سرویس اقتصاد مشرق - اصطلاح لیست سیاه در ادبیات رسمی و حقوقی اف‌ای‌تی‌اف وجود ندارد و صرفاً در فضای رسانه‌ای مطرح است؛ منظور از لیست سیاه همان حالت اقدام متقابل است که این نهاد از کشورهای دیگر می‌خواهد که اقدامات مقابله‌ای را علیه کشور موردنظر ذیل توصیه شماره 19 اتخاذ کنند، بنابراین از نظر فنی بهتر است به جای واژه «لیست سیاه»، از ترکیب «لیست اقدامات مقابله‌ای» استفاده کرد.
اما توصیه شماره 19 چیست؟
در این توصیه آمده است: «مؤسسات مالی باید ملزم شوند در روابط کاری و معامله با اشخاص حقیقی و حقوقی و مؤسسات مالی کشورهایی که توسط گروه ویژه مشخص شده‌اند، تدابیر مربوط به شناسایی کافی مشتریان را به نحو شدیدتری اعمال کنند. تدابیر مذکور، باید مؤثر و متناسب با ریسک‌های موجود باشند. در صورت درخواست گروه ویژه، کشورها باید بتوانند اقدامات متقابل متناسبی را به اجرا گذارند. همچنین، کشورها باید بتوانند جدا از هرگونه درخواست گروه ویژه، اقدامات متقابل را به عمل آورند. این‌گونه اقدامات باید مؤثر و متناسب با ریسک‌های موجود باشند».
این توصیه شامل 9 اقدام می‌شود که کشورهای عضو اف‌ای‌تی‌اف باید در تعامل با ایران آن‌ها را لحاظ کنند، اما آیا فعال شدن این 9 اقدام تأثیری هم بر روابط کارگزاری بانکی ایران خواهد داشت؟
بی‌تأثیر بودن لیست اقدامات مقابله‌ای بر روابط بانکی
در روزهای منتهی به نشست اخیر اف‌ای‌تی‌اف، جریان رسانه‌ای حامی آن تاکید می‌کرد که با ورود ایران به لیست اقدامات مقابله‌ای، مبادلات بانکی ایران با جهان قطع می‌شود، اما شواهد نشان می‌دهد که حامیان لوایح اف‌ای‌تی‌اف دست به یک بزرگ‌نمایی در بیان پیامدهای لیست اقدامات مقابله‌ای اف‌ای‌تی‌اف زدند و درک درستی از آن ندارند.
چنین تصور نادرستی را می‌توان از آغاز همکاری ایران با اف‌ای‌تی‌اف در سال 95 عنوان کرد، یعنی زمانی که اف‌ای‌تی‌اف برای ترغیب ایران به انجام برنامه اقدام، نام ایران را به طور اسمی و نه واقعی از لیست اقدام مقابله‌ای تعلیق کرد و تصور همگان نیز بر آن بوده است که کل موارد نه گانه اقدامات مقابله‌ای ذیل توصیه شماره 19 علیه ایران تعلیق شده است.
بررسی‌های دقیق‌تر از بیانیه‌های اف‌ای‌تی‌اف نشان می‌دهد که بند A «شناخت تقویت‌شده مشتری» به عنوان مهم‌ترین بند اقدامات مقابله‌ای هیچ‌گاه تعلیق نشده و از سال 95 تاکنون علیه ایران در حال پیگیری بوده است.
علاوه بر بند A، در ژوئن 2019 بند H (افزایش نظارت بر شاخه‌ها و شعب خارجی مؤسسات مالی ایران) و در اکتبر 2019 بندهای B و I (معرفی سازوکارهای پیشرفته برای نظارت بر تراکنش‌های مالی و افزایش نظارت‌های خارجی روی گروه‌های مالی و تمام زیرگروه‌ها و شعبه‌های مستقر در کشور مربوط) از اقدام مقابله‌ای اف‌ای‌تی‌اف علیه ایران اجرا شده است. حتی با عملیاتی شدن تهدید اخیر اف‌ای‌تی‌اف به اجرای پنج بند دیگر از اقدامات مقابله‌ای، باز هم وضعیت ایران تغییر نخواهد کرد؛ چراکه اساساً این بندها در قیاس با بند A بسیار ناچیز هستند.
همچنین این نکته را هم باید خاطرنشان کرد که اف‌ای‌تی‌اف در تعامل با کشوری که طبق توصیه شماره 19 تحت اقدامات مقابله‌ای قرار می‌گیرد، درنهایت می‌تواند درخواست افزایش نظارت داشته باشد و بحث قطع روابط کارگزاری بانکی در این توصیه‌ها وجود ندارد.
تنها این تحریم‌های آمریکاست که به صورت قاطعانه دستور به قطع همکاری داده و تنبیهات جدی برای خاطیان در نظر می‌گیرد. درنتیجه، اقدامات وزارت خزانه‌داری آمریکا در اعمال تحریم‌های بانکی علیه کشورها بسیار مؤثرتر و مهم‌تر از توصیه‌های اف‌ای‌تی‌اف است و در شرایطی که ایران تحت شدیدترین تحریم‌های بانکی ثانویه آمریکا قرار دارد، بازگشت به لیست اقدامات مقابله‌ای هیچ تغییری در وضعیت کشور ایجاد نخواهد کرد. همان‌گونه که عملیاتی شدن سه بند از اقدامات مقابله‌ای (B، H و I) در دوره‌های گذشته نیز، تأثیری بر روی روابط بانکی کشور در شرایط تحریم نداشته است.
