خبرگزاری فارس: مالک شریعتی کارشناس انرژی با توجه به اتفاقی که در چند سال اخیر در آستانه زمستان و فصل سرما به خاطر آلودگی هوا روی می‌دهد و معمولا مدارس و دانشگاه‌ها در شهر‌های صنعتی و آلوده کشور یک ماه تعطیلات اجباری را تجربه می‌کنند، این مساله را مورد چالش قرار داده است.
مقدمه
جریان امور در سال‌های اخیر به سمت و سویی رفته است که دغدغه اصلی مردم در فصل سرما، دیگر خود سرما نیست، چراکه علاوه بر سردی هوا و مشکلات ناشی از آن، شهر‌های بزرگ و صنعتی کشور دچار معضل جدی آلودگی مفرط هوا شده‌اند، به طوری که سال به سال بر شدت آلودگی تا مرز بحران افزوده می‌شود و همان طور که پیروز حناچی شهردار تهران اذعان کرد، شاخخص آلودگی هوا با عبور از مرز 200 پی پی ام و شرایط اضطرار، باید تخلیه شهر از سکنه در دستور کار قرار بگیرد. از طرف دیگر هر سال بر تعداد روز‌های آلوده افزوده شده، شهر‌های جدیدی نیز به فهرست شهر‌های آلوده اضافه می‌شوند.
یکی از راهکار‌هایی که اخیرا کارشناسان مطرح کرده‌اند، تعطیلات زمستانی است که خبرگزاری فارس در این باره با دکتر مالک شریعتی مشاور پژوهشکده انرژی و محیط زیست گفتگو کرده است.
* مساله آلودگی هوا تا حد جدی است و قوانین ما تا چه حد بازدارندگی دارد؟
شریعتی: آلودگی هوا از هر آلودگی محیط زیستی دیگر مهمتر و خطرناک‌تر است؛ چراکه فضای تنفسی سالم و هوای پاک «حق مردم» است و کسی نمی‌تواند این حق اولیه را انکار کند یا نادیده بگیرد. شما برای پرهیز از بیماری‌ها می‌توانید مردم را به رعایت بهداشت فردی تشویق کنید یا مواد غذایی سالم و کم خطر را توصیه کنید، اما هوا چیزی نیست که بتوان نمونه سالم آن را همراه داشت و استفاده کرد.
قوانین بالادستی ایران حرف‌های جدی در این زمینه دارد که حتی از کشور‌های صنعتی هم قویتر است؛ اصل 50 قانون اساسی می‌گوید «در جمهوری اســـلامی، حفـــاظت محیط زیست که نسل امروز و نسل‌های بعد باید در آن حیات اجتماعی رو به رشدی داشته باشند، وظیفۀ عمومی تلقی می‌گردد. از این رو، فعالیت‌های اقتصادی و غیر آن که با آلودگی محیط زیست و تخریب غیرقابل جبران آن ملازمه پیدا کند، ممنوع است.» معاهده بین المللی منشور انرژی وقتی به محیط زیست می‌رسد، می‌گوید کشور‌ها باید آثار محیط زیستی زیانبار در قلمرو خود را با توجه به مقتضیات ایمنی و به طریقی که از لحاظ اقتصادی کارا باشد، به حداقل کاهش دهند؛ در حالی که طبق قانون اساسی ایران، هر نوع فعالیت اقتصادی مخل محیط زیست باید مطلقا ممنوع باشد، اما متاسفانه این قوانین بالادستی وقتی به پایین دست می‌رسد گرفتار ملاحظات، تعارفات، تبصره ها، منفعت طلبی‌ها و ... شده با جان مردم بازی می‌شود.
*راه حل فوری برای این معضل آلودگی هوا چیست؟
شریعتی: تدبیر برای کاهش آلودگی هوا و حذف عوامل آلاینده از محیط زندگی و تنفس مردم اساسی‌ترین کاری است که باید انجام شود؛ ولی متاسفانه سرعت تولید آلودگی و منابع آلاینده همچون خودرو‌ها و صنایع آلاینده اطراف شهر‌های بزرگ و صنعتی آن چنان است که بعید به نظر می‌رسد، در کوتاه مدت بتوان تغییر جدی در نوع فناوری خودرو‌ها و صنایع ایجاد کرد.
مدیران و مسوولان ذیربط نسبت به موضوع در طول سال و ایام غیرآلوده، تقریبا در تعطیلی کامل به سر می‌برند و تنها به محض فرا رسیدن اولین روز‌های پایداری هوا و ایجاد آلودگی، بسته به میزان و شدت آلودگی، اقداماتی را دنبال می‌کنند که تنها جنبه تسکین موقت دارد؛ هشدار به بیماران قلبی، افراد مسن و کودکان برای عدم خروج از خانه، تعطیلی موقت صنایع آلاینده، زوج و فرد کردن تردد خودرو‌ها از در منازل و توقف فروش طرح روزانه ترافیک و تعطیلی تدریجی مهدکودک‌ها، مدارس و در نهایت دانشگاه‌ها و ادارات دولتی و خصوصی در دستور کار قرار می‌گیرد.
این تصمیمات مقطعی، غیر دقیق و از روی ناچاری به دلیل آنکه از قبل برای مردم قابل برنامه‌ریزی نیست، نمی‌تواند چندان راهگشا باشد؛ تعطیلی مدارس به صورت روزانه اعلام می‌شود و خانواده‌ها و کارمندان از قبل امکان برنامه ریزی برای خروج از شهر و هوای آلوده آن را برای مسافرت چند روزه ندارند؛ ضمن اینکه ادارات و شرکت‌ها نیز نمی‌توانند برنامه حضور کارکنان خود را از قبل برنامه ریزی کنند و براساس نیاز خود به افراد مرخصی یک یا چند روزه برای مسافرت بدهند.
نتیجه آن می‌شود که چند روزی مدارس قطره چکانی تعطیل می‌شوند، ولی تقریبا خانواده‌ها و بچه هایشان در هوای آلوده شهر مانده اند و تنفس می‌کنند و آلودگی هوا هم چندان تغییری نمی‌کند.
* آیا مسوولان می‌توانند تعطیلی‌ها را زودتر اعلام کنند؟ نقش مجلس در این باره چیست؟
شریعتی: سازمان هواشناسی می‌تواند با بررسی روند سال‌های گذشته معین کند که در چه روز‌هایی از سال آلودگی هوا به مرز‌های اضطرار، هشدار و بحران می‌رسد که با توجه به تجارب چندسال اخیر احتمالا بازه‌ای یک ماهه در ماه‌های آذر و دیماه مشخص خواهد شد. مجلس می‌تواند به دولت اختیار دهد که اولا سال تحصیلی را ـ در شهر‌های در معرض آلودگی هوا در کشور ـ از ابتدای شهریورماه آغاز کند و ثانیا بر اساس پیش بینی سازمان هواشناسی هر ساله بازه زمانی حداکثر یک ماهه تعطیلات زمستانی را لااقل از یک هفته قبل از آن در آن شهر‌ها و مناطق آلوده اعلام و عملیاتی کند.
در نتیجه، در زمان اوج پایداری و آلودگی هوا، دانش آموزان و دانشجویان به تعطیلات زمستانی می‌روند و خانواده‌ها می‌توانند برای این روز‌ها برای مسافرت خود برنامه ریزی کنند و ادارات نیز مانند تعطیلات تابستانه به مدیریت مرخصی کارمندان خود در این یک ماه بپردازند. مهمترین و اصلی‌ترین نتیجه اجرایی شدن این تصمیم آن است که در روز‌های آلودگی شدید هوا در شهر‌های صنعتی، مردم می‌توانند با برنامه ریزی قبلی به مسافرت بروند تا هم آلودگی تردد خودرو‌ها کمتر شود و هم خود از محیط آلوده فاصله بگیرند و چند روزی را در مناطقی با هوای پاک بگذرانند و راحت‌تر نفس بکشند.
* تعطیلات زمستانی چه مزایای دیگری می‌تواند برای مردم داشته باشد؟
شریعتی: پیش بینی تعطیلات زمستانی برای مردم باعث خواهد شد که در فصل سرما مسافرت به مناطق گرمسیر به ویژه سواحل جنوبی کشور رونق بگیرد و عاملی برای توسعه گردشگری و ارتقای اقتصادی آن مناطق شود، چراکه در تعطیلات تابستان عمده سفر‌های تفریحی به شمال کشور و بعضا استان‌های سردسیری، چون آذربایجان و اردبیل و مناطق کوهستانی غرب کشور صورت می‌پذیرد و مناطق گرمسیر رونق چندانی ندارند.
با تعطیلی مدارس و دانشگاه‌ها در فصل سرد سال، میزان قابل توجهی از تقاضای سوخت خصوصا گاز طبیعی به منظور تامین گرمایش این اماکن در مناطق سردسیر کشور کاهش می‌یابد و لذا مدیریت مصرف گازطبیعی نیز از نتایج مهم مدیریت تعطیلات خواهد بود؛ همچنین خطر آتش سوزی مدارس به خاطر وسایل گازسوز ناایمن و آسیب به دانش آموزان لااقل به مدت یکماه کاهش می‌یابد.
البته برای این طرح مانند هر طرح دیگری باید پس از تدقیق و دیدن جوانب مختلف اجرایی آن، پیوست فرهنگی ـ اجتماعی دیده شود. لازم است برای مردم فرهنگ سازی شود تا از این فرصت برای مسافرت و دیدن سایر مناطق کشور که معمولا در تابستان به آن مکان‌ها نمی‌روند بهره بگیرند. رسانه‌ها باید به کمک بیایند و اطلاع رسانی کنند و دولت نیز باید برای تشویق مردم به مسافرت در زمستان، زیرساخت‌های حداقلی گردشگری در مناطق هدف را فراهم کند و مشوق‌هایی برای این مناطق نظیر کاهش عوارض جاده‌ای آن‌ها یا کاهش مالیات هتل‌ها و رستوران‌ها در نظر بگیرد. البته امثال این طرح، گرچه از تصمیمات مقطعی به مراتب بهتر است و مردم تکلیف خود را از قبل می‌دانند، اما تنها برای میان مدت موثر و مفید است و وظیفه مسوولان در بررسی و دنبال کردن راهکار‌های بلندمدت از قیبل آنچه در حوزه ارتقای فناوری و کاهش دائمی منابع آلودگی قابل انجام است، نباید فراموش شود.
