کارنامه هنر ایران در حراج‌های ۲۰۲۰

هنر ایران با مجموع کل فروش معادل 11 میلیون و 150 هزار و 300 پوند در سه حراج کریستیز، ساتبیز و بونامز، توانست بیش از 60 درصد از فروش آثار هنر اسلامی در حراج‌های بین‌المللی را به خود اختصاص دهد. نکته قابل توجه در بررسی تحلیلی این حراج‌ها نشان می‌دهد که در سال گذشته آثار ایرانی حاضر در این سه حراج در مجموع چیزی کمتر از 9/ 4 میلیون پوند (شامل بونامز 53 هزار پوند، ساتبیز 5/ 512 هزار پوند و کریستیز 8/ 3 میلیون پوند) فروخته شدند. با این حساب در بهار امسال عرضه آثار ایرانی چیزی نزدیک به افزایش 3 برابری را تجربه کرده است.

با این حال مجموع فروش کلی حراج‌های هنر اسلامی کریستیز، ساتبیز و بونامز در بهار سال 2020 نشان می‌دهد که این سه حراج در مجموع معادل 43/ 17 میلیون پوند فروش داشتند. فروش همین سه حراجی در سال گذشته 5/ 27 میلیون پوند بوده است و با این حساب در نتیجه شیوع بیماری کرونا، کاهش فعالیت‌های اقتصادی هنر و همچنین برگزاری بعضی از این حراج‌ها به شکل آنلاین، افت شدید 10 میلیون پوندی در فروش آثار هنر اسلامی به وجود آمده است.

کنار هم قرار دادن این دو گزاره یعنی کاهش 40 درصدی فروش در بازارهای سه‌گانه ساتبیز، بونامز و کریستیز و در مقابل افزایش نزدیک به 300 درصدی فروش آثار ایرانی نشان می‌دهد که هنر ایرانی بیش از همه دیگر هنرهای اسلامی منطقه توانسته بازارها را در اختیار و کنترل خود قرار بدهد.

 کارنامه هنر ایران

ساتبیز: در حراج بهاره ساتبیز با وجود اینکه آثار نسبت به دوره‌های گذشته از تنوع خوبی در زمینه‌های مختلف برخوردار بود، اما فروش آثار هنری با رویکردهای خوبی مواجه نشد و از میان 303 اثر ارائه شده تنها 170 اثر به فروش رسید. دلیل این موضوع به تحلیل کارشناسان اقتصادی هنر به برگزاری نمایشگاه و حراج این رویداد به شکل آنلاین و همچنین کم شدن خریداران آثار هنری در دوران کرونا باز‌می‌گردد. در حراج جهان اسلام و هند ساتبیز 21 اثر از حوزه تمدنی ایران ارائه شده بود که از این میان 10 اثر ایرانی با فروش 1/ 1 میلیون پوندی، توانستند بیشترین رقم‌های فروش را به خود اختصاص دهند. پس از گران‌ترین اثر این حراج که صندوقچه‌ای هشت ضلعی به مبلغ 519 هزار پوند بود و در جایگاه دوم گران‌ترین آثار این حراج، نسخه‌ای طلاکوب از دیوان حافظ با 160 برگ به خط نستعلیق شیخ محمود پیربداغی که در 1462 میلادی خلق شده به قیمت 375 هزار پوند چکش خورد.

بونامز: حراج‌خانه بونامز روز 11 ژوئن (22 خرداد) 262 اثر هنری از کشورهای اسلامی و هند را در حراجی حضوری عرضه کرد. آثار ارائه‌شده در حراج هنر اسلامی بونامز شامل نقاشی، نگارگری، سرامیک، فلزکاری، جواهرات و منسوجات و بیشتر آنها متعلق به قرن 19 میلادی بودند و این حراج با فروش کلی 420 هزار پوند به کار خود پایان داد. در میان این آثار 48 اثر از ایران ارائه شده بود که تنها 14 اثر به مبلغ 3/ 53 هزار پوند فروش رفت و بیش از یک‌هفتم از فروش کلی حراج هنر اسلامی بونامز به هنر ایران اختصاص پیدا کرد. در میان آثار ایرانی، عکسی از مظفرالدین شاه ثبت شده توسط میرزا ابراهیم‌خان عکاس‌باشی در این حراج به قیمت 562/ 7 پوند چکش خورد. همچنین قرآنی با 173 برگ به خط عبدالله عاشور متعلق به عصر قاجار بیش از 5 هزار پوند عرضه شد و پرتره‌ای از فتحعلی‌شاه اثر حاج مصطفی طرزمی هاشمی به قیمت 8/ 3 هزار پوند فروخته شد.

کریستیز: حراج هنر جهان اسلام و هند کریستیز هم 25 ژوئن (5 تیر) با عرضه 226 اثر هنری در لندن برگزار شد و 132 قطعه از این آثار به فروش رسید تا این رویداد نیز با کاهش فروش و در نهایت با رکورد فروش کلی 3/ 13 میلیون پوندی به کار خود پایان دهد. اغلب رکوردهای این حراج به نام هنر ایران رقم خورد و بیش از دو سوم از فروش کل آن به هنر ایران اختصاص پیدا کرد. در این حراج 66 اثر ایرانی شامل قرآن‌های خطی، آثار نگارگری و خوشنویسی، سفال، آبگینه و فرش عرضه شدند که تنها 41 اثر از آنها با فروش کلی 9/ 9 میلیون پوند رکورد قابل توجهی برای هنر ایران در حراج‌های بین‌المللی به ثبت رساندند. رکورددار این حراج یک قرآن عصر تیموری متعلق به قرن 15 میلادی از ایران بود که با بیش از 7 میلیون پوند صدرنشین فروش شد تا به تنهایی بیش از نیمی از رقم کل حراج جهان اسلام کریستیز را به خود اختصاص دهد.