کبد چرب (Fatty liver) یا استئاتوز واژه کلی برای اشاره به جمع شدن چربی در کبد است. وجود چربی در کبد، طبیعی می‌باشد، اما اگر این میزان از چربی بیشتر از 5 تا 10 درصد وزن کل کبد شود، فرد به بیماری کبد چرب دچار شده است.
کبد بدون خستگی بدن را سم زدایی می‌کند،صفرای مورد نیاز برای هضم چربی را تولید می کند، هورمون‌ها را می‌شکند و ویتامین‌ها،مواد معدنی و آهن مورد نیاز و ضروری بدن را ذخیره می‌نماید. انباشته شدن چربی در سلول‌های کبدی می‌تواند به التهاب این سلول‌ها منجر شود.
کبد نقش مهمی در سوخت و ساز و شکستن چربی‌ها در بدن دارد. در صورت بروز اختلال در آن، چربی در کبد رسوب کرده و موجب بروز کبد چرب می‌شود.
انواع کبد چرب
کبد چرب به سه دسته کلی، کبد چرب غیرالکلی، کبد چرب الکلی و کبد چرب حاد بارداری تقسیم می‌شود.
کبد چرب غیرالکلی
این بیماری زمانی رخ می‌دهد، که کبد در شکستن چربی ها دچار مشکل می‌شود و با جمع شدن چربی در بافت‌های کبد، فرد دچار کبد چرب می‌گردد. این بیماری با مصرف الکل مرتبط نبوده و زمانی مشخص می‌شود که 10 درصد و یا بیشتر وزن کبد حاوی چربی باشد. این بیماری خود نیز به چند دسته تقسیم شده و در شدیدترین مراحل باعث سیروز کبدی و یا زخم و سپس نارسایی کبدی می‌گردد.
کبد چرب الکلی
این بیماری جزء اولین مرحله‌های بیماری های کبدی مربوط به الکل است. کبد با مصرف زیاد الکل صدمه دیده و قادر به شکستن چربی ها نیست. اگر فرد از مصرف الکل خودداری کند، این نوع کبدچرب کم کم درمان می‌گردد، اما در صورت ادامه به مصرف الکل فرد ممکن است دچار سیروز کبدی شود.
کبد چرب بارداری
هرچند این نوع از کبد چرب خیلی نادر بوده، با این حال جمع شدن چربی در هنگام بارداری می‌تواند خطرات جدی هم برای مادر و هم برای جنین داشته باشد.
این بیماری می‌تواند باعث نارسایی کبدی، نارسایی کلیه، عفونت شدید و یا خونریزی شود. هرچند دلیل این بیماری کاملا شناخته نشده اما دانشمندان معتقدند این بیماری با هورمون های این دوران در ارتباط است.
علایم این بیماری در سه ماه سوم رخ داده و شامل حالت تهوع، استفراغ، درد در قسمت بالایی سمت راست شکم، زردی و کسالت عمومی است. زنان باردار باید آزمایش های لازم را برای اطلاع از این بیماری انجام دهند، اکثر زنان پس از زایمان شروع به بهبود می‌کنند.
علائم بیماری کبدی:
معمولا علائم کبد چرب به صورت عیان نیستند. بنابراین ممکن است سالها با این شرایط زندگی کنید و اصلا متوجه آن نشوید. در اثر گذشت زمان، برخی از نشانه‌ها خود را نشان می‌دهد. این نشانه‌ها شامل موارد زیر است:
- احساس خستگی داشتن
- خستگی مفرط
- کاهش وزن
- کاهش اشتها
- ضعف
- حالت تهوع
- گیجی
- مشکل در تمرکز
- درد در مرکز یا قسمت فوقانی و راست شکم
- کبد بزرگ شده
- نفخ و گاز
- ادرار تیره رنگ
- کبود شدن بدن به راحتی
- عرق کردن بیش از حد
- یبوست
- قسمت های تیره و خشک بر روی گردن و زیر بازو
برخی از اوقات کبد چرب به سیروز منجر می‌شود. سیروز بیماری است که در آن وزن کبد حدود سه پوند می‌شود. این گزینه یکی از انواع خطرناک و تهدید کننده زندگی از بیماری کبد چرب است. در اثر گذشت زمان، بافت‌های سالم کبد با بافت‌های زخمی جایگزین می‌شود و همین امر مانع از عملکرد درست کبد خواهد شد. بافت‌های زخمی جلوی گردش خون از طریق کبد را می‌گیرند و پردازش مواد مغذی، هورمون‌ها ، داروها را کندتر می‌سازند و باعث می‌شوند مواد سمی در داخل بدن باقی بمانند.
نشانه‌های سیروز کبدی شامل تجمع مایع در بدن،ضعف عضلات، خونریزی داخلی، زرد شدن پوست و چشم و از کارافتادگی کبد است. معمولا بیماری کبد چرب تنها بعد از بررسی و معاینات پزشکی قابل تشخیص است. بررسی های پزشکی و دستگاه‌هایی وجود دارد که می‌توان از آن برای تشخیص تشکیل NAFLD استفاده کرد. پزشک ممکن است متوجه شود که کبد بیمار بزرگتر از حد واقعی آن است. این بیماری را می‌توان با انجام ازمایش خون نیز تشخیص داد. تعداد زیاد برخی از آنزیم‌ها نشان دهنده بیماری کبد چرب است. سونوگرافی را نیز می‌توان برای بررسی دقیق تر کبد مورد استفاده قرار داد.
بیوپسی یا برداشت بافت نیز تشخیص NAFLD را ممکن می‌سازد. پزشک می‌تواند بخشی از کبد را با سوزن بردارد و آن را مورد بررسی قرار دهد. اگر فکر می‌کنید در معرض خطر ابتلا به NAFLD قرار دارید یا نشانه‌های موجود را در خود شناسایی کردید بهتر است به یک پزشک متخصص مراجعه کنید.
آیا کبد چرب قابل درمان است؟
آری. با کاهش وزن (در افراد چاق) یا تغییر در شیوه زندگی (افزایش فعالیت جسمانی، پیاده‌روی و ...)، اصلاح رژیم غذایی، قطع مصرف مشروبات الکلی، کنترل دقیق قند خون با کمک پزشک می‌توان در جهت درمان این بیماری نتیجه مطلوبی را به دست آورد.
در برخی موارد جهت کنترل این بیماری با توجه به شدت عارضه، از دارو استفاده می‌شود. داروهایی نظیر اورزوداکسی کولیک اسید، ویتامین E و متفورمین نیز در درمان آن مورد استفاده قرار می‌گیرد. البته ذکر این نکته ضروری است که علی‌رغم تجویز دارو، هنوز هم کاهش وزن و تغییر در شیوه زندگی از ارکان اصلی درمان بیماری کبد چرب به شمار می‌روند.
درمان کبد چرب
مهم‌ترین روش درمانی در این بیماری، رفع علت زمینه‌ای بروز بیماری است. کاهش وزن در افراد چاق، ترک مصرف مشروبات الکلی، کنترل بیماری دیابت، کاهش چربی‌های خون و تغییر در شیوه زندگی و انجام فعالیت بدنی مهم‌ترین اصول درمان این بیماری است. در صورت درمان کبد چرب می‌توان مانع پیشرفت ضایعه کبدی شد.
درمان خانگی و تغییرات سبک زندگی در کبد چرب
با رعایت موارد زیر، شما میتوانید کبد چرب را کنترل و درمان کرده، این موارد شامل:
کاهش وزن
در صورتی که شما اضافه وزن داشته و یا چاق هستید، با افزایش میزان کالری مصرفی در روز و فعالیت بدنی، اقدام به کاهش وزن کنید. همچنین با اتخاذ یک رژیم غذایی سالم نیز بخود کمک کنید. برای دریافت راهنمایی در این مورد به پزشک و یا متخصص تغذیه مراجعه کنید.
ورزش کرده و فعالیت بدنی تان را افزایش دهید
هدفتان را حداقل 30 دقیقه ورزش در طول روز قرار داده و اگر نیاز به کاهش وزن هم دارید، این میزان را افزایش دهید.
دیابت و کلسترول خون خود را کنترل کرده و به توصیه های پزشکتان عمل کنید
از کبد خود محافظت کنید
از کارهایی که فشار زیادی بر کبد می‌آورند همچون مصرف الکل و یا مصرف خودسرانه دارو خودداری کنید.
درمان کبد چرب با طب جایگزین
هرچند اثر هیچ یک از روش های طب جایگزین برای درمان کبد چرب اثبات نشده‌اند، اما ترکیبات طبیعی می‌توانند در درمان کبد چرب مفید باشند، یکی از این مکمل ها شامل:
ویتامین E
از نظر تئوری ویتامین ایی و سایر انواع ویتامین های آنتی اکسیدان می توانند به سلامت کبد کمک کنند. از آنجا که ویتامین E می‌تواند خطراتی از جمله افزایش خطر مرگ در مردان و یا افزایش خطر سرطان پروستات داشته باشد، برای مصرف این ویتامین و میزان مصرف آن بایستی با پزشک مشورت کنید.
پیشگیری از ابتلا به کبد چرب
برای کاهش خطر ابتلا به کبد چرب رعایت موارد زیر موثر می‌باشند:
رژیم غذایی سالم
یک رژیم غذایی سالم حاوی میوه، سبزیجات، غلات کامل و چربی های سالم می‌تواند خطر ابتلا به کبد چرب را کاهش دهد.
حفظ وزن سالم و تناسب اندام
اگر شما چاق هستید و یا اضافه وزن دارید کاهش وزن به شما کمک می‌کند. اگر وزن مناسبی دارید برای حفظ وزن و تناسب اندام خود و جلوگیری از چاقی اقدام کنید.
ورزش و تمرین
ورزش در بیشتر روز های هفته کمک کننده است، البته اگر مدت هاست ورزش نکرده‌اید، پیش از ورزش با پزشک مشورت کنید.
ترک الکل
ترک مصرف الکل می‌تواند از ابتلا به کبد چرب الکلی جلوگیری کند.
آیا کبد چرب بیماری خطرناکی است؟
در اکثر موارد این بیماری خطرناک نیست. در صورت درمان نشدن به موقع در درازمدت مقادیر زیادی چربی در کبد رسوب می‌کند و موجب بروز التهاب کبدی می‌شود. این بیماری ممکن است موجب ابتلا به سیروز در کبد شود بنابراین نباید نسبت به این عارضه بی‌تفاوت بود.
مصرف برخی از داروها مانند داروهای ضد فشار خون متیل دوپا، داروهای مسکن مثل ایندومتاسین و ... و داروهای ضد افسردگی از جمله ایمی پرامین می‌تواند به اختلال در آنزیم‌های کبدی منجر شود که با قطع آنها، میزان آنزیم‌ها طبیعی می‌شود.
نحوه تشخیص بیماری
آزمایش ها و تست هایی که برای مشخص کردن ابتلا به کبد چرب استفاده می‌شوند، شامل:
- آزمایش خون، که شامل تست عملکرد آنزیم های کبدی می‌شود.
- تصویر برداری، که از طریق روش های مختلف همچون CT اسکن و اولتراسوند و یا ام آر ای (MRI) انجام می‌شود.
- آزمایش بافت های کبدی، که با یک سوزن کوچک بخش کوچکی از کبد برای انجام آزمایش برای تشخیص ابتلا به کبد چرب برداشته می‌شود.
رژیم غذایی مخصوص درمان کبد چرب
سلامت کبد به صورت مستقیم با آنچه میخورید در ارتباط است اگر یک رژیم غذایی سالم و مغذی داشته باشید میتوانید سالها از سلامت کبد خود لذت ببرید و در صورتی که با مشکل کبدی مواجه هستید نیز میتوانید با تغییر سبک زندگی و استفاده از رژیم غذایی سالم به بهبود وضعیت کبد خود کمک کنید.
عادت های روزانه مضر برای سلامت کبد
اگر فکر می‌کنید فقط الکل برای کبد بد است، دوباره فکر کنید. چیزهایی که هر روز مرتبا میخورید هم عوارضی برای کبدتان دارد.
برای پاکسازی کبد چه بخوریم؟
کبد یکی از اعضای مهم و ضروری برای سلامت بدن است. بدن برای حذف سموم، تجزیه هورمون ها، پاکسازی خون، هضم چربی و ذخیره سازی مواد معدنی و ویتامین های ضروری به کبد نیاز دارد. علاوه بر این، کبد یکی از اندام های پرکارکرد در بدن محسوب می شود. از آنجایی که این روزها تعداد آلاینده ها و سموم در هوا و غذاها افزایش یافته است، بدن برای خلاص شدن از شر آن ها به کبد نیاز دارد.
