به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از مهر، موضوع صادرات گاز ایران به اروپا طی دو دهه اخیر محل بحث کارشناسان بوده است؛ موافقان این ایده معتقدند با صادرات گاز به قاره سبز می‌توان از یارانه سیاسی غرب در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران بهره برد و مخالفان هم می‌گویند صادرات گاز ایران به اروپا نه‌تنها اقتصادی نیست بلکه ازنظر به دست آوردن موقعیت سیاسی در اروپا نیز کارساز نخواهد بود.
طی چند سال گذشته گروه اول با پذیرش عملی نبودن صادرات گاز به اروپا، روی بازارهای گازی اطراف کشور تأکید دارند هر چند که هنوز هم برخی افراد معتقدند باید صادرات گاز به اروپا را فعال کرد.
به گفته کارشناسان، صادرات گاز ایران با خط لوله به طول 3 هزار کیلومتر و با در نظر گرفتن قیمت بالای نفت، با هزینه‌های آن سربه‌سر است و سود خاصی نصیب کشور نمی‌شود مگر از جنبه ژئوپلیتیک؛ بررسی‌های اقتصادی نیز نشان می‌دهد صادرات گاز به کشورهای اروپایی هیچ منفعتی برای کشور ندارد و حتی این موضوع توسط مسئولان امروز وزارت نفت هم تأیید شده است.
به‌عنوان نمونه وزیر نفت در تاریخ 29 آبان 94 در نشست سران مجمع کشورهای صادرکننده گاز، رسماً صادرات گاز به اروپا از طریق خط لوله را رد کرد و گفت: اولویت وزارت نفت ایران درفروش گاز، صادرات به کشورهای همسایه است چرا صادرات گاز به اروپا هزینه‌های بالای ترانزیت و ساخت خط لوله را برای کشور به همراه دارد و این موضوع سود ما را کاهش می‌دهد.
همچنین وی در تاریخ 29 مرداد 95 هم درباره این موضوع گفت: صادرات گاز به اروپا از طریق ال ان جی انجام خواهد شد.
با این وجود وزیر نفت در گفت‌وگوی اخیر خود که با حاشیه‌های بسیاری همراه شد به موضوع صادرات گاز به اروپا اشاره کرد و محقق شدن این موضوع را به روسیه نسبت داد. زنگنه در این گفتگو مطرح کرده است: «روسیه در حال حاضر تقریباً انحصار بازار اروپا را در دست دارد و کسی را راه نمی‌دهد و در اروپا رقیب ایران است، بنابراین نباید این مسائل را با هم قاطی کنیم. «رفاقت» با «رقابت» دو امری است که باید در کنار هم به آن‌ها توجه کرد. نباید فکر کنید کشوری که رفیق است، رقیب نیست. ما هم رفیق هستیم و هم رقیب، اما روسیه نمی‌گذارد کسی در آن بازار وارد شود.»
این اظهارات زنگنه با واکنش‌های زیادی در فضای مجازی همراه شد چرا که این‌گونه القا می‌کرد که روسیه اجازه ورود ایران به بازار گاز اروپا را نمی‌دهد درحالی‌که عدم ورود ایران به بازار اروپا دلایل اقتصادی و سیاسی دارد و عامل آن روسیه نیست.
چرا حضور ایران در بازار گاز اروپا منطقی نیست؟
بر اساس گزارش‌های منتشرشده توسط نهادهای پژوهشی مانند مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، صادرات گاز به اروپا چه به‌صورت خط لوله و چه به‌صورت گاز مایع به‌هیچ‌عنوان صرفه اقتصادی ندارد و بهترین بازار برای صادرات گاز ایران، کشورهای همسایه هستند. با این وجود اگر تصمیم کشور برای صادرات گاز به بخشی از اروپا جهت صرف‌نظر از منافع اقتصادی نهایی شود، ازنظر سیاسی و جغرافیایی امکان صادرات وجود ندارد.
مسیرهای صادراتی گاز به اروپا به‌ویژه سوریه شرایط لازم برای صادرات گاز به اروپا را ندارند و تنها راه، ترانزیت گاز از ترکیه به اروپاست که وزیر نفت رسماً این راهکار را رد کرده است به همین دلیل روی صادرات گاز از طریق ال ان جی تأکید دارد. وی در برنامه سال 96 خود عنوان کرده است در سال 1400 صادرات گاز ایران از طریق ال ان جی 18 میلیارد مترمکعب خواهد بود؛ که با توجه به توقف 6 ساله پروژه ایران ال ان جی، این موضوع هم بسیار بعید است.
دلیل تأکید بر ورود به بازار ال ان جی
اروپا و آمریکا طی یک دهه گذشته خواستار کاهش اتکای این قاره به گاز روسیه شده‌اند. طبق آمار بیش از 40 درصد نیاز گازی اروپا از سوی روسیه تأمین می‌شود که با توجه به احداث خط لوله نورد استریم 2 این میزان افزایش خواهد یافت. آمریکا اما با تحریم این خط لوله، شرکت‌های حاضر در این پروژه و همچنین دولت آلمان را تهدید کرده است در صورت همکاری با روسیه، آن‌ها را تحت شدیدترین تحریم‌ها قرار خواهد داد.
به نظر می‌رسد این تهدید آمریکا برای کاهش وابستگی اروپا به گاز روسیه و همچنین افزایش سهم ال ان جی در سبد مصرفی گاز اروپاست زیرا یکی از ویژگی‌های اصلی ال ان جی این است که به‌راحتی می‌توان از کشورهای تولیدکننده آن را دریافت کرد، درست برخلاف خط لوله که یک ابزار انحصاری در تأمین انرژی است.
به همین دلیل دان برولیت، معاون وزیر انرژی آمریکا، دی ماه 97 در مصاحبه‌ای تلویزیونی از قطر خواسته بود تا درزمینه صادرات گاز به اروپا، روسیه را کنار بزند و اجازه ندهد، مسکو بازار گازی این قاره را در انحصار خود داشته باشد. به گفته کارشناسان درست است که هزینه نهایی واردات گاز مایع نسبت به گاز طبیعی بیشتر است، اما اروپا باید در نظر بگیرد که ممکن است گاز ارزان برای امنیت ملی آنان گران تمام شود.
بازی زنگنه در زمین غرب
تأکید غرب و به‌ویژه آمریکا برای افزایش عرضه ال ان جی به اروپا در حالی تبدیل به یک هدف استراتژیک شده است که کمیته روابط خارجی مجلس اروپا در آوریل سال 2016 میلادی گزارشی را تدوین کرد که در بند 22 این گزارش به‌صراحت تأکید شده است برای روزهای پسابرجام، باید صنعت ال ان جی در ایران را توسعه داد و از آن حمایت کرد.
تأکید اروپا برای کشاندن گاز کشورمان به اروپا از چند منظر به ضرر جمهوری اسلامی ایران است؛ نخست آنکه بازارهای منطقه‌ای از ایران گرفته‌شده و به سایر رقبا مانند ترکمنستان، روسیه و قطر اهدا می‌شود. دوم آنکه مانع عمیق‌تر شدن پیوند سیاسی – اقتصادی ایران با همسایگان می‌شود. ضرر سوم، کاهش شدید درآمدهای گازی ایران به نسبت صادرات گاز به همسایگان خود است و چهارم، آمریکا و اروپا را برای رسیدن به هدف خود یعنی کاهش وابستگی به گاز روسیه از ظرفیت ایران بهره می‌گیرد.
از طرفی، در صورت توسعه صنعت ال ان جی در ایران، غرب می‌تواند از این ابزار برای تحریم راحت‌تر کشورمان بهره برده و دقیقاً همان سناریویی که در کاهش صادرات نفت ایران به‌پیش برده، برای گاز ایران هم پیاده کند درحالی‌که صادرات گاز از طریق خط لوله به کشورهای همسایه هیچ‌گاه تحریم نشده و امکان تحریم شدن آن نیز وجود ندارد؛ نمونه ساده آن صادرات گاز ایران به کشورهای ترکیه و عراق است که حتی از تحریم‌های بین‌المللی نیز معاف بوده‌اند.
این موارد به‌خوبی نشان می‌دهد صادرات گاز ایران به اروپا از طریق ال ان جی که موردحمایت وزیر نفت قرار دارد، هم ازنظر اقتصادی و هم ازنظر سیاسی و موضوع تحریم، به سود غربی‌هاست و بجای آنکه موضع ایران را در مقابل تحریم‌ها تقویت کند، موجب آسیب‌پذیر شدن اقتصاد کشور و کاهش قدرت جمهوری اسلامی ایران می‌شود.
در چنین شرایطی که صادرات گاز به اروپا یک اشتباه استراتژیک است، وزیر نفت می‌گوید برای صادرات گاز به اروپا، روسیه اجازه ورود ما را نمی‌دهد که به نظر می‌رسد طرح چنین مسئله نادرستی، سرپوش برای تصمیم وزارت نفت است که البته اجرایی هم نشده است.
