ژانر ملودرام چیست؟

ملودرام اثری نمایشی یا ادبی است که پی‌رنگ آن احساسی و متقدم بر شخصیت‌پردازی است و به گونه‌ای طراحی می‌شود تا قدرتمندانه عواطف مخاطب را جذب کند و نسبت به دیگر آثار بیشتر به جزئیات کاراکترها می‌پردازد. شخصیت‌ها اغلب به سادگی ترسیم می‌شوند و ممکن است کلیشه‌ای به نظر برسند. ملودرام‌ها معمولاً در فضای خصوصی خانه صحنه‌پردازی می‌شوند و بر مسائل اخلاقی، خانوادگی، عشق و ازدواج، اغلب با چالش‌هایی از یک منبع خارجی، مانند یک موجود وسوسه‌آفرین یا یک شرور اشرافی تمرکز دارند.

همچنین بخوانید:
ژانر حماسی چیست؟ هرآنچه باید درباره ژانر حماسی بدانید

این لفظ در ابتدا فقط برای توصیف نمایش‌‌های درام که تلفیقی از موسیقی و حرکت بودند، به کار می‌رفت اما در حال حاضر در موارد متعددی مثل نمایش روی صحنه بدون موسیقی متن، رمان، فیلم، تلویزیون و برنامه‌های رادیویی نیز به کار می‌رود. در متون مدرن، این واژه به طور عمومی یک مفهوم تحقیرآمیز پیدا کرده است یعنی در واقع نشان می‌دهد که اثر مورد نظر فاقد هرگونه باریک بینی و ریزه‌کاری، گسترش شخصیت‌ها و یا هر دو مورد ذکرشده است.

ریشه‌شناسی

واژه Melodrama از یک واژه فرانسوی قرن نوزدهم به نام mélodrame نشات گرفته است. این واژه، خود از دو بخش مشتق شده. واژه یونانی melos μέλος به معنی آواز یا عضو. (مقایسه کنید با واژه ملودی melody که از واژه یونانی μελωδία melōdia به معنای آواز خواندن نشات گرفته است). بخش دوم drame، نشات گرفته از زبان لاتین پس از دوره کلاسیک است (که درنهایت آن هم به یک واژه یونانی کلاسیک drama δράμα برمی‌گردد و به معنای طرح نمایشی است.)‌ لفظ ملودرام از سده پنجم پیش از میلاد مسیح کاربرد پیدا کرده ‌است.

فیلم‌های ملودرام

ملودرام یک ژانر فرعی از ژانر اصلی درام محسوب می‌شود. مشخصه فیلم‌های ملودرام، طرح آن‌ها برای جذب کردن و بالا بردن عواطف مخاطبان است. آن‌ها به طور کلی به گسترش کاراکترهای کلیشه‌ای، تعاملات و تم‌های بسیار احساسی وابسته هستند. فیلم‌های ملودراماتیک تمایل به استفاده از طرح‌هایی دارند که اغلب با بحران‌های احساسات انسانی، رابطه عاشقانه یا دوستانه شکست خورده، مشکلات خانوادگی ادامه‌دار، تراژدی، بیماری، اختلال روانی یا دشواری‌های فیزیکی و احساسی سروکار دارند. قربانیان، زوج‌ها، شخصیت‌های پرهیزگار، قهرمانان و سردمداران رنج‌کشیده (که معمولاً قهرمانان زن هستند) در ملودرام‌ها ارائه و معرفی می‌شوند این افراد معمولاً تحت فشارهای اجتماعی، تهدید، سرکوب، ترس‌ها، حوادث غیرمحتمل و یا مشکلات با دوستان، جامعه، کار، عشق، یا خانواده هستند. قالب ملودراماتیک به شخصیت اجازه می‌دهد تا با وجود مشکلات خود کار و تلاش کند و با استقامت مداوم، اعمال فداکارانه و شجاعت ثابت‌قدم بر مشکلات فائق آید.

منتقدان فیلم گاهی اوقات از اصطلاح تحقیرآمیز برای اشاره ضمنی به یک داستان غیرواقعی، رقت‌بار و پر از عناصر اغراق‌شده استفاده می‌کنند. این داستان معمولاً عاشقانه یا با موقعیت‌های خانوادگی است و کاراکترهای کلیشه‌ای که شخصیت مرکزی آن‌ها اغلب موارد یک زن است را به تصویر می‌کشد این نوع فیلم‌ها مستقیماً در جهت جذب مخاطبان زن ساخته شده‌اند و معمولاً نویسندگان آن‌ها هم از زنان هستند. ملودرام‌ها به طور مشخص بر مسائل، تم‌ها، وظایف و عشق در خانواده متمرکز می‌شوند. از آنجایی که ملودرام‌ها بر واحد خانواد تاکید دارند، زنان معمولاً در نقش‌های فرمان‌بردار و سنتی به تصویر کشیده می‌شوند و شخصیت زن داستان در مواجه با این مسائل ازخودگذشتگی و سرکوب‌شدگی نشان می‌دهد. در این فیلم‌ها معمولاً شخصیت مرد باید یاد بگیرد که درباره مشکلات و مسائل مطرح شده به بحث و گفتگو بنشیند و راه حل پیدا کند که این به خودی خود باعث می‌شود فیلم‌های ملودرام برای بینندگان زن جذاب باشد. ملودرام‌ها معمولاً توجه‌‌شان را بر کاراکتر قربانی قرار می‌دهند.
فیلم‌های ملودرام همیشه در درجه اول به فرهنگ عمومی مرتبط بوده است. هرچند که ممکن است موضوعات مورد بحث در برخی مواقع زندگی ثروتمندان یا افراد خیلی پیچیده باشد.

از آنجایی که محل فیلم‌برداری در ملودرام‌ها در یک خانه یا یک شهر کوچک قرار می‌گیرد می‌تواند از این جهت برای فیلم‌ساز چالش‌برانگیز باشد که باید حس عمل و هیجان داده شده را تنها در یک محیط کم‌جا و کوچک خلق کند؛ یک راه اضافه کردن لوکیشن‌های بیشتر، از طریق فلش‌بک به گذشته است. حس گیر افتادن در یک فضای کوچک می‌تواند منجر به دلبستگی به اهداف یا افراد دست‌نیافتنی شود و یا نوعی از پرخاشگری باطنی را ایجاد کند.

تاریخچه فیلم‌های ملودرام

فیلم‌های غم‌انگیز بخش بزرگی از فیلم‌های دوره صامت را تشکیل می‌دادند. فیلم های صامت به طور طبیعی وجودشان را از فیلم های ملودرام وام می‌گیرند چراکه در آن‌ها تنها وسیله‌ای که یک بازیگر می‌تواند معنا و احساسات را به مخاطب انتقال دهد از طریق حالت‌های چهره و بدن است. یکی از اولین فیلم‌های ملودرام صامت به کارگردانی فرانک پاول به نام «یک نادان آنجا بود» A Fool There Was 1915 است. استاد فیلم‌های ملودرام صامت اما دی. دبلیو. گریفیث بود که در بسیاری از فیلم‌هایش مانند « سوزی پاک‌دل» True Heart Susie 1919 لیلین گیش را به عنوان یک زن قهرمان بی‌گناه نشان می‌داد. از دیگر آثار او در این ژانر می توان به «شکوفه‌های پرپر» Broken Blossoms 1919، «یتیمان طوفان» Orphans of the Storm 1922 و «در دوردست شرق» Way Down East 1920 اشاره کرد.

بیشتر فیلم‌های ملودرام در دهه‌های 1930 و 1940، به فیلم‌های اشک‌آور، گریه‌آور و یا احساسات برانگیز معروف بودند. اکثراً از داستان‌های زنانه، مثل رمان‌های عاشقانه یا عاشقانه‌های تاریخی اقتباس شده بودند. ملودرام‌ها بر روی ذهنیت، دیدگاه و تمایلات زنان تمرکز دارند؛‌ با این حال بر اساس آئین‌نامه هِیز (‌Hays Code یا آئین‌نامه تولید تصاویر متحرک، مجموعه‌ای از قوانین اخلاقی در سینمای آمریکا بوده که از سال 1930 تا 1968 اجرا می‌شده ‌است.)‌ این تمایلات به وضوح بر صفحه نمایش از دهه 1930 تا اواخر دهه 1960 نشان داده نمی‌شد.
در طول دهه 1940،‌ ملودرام‌های گینزبورو پیکچرز بریتانیایی (یک شرکت فیلم‌سازی در ناحیه هوکستون لندن)‌ در ارتباط با مخاطبان موفق عمل کردند. آن‌ها از نوع مجموعه فیلم‌هایی با نام یکسان نبودند ولی در واقع رشته فیلم‌های غیرمرتبطی بودند که تم‌های مشابهی داشتند و اغلب دارای بازیگران تکرارشونده که شخصیت‌های مشابهی را در هر کدام از فیلم‌ها بازی می‌کردند،‌ بودند. محبوبیت این فیلم‌ها در در سال‌های بعد از جنگ به اوج خود رسید اما تولید این فیلم‌ها در سال 1949 با پایان یافتن گینزبورو،‌ به اتمام رسید. نخستین فیلم از این رشته فیلم‌ها،‌ «مرد خاکستری»‌ The Man in Grey (براساس رمانی به همین نام) بود که اکران آن در سال 1943 با موفقیت بسیار بزرگی همراه شد. فیلم‌های مشابه دیگری در ادامه این فیلم ساخته شدند که بیشتر بر اساس رمان‌های ملودراماتیک آن دوره بودند.

این فیلم‌ها در صدر فروش گیشه در بریتانیا و بالاتر از تولیدات مطرح هالیوودی قرار گرفتند و باعث شکسته شدن تعدادی از رکوردهای آن دوره شدند. یکی از عوامل جذاب بودن این فیلم‌ها به تمایل مردم برای فرار از واقعیت‌های زندگی در زمان جنگ جهانی دوم برمی‌گردد. لسلی آرلیس Leslie Arliss کارگردان چند تا از موفق‌ترین این فیلم‌ها از جمله « داستان عاشقانه»‌ Love Story 1970 و «بانوی تبه‌کار»‌ The Wicked Lady 1945 بود. در زمان اوج موفقیت ملودرام‌ها،‌ جیمز میسون و مارگارت لاک‌وود به ترتیب به عنوان محبوب‌ترین بازیگر مرد و زن انگلیسی انتخاب شدند.
موفقیت این ملودرام‌ها منجر به این شد که تولیدکنندگان بریتانیایی دیگر هم به ساخت آثاری با تم‌های مشابه روی بیاورند. از بین آثار آن‌ها می‌توان به «هفتمین روسری» The Seventh Veil، «بت پاریس» Idol of Paris و «رشته صورتی و موم» Pink String and Sealing Wax اشاره کرد.

کارگردان موفق فیلم‌های ملودرام دهه 1950،‌ داگلاس سیرک آلمانی بود که با راک هادسن روی فیلم‌های «بر باد نوشته»‌ Written on the Wind و «هرچه خدا می‌خواهد»‌ All That Heaven Allows همکاری کرد. هر دو مورد از نمونه‌های ماندگار این ژانر هستند. ملودرام‌ها در دهه 1990 بیشتر در قالب سریال‌های تلویزیونی بودند و مخاطبانشان را زنان امریکایی تشکیل می‌دادند چراکه مواردی همچون اثرات اعتیاد به الکل، خشونت خانوادگی، تجاوز و نظایر آن را به تصویر می‌کشیدند. یک نمونه متداول این ژانر،‌ فیلم آنجلیکا هیوستون،‌ «آگنس براون»‌ Agnes Browne 1999 است. در دهه 1970،‌ راینر ورنر فاسبیندر که بسیار تحت تاثیر داگلاس سیرک قرار گرفته بود، این ژانر را با ساخت فیلم‌هایی چون «تاجر چهار فصل»‌ The Merchant of Four Seasons 1971، «سفر مادر کاسترز به بهشت»‌ Mother Küsters’ Trip to Heaven 1975 و « اشک‌های تلخ پترا فون کانت»‌ The Bitter Tears of Petra von Kant 1972 گسترش داد.

او همچنین با خلق شاهکار «علی: ترس روح را می‌خورد.»‌ Ali: Fear Eats the Soul 1974 به بیان و انتقاد از نژادپرستی،‌ بیگانه‌هراسی و سن‌گرایی (نوعی گرایش به ترجیح دادنِ افراد جوان به افراد مسن‌تر است.)‌ پرداخت. داستان این فیلم پیرامون عشق بین امی، یک زن مسن آلمانی و علی، یک کارگر مهاجر مراکشی در جنگ جهانی دوم در آلمان است. اخیراً‌ تاد هینز این ژانر را با ساخت فیلم‌هایی نظیر «دور از بهشت»‌ Far from Heaven در سال 2002 و «کارول»‌ Carol در سال 2015 تجدید کرده است.

ملودرام و مخاطب مدرن

امروزه ملودرام‌های کلاسیک کمتر از گذشته در فیلم‌ها و تلویزیون‌های دنیای غرب رایج هستند. با این حال، هنوز هم در مناطق دیگری، به ویژه در آسیا و در کشورهای اسپانیایی زبان به طور گسترده‌ای محبوبیت دارند. این ژانر در سریال‌های تلویزیونی کشورهای آمریکای لاتین (تله‌نوولا)‌ به ویژه در ونزوئلا، مکزیک، کلمبیا، آرژانتین و برزیل، و همچنین در نمایش‌های تلویزیونی آسیایی به خصوص در کشورهایی همچون کره‌جنوبی، ژاپن، تایوان، چین، هند، ترکیه و فیلیپین استفاده می‌شود. مهاجران برون‌مرزی این کشورها که گستردگی وسیعی در سطح جهان دارند، باعث شکل‌گیری یک بازار جهانی برای این سبک از فیلم‌ها و سریال‌ها شده‌اند.
منابع:‌ itpworld.wordpress.com ، www.filmsite.org ، Wikipedia

کپی برداری و نقل این مطلب به هر شکل از جمله برای همه نشریه‌ها، وبلاگ‌ها و سایت های اینترنتی بدون ذکر دقیق کلمات “منبع: بلاگ نماوا” ممنوع است و شامل پیگرد قضایی می شود.