ایران کشوری زلزله‌خیز است و معمولاً هر چند سال یک‌بار از این منظر خسارات زیادی به کشور وارد می‌شود ازاین‌رو متخصصان ایرانی با فناوری و دانش داخلی موفق به اجرای بزرگ‌ترین آزمایش سازه‌ای در دنیا شدند که نتیجه قابل‌قبول به‌دست‌آمده از آن، بیانگر رشد شاخص فناوری کشور در زمینه مهندسی زلزله است.
بزرگ‌ترین آزمایش اتصال تیر به ستون در دنیا، مربوط به پروژه فرانمای آیمکس (IMAX) امروز چهارشنبه در آزمایشگاه پیشرفته مهندسی زلزله کشور، متعلق به پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله انجام شد.
این آزمایش، اولین آزمایش مهم در مجموعه آزمایشگاه‌های پیشرفته مهندسی زلزله محسوب می‌شود که مربوط به مقاومت زلزله اتصالات یکی از بزرگ‌ترین برج‌های چند منظوره تهران به ارتفاع بیش از 100 متر است، طراحی اتصالات تیرها به ستون‌های این سازه به روشی کاملاً جدید، به دو صورت پیچی و جوشی و به صورت اتصال صلب با استفاده از ورق کناری انجام شده است.
بحث ایمنی ساختمان‌ها در برابر زلزله یکی از دغدغه‌های مهم جامعه و مسئولان است، این موضوع به‌خصوص برای ساختمان‌های بلندمرتبه اهمیت دو چندانی دارد که در همین راستا کشورهای پیشرفته برای رسیدن به این هدف، اقدام به ساخت آزمایشگاه‌های بزرگ و پیشرفته مهندسی زلزله کرده‌اند که چنین آزمایشگاهی سال گذشته در کشور به بهره‌برداری رسید.
مدیر آزمایشگاه‌های پیشرفته مهندسی زلزله وابسته به پژوهشگاه زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله درباره انجام این آزمایش گفت: این آزمایشگاه جزو 10 تا 12 آزمایشگاه بزرگ مهندسی زلزله در دنیاست و در غرب آسیا و منطقه خاورمیانه، نمونه ندارد.
مرتضی بسطامی درباره انجام آزمایش امروز توضیح داد: این آزمایش مربوط به اتصال یکی از برج‌های تهران با ارتفاع حدود 127 متر با مساحت بیش از 152 هزار مترمربع است، ابعاد این سازه با توجه به بحث مقاومت در برابر زلزله و اینکه ریسک زلزله در تهران بالا است، نیاز به یک سری ضوابط و معیارهای فنی خاص دارد که طبق استانداردها باید جوابگو باشد.
وی تأکید کرد: چون پروژه در ابعادی بزرگ و فراتر از یک سازه معمولی است، قطعاً آیین‌نامه آن‌ها را الزام به انجام آزمایش می‌کند با توجه به اینکه تاکنون امکان انجام این‌گونه آزمایش‌ها داخل کشور وجود نداشت به همین دلیل شاید انجام نمی‌شد و شاید هم برای موارد خاص به خارج از کشور فرستاده می‌شدند که هزینه‌های سنگینی نیز داشتند.
بسطامی گفت: البته این آزمایش نیز قرار بود در امریکا یا اروپا انجام شود که بیش از 250 هزار دلار هزینه در بر داشت اما در داخل کشور با کمتر از یک‌دهم آن هزینه انجام شد که از دو جنبه برای ما بسیار مهم است؛ یکی ایجاد ظرفیت و دانش فنی و دیگری جلوگیری از خروج ارز از کشور است.
وی افزود: از آنجا که این مجموعه آزمایشگاهی در داخل کشور ساخته شده و طبق آخرین استانداردهای بین‌المللی آزمایشگاهی کشورهایی مانند ژاپن، امریکا و اروپا فعالیت می‌کند از این رو کاملاً قابل اطمینان است.
بسطامی ادامه داد: نتایج این آزمایش بر اساس استاندارد تعیین‌شده اعلام می‌شود، مثلاً در استاندارد مشخص شده اگر به این نتیجه برسید قابل‌قبول است، بنابراین این نتیجه در هر کجای دنیا مورد پذیرش است و گزارش آن را به مجامع بین‌المللی ارائه خواهیم داد چون بزرگ‌ترین آزمایشی است که در این اندازه در دنیا انجام شده است.
وی درباره اتصال این سازه گفت: این نوع اتصال که به آن «اتصال با صفحات کناری» گفته می‌شود یک اتصال خاص و جدیدی در دنیاست که برای سازه‌هایی با دهانه‌های بزرگ و ارتفاع زیاد استفاده می‌شود ازاین‌رو از لحاظ مقاومت در برابر زلزله حتماً باید مورد آزمایش قرار گیرد.
مدیر آزمایشگاه‌های پیشرفته مهندسی زلزله افزود: با توجه به اینکه یک کشور زلزله‌خیز هستیم نتیجه این آزمایش می‌تواند در برج‌هایی که از این سیستم برای ساخت استفاده کنند کاربرد داشته باشد البته باید در نظر داشته باشیم که هر سازه و طراحی؛ آزمایش مخصوص به خود را دارد.
وی گفت: مقاومت سازه در مقابل فشار 170 تن قابل‌قبول و طبق استاندارد است اما این سازه تا 220 تن مقاومت کرد که بسیار خوب است، نتیجه این آزمایش‌ها به ما کمک می‌کند که مثلاً در طراحی ضخامت‌ها را بیشتر و یا سازه‌ها را سنگین‌تر کنیم تا برجی ایمن بسازیم.
بسطامی با اشاره به اینکه این آزمایش به ما نشان می‌دهد که این طراحی توانایی تحمل چه میزان نیروی زلزله را دارد، افزود: البته معیار ما ریشتر نیست بلکه فشاری است که از رخداد زلزله وارد می‌شود، یعنی بر اساس فرمول می‌گوییم مثلاً یک زلزله 6 ریشتری چه میزان نیرو وارد می‌کند و نتیجه آزمایش را بر اساس آن بررسی می‌کنیم.
وی اظهار داشت: مقاومت در برابر 170 تن نیرو برای یک زلزله شدید در تهران قابل‌قبول است یعنی اطمینان داریم اگر زلزله شدیدی در تهران رخ دهد این برج مقاوم است.
بسطامی تأکید کرد: با توجه به جدید بودن روش اتصال در این پروژه، لازم است ابتدا این اتصالات با ابعاد واقعی ساخته شده و تحت آزمایش‌های موردنیاز برای تائید قرار گیرند، در صورت تائید این روش جدید اتصال، توسط مراجع ساختمان‌سازی کشور، می‌توان از این نوع اتصال در ساخت سازه‌ها در سراسر کشور به‌عنوان یک روش ساخت اتصالات تیر به ستون استفاده کرد.
وی گفت: این پروژه جزو بزرگ‌ترین آزمایش‌ها در نوع خود در سطح دنیا است که اکنون کشور به توانایی انجام آن دست یافته است، پیش از این آزمایش‌هایی در مقیاس کوچک‌تر در آزمایشگاه‌ها و دانشگاه‌های بزرگ دنیا انجام شده است، انجام این آزمایش مهم بیانگر رشد شاخص فناوری کشور در زمینه مهندسی زلزله خواهد بود.
*** درباره آزمایشگاه پیشرفته مهندسی زلزله
در ایران، بعد از وقوع زلزله‌های مخرب گذشته، تصمیم به احداث مجموعه آزمایشگاه‌های پیشرفته مهندسی زلزله گرفته شد و پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله از سال 1391 اقدام به ساخت این مجموعه آزمایشگاهی در فضایی به مساحت بیش از 10 هزار مترمربع کرده است.
تا سال گذشته بیشتر بخش‌های این مجموعه به بهره‌برداری رسید و آماده ارائه خدمات فنی، مهندسی و تحقیقاتی به داخل و خارج از کشور است، احداث این مجموعه می‌تواند در راستای اقتصاد مقاومتی در پروژه‌های مهم مهندسی کشور نقش مهمی ایفا کند و سالیانه مانع از خروج مقادیر قابل‌توجهی ارز از کشور شود.
این آزمایشگاه یکی از آزمایشگاه‌های بزرگ مهندسی زلزله در دنیا و بزرگ‌ترین آزمایشگاه پیشرفته مهندسی زلزله در منطقه خاورمیانه و غرب آسیا است که با تلاش و همت پژوهشگران پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله در منطقه سوهانک تهران طراحی و ساخته شده است.
علمی 9014** 1055