عاقبت شایعه‌ بسته سیاستی

 به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از شرق، از طرفی دیگر کاهش نرخ سود تسهیلات بانک‌ها را دچار مشکل می‌کند، به‌هرحال بانک‌ها باید نرخ سپرده را از محل درآمدشان تأمین کنند و در این صورت متضرر می‌شوند. اگر دولت بخواهد به صورت دستوری به بانک‌ها تکلیف کند که نرخ سود تسهیلات را پایین آورند قطعا نه‌تنها برای بانک‌ها بلکه برای اقتصاد کلان هم دردسرساز خواهد شد». اینها بخشی از گفته‌های کامران ندری، معاون اسبق پژوهشکده پولی و بانکی در پی پچپچه‌های این روزها درباره تغییر در نرخ‌های سود بانکی است. یکی از کارشناسان بانکی مرکز پژوهش‌ها نیز با اشاره به هدف اعمال سیاست بازار باز توسط بانک مرکزی تأکید می‌کند: بانک مرکزی اصلا به دنبال تغییر در نرخ سودها نبوده، تمام آن چیزی که در عملیات بازار باز به دنبال آن بود این بود که با توجه به نرخ تورم انتظاری که حدودا 18 درصد است فعالیت کند. به گمان من حالا که تورم انتظاری بالاتر هم رفته برنامه‌ای برای کاهش هیچ یک از سودهای بانکی ندارد.

شایعه احتمال تغییر در نرخ سودهای بانکی 

 پچپچه‌هایی که درباره تصمیم بانک مرکزی برای تغییر نرخ سودها شنیده می‌‌شود ظاهرا از یک سود به شایعه‌ روزهای گذشته مبنی بر تغییر نرخ سودهای سپرده بر می‌گردد و از سوی دیگر الزام بانک‌ها توسط دولت برای کاهش نرخ سود برخی تسهیلات در روزهای کرونایی. 

«کرونا اگرچه سختی‌های بسیاری را برای اقتصادهای دنیا داشته؛ اما منجر به صدور یک تصمیم مشترک از سوی رؤسای کل بانک‌های دنیا شده و آن، کاهش نرخ بهره بانکی است. خبرها از نظام بانکی، حکایت از تصمیم شورای پول و اعتبار و بانک مرکزی برای کاهش نرخ سود بانکی از اول اردیبهشت پیش‌ِرو، دارد. بر اساس اطلاعات دریافتی از مدیران بانکی، در جلساتی که از سوی عبدالناصر همتی، رئیس کل بانک مرکزی، با مدیران عامل نظام بانکی برگزار شده، موضوع کاهش نرخ سود بانکی مطرح و تا حدود زیادی مورد توافق واقع شده است». این خبری بود که از چند روز پیش دست به دست می‌شد و سروصدای زیادی به پا کرده بود. اندکی بعد هم تصویر نامه یکی از بانک‌های خصوصی مبنی بر نرخ‌های سود جدید سپرده بانکی بعد از کاهش منتشر شد که عنوان مهر تأییدی بر این خبر تلقی شد. اما درپی انتشار این اخبار و نامه مذکور در فضای مجازی روابط عمومی بانک مرکزی اعلام کرد: بانک مرکزی برنامه‌ای برای تغییر در شرایط و نرخ سپرده‌ها ندارد. البته بانک مرکزی بدون اشاره به اصالت این نامه در بیانیه‌ای که در پایگاه اینترنتی خود منتشر کرده بود این خبر را تکذیب کرد.

در طرف دیگر در روزهای کرونایی دولت قول تسهیلات با سود 12 درصد را به مردم داد و متعهد شد که هشت درصد این 12 درصد را نیز بپردازد. این مسئله موجب نگرانی کارشناسانی از جمله میثم خسروی شد چراکه او تأکید داشت کاهش نرخ سود تسهیلات به این شکل در اصل اعطای تسهیلات به مردم با سود چهاردرصدی است؛ زیرا احتمالا دولت بدقولی کرده و طبق معمول به بانک‌ها بدهکار خواهد ماند.

دست‌کاری نرخ‌های سود در این شرایط صحیح نیست

کامران ندری، معاون سابق پژوهشی پژوهشکده پولی و بانکی، درباره تأثیر تغییر در نرخ سودهای بانکی می‌گوید: به نظر من در سال‌های 97 و 98 بانک مرکزی یک خبط انجام داد و آن هم این بود که اجازه نداد نرخ سودهای بانکی بالا برود و نرخ سود را در پایین‌ترین سطح خود نگه داشت. در حال حاضر هم بیشتر از این قادر نیست این نرخ را پایین بیاورد. در این شرایط که جدا از تحریم‌ها قیمت نفت هم به‌شدت کاهش یافته و به خاطر شیوع کرونا صادرات غیرنفتی ما اکنون به سهولت ماه‌های پیش انجام نمی‌شود، ما در مضیقه ارزی هستیم ایجاد انگیزه در مردم برای حرکت به سمت بازار ارز می‌تواند سبب افزایش شدید نرخ ارز شود. در شرایط فعلی پایین‌آوردن نرخ سودها می‌تواند دردسر شود.

 او توضیح می‌دهد: ما تا جایی که توانستیم نرخ سود بانکی را پایین نگه داشتیم آن هم در شرایط تورمی دو سال گذشته در اقتصاد ما. در این دو سال قاعدتا باید نرخ سود ما بالا می‌رفت اما نرفت. براساس آمار مرکز آمار ایران ما تورمی در حدود 40 درصد در سال 98 داریم در حالی که نرخ سود اسمی در بیشترین حالت خودش 20 درصد است یعنی ما نرخی منهای 20درصدی به سپرده‌گذاران پرداخت می‌کنیم. درواقع افرادی که به بانک‌ها اعتماد کرده و سپرده‌گذاری کرده بودند در پایان سال آنچه دریافت می‌کنند به لحاظ ارزشی از آنچه ابتدای سال سپرده‌اند بسیار کمتر است. در این شرایط با این تورم بالا پایین‌آوردن نرخ سود شبیه این است که بخواهیم افرادی که به بانک اعتماد کرده‌اند را مجازات کنیم و مشکلات اقتصادی‌مان را با هزینه سپرده‌گذاران حل کنیم. مسلما در چنین شرایطی رفتار معقول سپرده‌گذاران این خواهد بود که همان اعتماد کمشان به بانک‌ها را هم از دست می‌دهند و منابع خود را از بانک‌ها بیرون می‌کشند به عبارتی به جای اینکه در بانک‌ها سپرده‌گذاری کنند و از طریق سپرده‌های بانکی برای آینده پس‌انداز کنند به احتمال زیاد به سایر بازارها هجوم می‌برند و این می‌تواند روی نرخ ارز، طلا، مسکن و سهام اثر بگذارد. با پایین‌آوردن نرخ سود بانکی تمایل مردم برای اینکه بخواهند با پول ملی خودمان حفظ ارزش کنند، کاهش می‌یابد. در این شرایط پایین‌آوردن نرخ سود بانکی شبیه این است که خودتان با دست خودتان ارزش پول ملی را کاهش می‌دهید چراکه وقتی مردم نخواهند پول ملی کشور را نگه دارند و ترجیحشان خرید ارز و زمین و... باشد به معنی کاهش تعمدی ارزش پول ملی است. مسئله نرخ سود و اهمیت آن در اقتصاد ما متأسفانه خوب جا نیفتاده است.

وی درباره کاهش نرخ سود تسهیلات  هم بیان می‌کند: نرخ سودها به هم متصل هستند. اگر بخواهیم نرخ سودهای سپرده را نگه داریم و نرخ سود تسهیلات را پایین آوریم بانک‌ها دچار مشکل می‌شوند، به‌هرحال بانک‌ها باید نرخ سپرده را از محل درآمدشان تأمین کنند و در این صورت متضرر می‌شوند. اگر دولت بخواهد به صورت دستوری به بانک‌ها تکلیف کند که نرخ سود تسهیلات را پایین آورند قطعا نه‌تنها برای بانک‌ها بلکه برای اقتصاد کلان هم دردسرساز خواهد شد.

ندری با اشاره به اقدام سایر کشورها برای کاهش نرخ سود سپرده خود ادامه می‌دهد: این درست است که کشورهای اروپایی در شرایط فعلی نرخ سودشان را پایین می‌آورند منتها قیاس ایران با کشورهای غربی قیاس مع‌الفارغ است زیرا این کشورها نرخ تورمی نزدیک به صفر دارند و با ایرانی که نرخ تورم در آن دو سال پیاپی تورم بسیار بالایی داشته، زمین تا آسمان فرق دارند. در شرایط فعلی پایین‌آوردن نرخ سود این خطر را دارد که مجددا هجوم مردم را به بازار ارز، طلا، زمین، مسکن، خودرو و بازار سرمایه را شاهد باشیم و موجب کاهش ارزش پول ملی شویم. تنها دلیلی که برای مخالفت بانک مرکزی وجود دارد همین بالابودن نرخ تورم در اقتصاد ماست. 

به نظر می‌رسد به طور کلی معاون اسبق پژوهشکده پولی و بانکی معتقد است در شرایط خاص فعلی دست‌کاری هیچ یک از سودهای بانکی درست نیست.

میثم خسروی، کارشناس امور بانکی، نیز با ندری هم‌عقیده است. او می‌گوید: به نظر من بانک مرکزی اصلا به دنبال تغییر در نرخ سودها نبوده، تمام آن چیزی که در عملیات بازار باز به دنبال آن بود این بود که با توجه به نرخ تورم انتظاری که حدودا 18 درصد است فعالیت کند. به گمان من برنامه‌ای برای کاهش هیچ یک از سودهای بانکی ندارد. حتی اگر قبلا کاهش نرخ سود از نظر عده‌ای خوب بود الان دیگر خوب نیست زیرا در شرایط فعلی بیش از هر زمان دیگری انتظارات تورمی وجود دارد لذا حتی اگر تصمیمی هم بانک مرکزی در این رابطه داشته اکنون نظرش برگشته است و اصلا دیگر کاهش نرخ سود به نظر بهینه نیست. وقتی انتظارات تورمی بالاست مردم گمان می‌کنند دارایی‌های باارزش بین‌المللی مثل طلا و سکه احتمالا افزایش قیمت خواهد داشت بنابراین اگر در این شرایط نرخ سود کاهش یابد با تغییری در ترکیب دارایی‌ها مواجه خواهید شد. کاهش نرخ تسهیلات در شرایط فعلی به معنی فشار بیشتر به بانک‌ها در این برهه خاص است.