سواد سلامت روان دارند در زمان درگیر شدن با مشکلات روحی و روانی، اهمیت پیشگیری و دریافت خدمات پیشگیرانه را نیز درک نمی‌کنند و وارد مقوله پیشگیری نمی‌شوند که بیماری آنها به موقع تشخیص داده شود، در صورتی که مرحله پیشگیری اولیه تا 15 درصد از ابتلا به بیماری‌های روان می‌کاهد.
امیری اختلالات سلامت روان در دنیا را رو به رشد دانست و گفت: سلامت روان افراد نه فقط در ایران بلکه در تمام دنیا به دلیل نا برابری‌های اجتماعی و اقتصادی در معرض تهدید است، چرا که جهانی شدن تجارت به اختلافات طبقاتی دامن زده است و اختلاف طبقاتی نیز یاس، ناامیدی خشونت و ... را با خود به همراه می‌آورد.
این روانشناس با اشاره به پیامدهای نامطلوب بهداشتی و اجتماعی نبود دانش سلامت روان ، آموزش در مدارس، دانشگاه‌ها و آموزش خودمراقبتی را راهکاری برای ارتقای سواد سلامت روان جامعه دانست و ملاک و معیار سلامت روان را دارا بودن احساس امنیت، آرامش، کفایت، خودآگاهی نسبت به نقاط ضعف و قوت خود، احترام به خود، پذیرش نقاط ضعف، احترام به حقوق دیگران،مسئولیت پذیری ، شناسایی نیازها و همچنین استقلال و برنامه‌ریزی در خصوص آینده عنوان کرد.
با توجه به اهمیت سلامت روانی در زندگی فردی و خانوادگی افراد و همچنین هزینه‌های بالای سیستم بهداشتی ، به نظر می‌رسد لازم است افراد با کسب مهارت‌های فردی در حفظ و ارتقای سلامت خویش تلاش کنند. سیستم نظام سلامت نیز ضمن این که بهترین و جامع‌ترین خدمات را ارائه دهد به آموزش شهروندان با هدف ارتقای سطح سواد سلامت روان اقدام کند.
