پـیرمرد 76 ساله ای به پزشک مراجعه کرده و اظهار می کـرد کـه سه سال است به سرگیجه دچار شده و این دو ماه آخر وضعـش بدتـر هـم شده اســـت. مـنظور او از سرگیجه، دوران اشیاء درون اتاق و حالت تهوعی بــود که کمتر از یک دقیقه طول می کشید. او می گفت که وقتی به بســتر رفته و حرکت نکند سرگیجه اش خـوب مـی شود. علائم دیــگـری در او یــافت نشـــد که نشان از مشکل مغزی یا عصبی باشد.
مشکل این فرد ابتدا سندرم منیه تشخیص داده شده بود، بیماری مرموزی که باعث ایجاد سرگیجه شدید، کاهش شنوایی، و شنیدن زنگ یا صداهایی دیگر در گوش می شود. برای درمان او داروی دی آزید داده شد و بعد از آن همه چیز به خوبی پیش می رفت تا چند ماه پیش، که حمله های شدیدی از همان علائم به این فرد دست داده، اما حالت تهوع و استفراغ آن بیشتر بوده است.
آزمایشات مختلفی که روی این بیمار انجام گرفت، مشخص شد که این مرد به جای بیماری منیه، به بیماری دیگری به نام سرگیجه پوزیسیونی تشنجی خوش خیم یا BPPV مبتلاست. بیماری منیه و BPPV دو مورد از مهمترین عوامل ایجاد سرگیجه هستند. و اینکه مثل این نمونه ممکن است باهم اشتباه گرفته شوند، اما بیماری هایی کاملاً متفاوت هستند که علائم و درمان هایی متفاوت هم دارند.
سرگیجه چیست؟
سرگیجه به نوبه خود بیماری نیست، بلکه یک علامت است که ممکن است دلایل و عوامل مختلف داشته باشد. در دیکشنری وبستر سرگیجه اینطور تعریف شده است، “احساسی که فرد تصور می کند دنیای خارج به دور او می چرخد یا فرد در آن محیط می چرخد.” این مشکل بدون هیچگونه پیشبینی بر فرد حادث می شود و معمولاً به همراه حالت تهوع و استفراغ می آید. انواع خفیف این مشکل بیشتربه سردردهای ضعیف شبیه است.
عوامل متداول سرگیجه
سرگیجه پوزیسیونی تشنجی خوش خیم یاBPPV
این بیماری یکی از متداولترین انواع سرگیجه به شمار می رود و علت های مختلفی دارد که خیلی از آنها هنوز چندان شناخته شده نیستند. معمولاً گفته می شود که این بیماری به خاطر ایجاد کریستال های کربنات کلسیم شناور در دهلیز گوش واقع در گوش درونی حادث می شود.
دهلیز گوش وظیفه یکی کردن آنچه ما می شنویم، می بینیم و احساس می کنیم را با سر و حرکات بدن به عهده دارد. به طور خلاصه، حفظ تعادل بدن بر عهده این اندام است.
گوش های ما نقش بسیار مهمی را در این روند ایفا می کنند. گوش درونی قسمتی به نام حزون گوش یا لابیرنت در خود دارد که شامل سه کانال به شکل نیمدایره است. این کانال ها با یک مایع خاص احاطه شده است. عملکرد این کانال ها، انتقال اطلاعات مربوط به حرکات سر به عصب دهلیزی است. عصب این اطلاعات را به قسمت های مختلف مغز که کنترل هماهنگی بدن را بر عهده دارد، می رساند.
افرادی که به این بیماری مبتلا می شوند احساس گیجی می کنند و این گیجی معمولاً همراه با حالت تهوع، عرق کردن و رنگ پریدگی است. این مشکل معمولاً به طور ناگهانی ایجاد شده و در کمتر از 30 ثانیه هم از بین می رود.
این بیماری ممکن است به خاطر ایجاد یک تغییر ناگهانی در وضعیت بدن مثل غلت خوردن در تختخواب یا رفتن و بیرون آمدن از تختخواب، به وجود آید. در برخی ممکن است این بیماری یکبار ایجاد شده و رفع گردد و برخی دیگر به طور ناگهانی دوباره برگردد.
سندرم منیه
این بیماری یکی دیگر از علل متداول سرگیجه است. علائم آن ضعیف شدن یا از بین رفتن حس شنوایی، صدای زنگ در گوش و سرگیجه های گاه و بیگاه می باشد. علت این بیماری هنوز ناشناخته است. افرادی که به این بیماری مبتلا می شوند در گوشهای خود احساس سنگینی و فشار کرده که به دنبال ضعف یا از بین رفتن شنوایی در یکی از گوشها می آید و کمی بعد فرد دچار سرگیجه می شود. این مشکل گاهاً با حالت تهوع و استفراغ نیز همراه است. از بین رفتن شنوایی به تدریج برمی گردد و سرگیجه نیز کم کم از بین می رود.
علل و عوامل دیگر
سرگیجه می تواند علت های دیگری هم داشته اشد که به تداول دو علت اول که ذکر شد نیست. این عوامل عبارتند از: سکته، تومرهای مغزی، پایین آمدن فشار خون، نامنظم بودن ضربان قلب، تصلب شریان ها و سردردهای میگرنی. خیلی از داروهای تجویزی و غیرتجویزی هم می توانند منجر به ایجاد سرگیجه شوند. در برخی افراد داروها سرماخوردگی و آنفولانزا، مسکن ها، و همچنین داروها فشارخونف دیابت، بیماری تیروئید، افسردگی، و اضطراب نیز ممکن است باعث ایجاد سرگیجه شود.
درمان های غیر جراحی برای BPPV
بهترین و مطمئن ترین درمان برای BPPV عملی ساده و غیر جراحی است که با تغییر دادن محل قرارگیری سر و بدن بیمار در مراحل خاص برای بیرون آوردن کریستا های کلسیم که موجب بیماری شده اند، انجام می گیرد.
این عمل معمولاً تحت نظر متخصص انجام می گیرد اما بهتر است که پزشکان نحوه انجام آن را به بیماران و خانواده آنها آموزش دهند.
برخی پزشکان همچنین داروهای متوقف کننده ترشح دهلیز را برای بیمار تجویز می کنند. به خاطر عوارض جانبی این داروها مثل بیحالی، و برهم خوردن تعادل، معمولاً برای موارد شدید این بیماری تجویز می شوند. افراد میانسال به ویزه حساسیت بیشتری به این داروها دارند.
مشکل دیگری که این داروها ایجاد می کند، کند کردن یا متوقف کردن هماهنگ شدن سیستم عصبی مرکزی با مشکلات سیستم دهلیزی است. گرچه داروهای متوقف کننده ترشح دهلیزی به کاهش علائم بیماری کمک می کند، به ویژه در کوتاه مدت، برای آنها که به نوع شدید این بیماری مبتلا هستند، متاسفانه جراحی بهترین راه حل است.
درمان بیماری منیه
درمان هایی که برای بیماری منیه انجام می گیرد معمولاً به اندازه درمان های بیماری BPPV تاثیرگذار نیستند. حمله های شدید معمولاً با داروهای متوقف کننده درمان می شود. همچنین پایین آوردن مصرف نمک و مصرف داروهای دیورتیک (ادرارآور) که میزان آب بدن را کاهش می دهد، نیز به بیماران توصیه می شود. بیماران مبتلا به سندرم منیه بایداز مصرف مشروبات الکلی، شکلات، قهوه، و سایر غذاهای حاوی نمک و شکر بالا خودداری کنند. برای این بیماری نیز مثل BPPV عمل جراحی آخرین راه درمان است.
نتیجه گیری
سرگیجه یک بیماری نیست بلکه نشانه و علامتی است که می تواند دلایل بسیار داشته باشد و مهمترین این عوامل بیماری سرگیجه پوزیسیونی تشنجی خوش خیم یا BPPV و بیماری منیه است که برای اکثر افراد می توان بدون انجام عمل جراحی آن را معالجه کرد.
چه وقت به کمک پزشکی نیازمندید؟
فردی که مداوم دچار سرگیجه شدید می شود باید حتماً به پزشک مراجعه کند. در اکثر موارد علت مشکل بیماری سرگیجه پوزیسیونی تشنجی خوش خیم یا BPPV یا بیماری منیه است که می توان آن را با مصرف دارو و سایر درمان های غیر جراحی مداوا کرد. اگر سرگیجه با مشکلات زیر همراه باشد، مراجعه به پزشک ضروری است:
سردرد شدید
تار شدن بینایی
از بین رفتن یا ضعیف شدن شنوایی
مشکلات گفتاری
ناتوانی در پاها یا دست ها
غش
مشکل در راه رفتن
بیحسی
درد سینه یا تغییر در ضربان قلب
