مستشرقان هدایت یافته

مستشرق (خاورشناس / خاورپژوه) کسی است که درباره آنچه مربوط به مشرق زمین می باشد، تحقیق می کند

مستشرقان هدایت یافته

مقدمه

مستشرق (خاورشناس / خاورپژوه) کسی است که درباره آنچه مربوط به مشرق زمین می باشد، تحقیق می کند. ریشه این واژه همچون واژه «استشراق» (خاورپژوه) در زبان عربی است که از کلمه «شرق» به معنای محل طلوع خورشید گرفته شده و بر مطالعات خاصی اطلاق میشود؛ از این رو، آن را در اصطلاح به اسلام شناسی توسط غیر مسلمانان تعریف کرده اند (سباعی، الاستشراق والمستشرقون مالهم وما علیهم، ١٤٠٥: ١٩). دکتر علی الصغیر در تعریف استشراق می گوید: استشراق به مطالعات غربی ها درباره فرهنگ شرق، به ویژه هر چیزی که متعلق به تاریخ، زبان، رسوم، هنر، علوم، عقاید و عادات باشد، گفته می شود؛ بنابراین، مستشرق کسی است که درباره آنچه مربوط به مشرق زمین می باشد، تحقیق می کند (علی الصغیر،دراسات قرآنیة، ١٤١٣: ١١؛ نیز ر.ک: المیدانی، جنحة المکر الثلاثة وخوافیها، ٢٠٠٠: ١٢١).

به عبارت دیگر، شرق شناسان آن دسته از دانشمندان فرنگی [اروپایی] هستند که خود را وقف مطالعه و بررسی میراث شرق یعنی فرهنگ عربی، تاریخ عرب، اسلام، مسلمانان، و علوم، آداب، اخلاق و سنت های آنان به طور خاص کرده اند (ر.ک: مجله فقه، ١٦٣ /٥٤)، ولی باید گفت، این تعریف تسامحی است؛ زیرا معنایی که از شرق شناس به ذهن متبادر می شود، مطالعه اسلام و مسلمانان است. شاید علت این امر، بیشتر به دلیل رویکرد گسترده محققان یهودی و مسیحی به مطالعه اسلام و مسائل مربوط به آن بوده است. در حالی که برخی از غربیان و نیز محققان مسلمان که از نظر جغرافیایی در غرب هستند، از مستشرقان شمرده شده اند (ر.ک: مجله فقه ١٦٣/٥٤١٦٤). هر تعریفی که از استشراق در نظر گرفته شود، باید توجه داشت که توجه به شاخه های مطالعاتی مستشرقان و نتایج ارائه شده از سوی آنان، چه مثبت و چه منفی، به نوبه خود از اهمیت خاصی برخوردار بوده و هست.

همچنین باید توجه داشت که غالبا فعالیت های شرق شناسان برای احترام و اهتمام به میراث اسلامی نبوده و نیست، بلکه از یک سو به دلیل نیاز آنان به منابع غنی اسلامی و از سوی دیگر معارضه با اسلام و گسترش آن و استعمار ممالک اسلامی در عرصه های سیاسی، نظامی، اقتصادی و فرهنگی و... و فراهم کردن زمینه فعالیت های تبشیری است.

پیشینه این نوع از مطالعات به نخستین روزهای اعلام دین مبین اسلام به عنوان دینی جدید و جهانی از سوی پیامبر اکرم (ص) برمیگردد؛ به عبارتی همزمان با ظهور اسلام دانشمندان یهودی و مسیحی دشمنی خویش را با اسلام اظهار داشتند و در قالب های مختلف از جمله داخل نمودن اسرائیلیات به اسلام ضربه زدند. این رویه با تغییر ساختارها و برنامه ها تا امروز ادامه داشته و در آینده نیز شاهد آن خواهیم بود. به هر حال، حرکت استشراق رسما با این عنوان در قرن هشتم میلادی شروع شد.

نخستین مستشرق به نام «یوحنای دمشقی» با نوشتن دو کتاب علیه اسلام با عنوان «محاورة مع مسلم» و«ارشادات النصاری فی جدل المسلمین» دشمنی خویش را آشکار کرد. از عناوین این دو کتاب پیداست که وی در صدد تقویت علمی مسیحیان بوده تا در مناظرات و مجادلات بر مسلمانان استیلا یابند (زمانی، محمد حسن، آشنایی با استشراق، ١٣٨٨: ٥٦). ولی در کنار چنین مستشرقانی از افرادی میتوان سراغ گرفت که در سیر مطالعاتی خویش جانب انصاف را رعایت کرده و حقیقت را بیان داشته اند و حتی برخی از آنان با مطالعات استشراقی خود به دین مبین اسلام گرویده و نوعا به دفاع از اسلام و تبلیغ آن نیز پرداخته اند. آنچه در این میان برجسته می نماید، علت پذیرش اسلام از سوی آنان و دیدگاه ها و نظریه های ویژه آنان پیرامون اسلام، قرآن، حدیث، پیامبر اکرم (ص) و... است ؛ چه آنان از بیرون از دین اسلام پیرامون آن تحقیق کرده و به حقیقت نائل شده و به معارف بلند قرآن و بزرگی پیامبر اعظم (ص) و ویژگی های اخلاقی ایشان دست یازیده و آثاری نیز پس از پذیرش اسلام به رشته تحریر در آورده اند.

دیگر اینکه آشنایی با آنان و سبب پذیرش اسلام می تواند به نوبه خود به معرفی بهتر و بیشتر اسلام و قرآن به غیر مسلمانان بینجامد.

در این نوشتار، شانزده تن از مستشرقانی که به دین مبین اسلام مشرف شده و پذیرش اسلام آنان نیز در معرفی اسلام به دیگران تأثیرگذار بوده، به اختصار معرفی شده اند. همچنین برخی از آثار نگاشته شده از سوی آنان در علوم مختلف اسلامی و نیز آثاری که نحوه پذیرش اسلام خویش را در آن شرح داده اند، معرفی شده است.

١.آنسلم تورمیدا (١٣٤٢-١٣٥٢)

نجیب العقیقی «آنسلم تورمیدا» (A. Turmeda) را در زمره مستشرقان معرفی کرده است (العقیقی، المستشرقون، ١٣٨٧: ١٢٣/١). تورمیدا در سال ١٣٥٢م. در میورقه یکی از جزایر شرق اندلس (اسپانیا) به دنیا آمد. تحصیلات خود را در ایتالیا گذراند.

وی راهبی فرانسیسکانی بود که به منظور اعلان اسلام خویش به تونس مهاجرت کرد و در حضور پادشاه وقت آنجا، احمد بن ابی بکر الحفصی، اسلام آورد. بعد از مسلمان شدن نام خود را از تورمیدا به «ابومحمد عبدالله بن عبدالله بن عبدالله» تغییر داد (رضوان، آراء المستشرقین حول القرآن الکریم و تفسیره، ١٩٩٢: ٣٥٧/١) و به شغل مترجمی مشغول شد و به همین علت به «عبدالله مترجم» معروف شد (عقیقی، المستشرقون، ١٣٧٨: ١٢٣ /١).

تورمیدا در نزد دانشمندان نصرانی زمان خویش از جایگاه علمی بالایی برخوردار بود؛ لذا پس از آشکار ساختن اسلام خویش، کتاب هایی در رد مسیحیت نوشت که می توان از «تحفة الأریب فی الرد علی اهل الص لیب» نام برد. این کتاب از این جهت که نویسنده آن مسیحی و از کشیشان بوده است، اهمیتی در خور دارد. نویسنده در این کتاب بر آرای ابن حزم در نقد مسیحیت تکیه کرده است. این کتاب که در سال ١٤٢٠ ق. انتشار یافت، از سوی اسین بلاسیوس نقد شده است (همان، ١٢٤). مؤلف در فصل اول این کتاب به بیان سبب اسلام خویش پرداخته است و در فصل سوم پس از ذکر عقاید مسیحیت، به نقد آنها نشسته است.

بیان تعارض موجود بین اناجیل چهارگانه و اثبات تألیف بشری آنها و نیز رد ایرادات مسیحیان علیه مسلمانان به همراه اقامه دلیل از متن اناجیل بر نبوت حضرت محمد (ص)، از مباحث اصلی این فصل است.

تورمیدا علت اسلام آوردن خویش را چنین بیان کرده است: روزی به علت کسالت کشیش کهنسال کلیسایی در اسپانیا و انتظار شاگردان، بحث به تفسیر این سخن عیسی (ع) که گفته است «یأتی من بعدی نبی اسمه البارقلیط» کشیده شد (برای مقایسه، ر. ک: «یأْتی منْ بَعْدی اْسمُه أَحمَد» صف /٦) و جدال در این باره بالا گرفت. به منزل استاد رفتم و واقعه و جدال شاگردان و دیدگاه هر یک از آنها را بازگو نمودم.... استاد در ادامه گفت: تفسیر این اسم شریف را کسی جز راسخ در علم نمی داند و شما جز مقدار اندکی از علم را به دست نمی آورید. من نیز به پاهایش افتادم و ملازمت ده ساله خویش را با او و... یاد آور شدم و اکمال احسانش را نسبت به خود با بیان تفسیر اسم «فارقلیط» درخواست کردم. استاد به گریه افتاد و گفت : در شناخت این اسم فایده بسیار بزرگی است، لکن از این می ترسم که با آگاهی بر معنای آن، مسیحیان فورا تو را به قتل برسانند.... در پاسخ به پرسشم درباره مسیحیت گفت: اگر مردم، دین مسیحیت نخستین را اقامه می کردند، همانا بر دین خدا بودند؛ زیرا دین عیسی و همه پیامبران دین خداست و راه رهایی از این مشکل (مشکل مسیحیت کنونی و دوری از دین واقعی) دخول در دین اسلام است؛ واقعیتی که در اواخر عمر و کهولت سن، خداوند فضل درک آن را به من عطا کرده است. اگر من در سن تو می بودم به دین اسلام در می آمدم. اکنون که من جاه و مقام و عزت و شرافت بسیاری در نزد مسیحیان دارم، اگر عامه مردم از کوچک ترین گرایش من به اسلام آگاهی یابند، مرا فورا می کشند.

تورمیدا در ادامه میگوید: آن استاد در نهایت، مرا به مهاجرت به دیار مسلمانان برای پذیرش اسلام ترغیب نمود و از اعلان اسلام خویش در میان مسیحیان برحذر داشت... (تورمیدا،تحفة الأریب فی الرد علی اهل الصلیب، ٤١-٤٦).

بدین ترتیب، تورمیدا به تونس مهاجرت کرد و اسلام آورد و کتاب «النبوات» و کتاب «التعالیم الصالحة» از دیگر آثار اوست.

٢. فرانسوا ماری ولتر (١٦٩٤)

فرانسوا ماری ولتر (F. M. woltir)، نویسنده، فیلسوف و نمایشنامه نویس بزرگ در سال ١٦٩٤م. در پاریس متولد شد. در سال ١٧٠٤م. نزد روحانیون مسیحی مبانی علوم آن روز را فرا گرفت. ولتر از کودکی نسبت به مسیحیت بدبین بود. نخست بر مسیحیت تاخت و خدای انسان نمای آنها را مسخره کرد و به مسیحیان خیلی اشکال گرفت و سپس به جان ادیان دیگر افتاد و در دنیای آن روز غوغایی برپا نمود. چون تحت تأثیر کتاب های دشمنان اسلام قرار گرفته بود، از حقایق اسلام دور بود، ولی در اثر تحقیقات و مطالعات در زمینه اسلام نسبت به اسلام و پیامبر اسلام (ص) خوش بین شد و فهمید که هم کیشان سابق او درباره پیامبر اسلام (ص) جز تهمت چیز دیگری نگفته اند (حدیدی، اسلام از نگاه ولتر، ١٣٧٣: ٥). فرانسوا در سال ١٧١٨ نام «ولتر» را برای خویش انتخاب کرد تا به گفته خودش «شاید با نام تازه خوشبخت تر گردد» (فلسفی، منتخب فرهنگ فلسفی، ٢١-٢٤).

ولتر با خرافات و روایات و احادیث دورغ و بی اساسی که کشیشان عیسوی در طی قرون ساخته و به خورد مردم عوام داده بودند که با عقل و منطق و اسناد مذهبی و تاریخی سازگار نیست، به سختی مخالف بود؛ از این رو، در تمام عمر از مبارزه با کشیشان مردم فریب و خرافات دینی دست بر نداشت و با نیروی اطلاعات گسترده ای که از تاریخ مسیحیت و سرگذشت و آثار پیشوایان بزرگ مسیحیت داشت، به آسانی بطلان عقاید خرافی و بی اساس کشیشان را فاش کرد (ر.ک: فلسفی، منتخب فرهنگ فلسفی، ١٦ مقدمه مترجم).

ولتر در هوش و استعداد و پشتکار و فعالیت در میان نویسندگان بزرگ عصر خود کم نظیر بود. از ادبیات به عنوان وسیله ای برای روشن ساختن افکار عمومی و بیان حقیقت استفاده می کرد. بارزترین برجستگی آثار وی، تخطئه و تحقیر کلیسای کاتولیک بود. با نوشته های گوناگون خود فرمانروایان و طبقات ممتاز فرانسه و جامعه فاسد کشیشان معاصر خویش را بیش از پیش تحقیر و غیرقابل اعتماد جلوه داد و زمینه پیروزی انقلاب کبیر فرانسه را بیشتر میسر ساخت (ر.ک: منتخب فرهنگ فلسفی، ٤١-٤٢)؛ زیرا توانسته بود با بهره گیری از حکومت های محلی مسلمانان در پروراندن و نمایاندن آرمان ها و نواقص، حکومت های اروپا را بهتر مورد انتقاد قرار دهد و اصلاحات را مطرح سازد (اسپوزیتو، دایرة المعارف جهان نوین اسلام، ١٣٩١: ١٦٤/٣).

دانشمندان تصریح کردند که فرانسوا ولتر در اثر تحقیقات خود به آیین اسلام پیوست (افتخارزاده، سیر تاریخی و ارزیابی اندیشه شرق شناسی، ١٣٨٣: ٤٦). وی در مورد اسلام بعد از تحقیقات فراوان، حرف های جالبی زده که می توان عمق مطالعات وی را از آن به دست آورد. برای نمونه می نویسد: تمام سنت هایی که پیامبر اسلام (ص) آورده، نفس انسان را به سوی تهذیب فرا میخواند و حسن و جمال آنها انسان را به دین محمدی مجذوب میکند؛ به همین دلیل اقوام متعددی اسلام آورده اند (معدی، الرسول فی عیون غربیه منصفه، ٢٠٠٧: ١٠٤).

ولتر پس از انقلاب درونی که در نتیجه آغاز مجدد مطالعات اسلامی برایش رخ داد و حاصل آن را با عنوان «تبصره ای بر تاریخ جهان» منتشر نمود، در قضاوت خود نسبت به شخص پیامبر اکرم (ص) که پیش تر با تندی در باره آن حضرت سخن می گفت، تجدید نظر می کند و می گوید: «محمد بی گمان مردی بسیار بزرگ بود و مردانی بزرگ نیز در دامن فضل و کمال خویش پرورش داد. قانون گذاری خردمند، جهانگشایی توانا، فرمانروایی دادگستر، پیامبری پرهیزگار بود و بزرگ ترین انقلاب روی زمینه را پدید آورد» (کلیات ولتر، ج ٢٤، ص ٥٥٥، به نقل از: حدیدی، اسلام از نظر ولتر، ١١١- ١١٢).

ولتر در جوانی تحت تأثیر افکار بولن ویلی یه در کتاب «زندگی محمد (ص)» قرار گرفت. ویلی یه در کتاب خود چنان در ستایش پیامبر اکرم (ص) کوشیده بود که برخی از معاصرانش او را به مسلمانی متهم کرده و پنداشته بودند که وی مسلمان مرده است (حدیدی، اسلام از نظر ولتر، ١٣٧٣: ٤١)؛ چنان که نویسنده کتاب اسلام از نظر ولتر، درستی چنین سخنی را به احتمال یادآور شده و از او به «مسلمان مسیحی نما» یاد کرده است.

ویلییه در وصف اسلام و مبانی دینی مسلمانان گفته است: «آیین محمد (ص) چنان خردمندانه است که برای تبلیغ آن هیچ نیازی به جبر و قهر نیست. کافی است که اصول آن را به مردم بفهمانند تا همه به آن بگرایند» و در جایی دیگر از سازگاری اصول دین محمد (ص) با عقل انسانی سخن گفته است. وی درباره پیامبر اکرم (ص) نیز گفته است: محمد (ص) قانون گذاری خردمند و بزرگ بود که دین تهذیب یافته برای جهانیان آورد. او نماینده زنده عنایات پروردگار بود. خدایی که بر همه چیز آگاه است، او را فرستاد تا مسیحیانی را که گمراه بودند، متنبه گرداند.

ولتر که به تدریج بر دامنه مطالعات خود میافزود، تا آنجا پیش می رود که نظریه های این مسلمان مسیحی نما (ویلی یه) را از آن خود میداند و بدون ذکر مأخذ، آنها را به عنوان حربه ای علیه مسیحیت به کار می بندد (حدیدی، اسلام از نظر ولتر، ١٣٧٣: ٤٤؛ نیز، ر.ک: ٢٠١).

ولتر در ستایش قرآن می گوید: «من یقین دارم اگر قرآن و انجیل را به یک فرد غیر متدین ارائه دهند، او حتما قرآن را بر می گزید؛ زیرا کتاب محمد (ص) در ظاهر افکاری را تعلیم می دهد که به اندازه کافی بر مبنای عقلی منطبق است (شاهد، اعجاز قرآن از دیدگاه مستشرقان، ١٣٨٦: ١٢٤). بر همین مبنا در دفاع از ساحت قرآن کریم که از سوی لارشه مورد مقایسه نابجا با تورات قرار گرفته بود، از او به «عیاش بی آبرو و هرزه بی سواد» یاد می کند و نسبت به برتری قرآن کریم سخن می گوید. در همین راستا درباره اصل طلاق رجعی و راهگشایی آن در اسلام به آیات ٢٣٧ و٢٣٦ سوره بقره[1] استناد می کند (حدیدی، اسلام از نظر ولتر، ١٣٧٤: ٢١٦)، چنان که در جایی دیگر در مقایسه قوانین قرآن کریم و انجیل گفته است: شاید هرگز قانونی کامل تر از قوانین قرآن درباره طلاق وضع نشده باشد (عقیقی بخشایشی، طبقات مفسران شیعه، ١٣٧٨: ٩٨)؛ چرا که طلاق در مسیحیت مورد نهی تحریمی قرار گرفته است (متی ٣١:٥-٣٢؛ نیز، ر.ک: تثنیه، ١:٢٤).

وی همچنین در نقد در دایرة المعارف دیدرو ذیل مدخل «القرآن» که داستان هاروت و ماروت را علت تحریم مشروبات الکلی دانسته، از آنچه نویسنده «القرآن» گزارش کرده بود، به «قصه کودکانه تعبیر می کند و می گوید: «اگر همه قرآن را از اول تا آخر بخوانید، یک کلمه از این قصه کودکانه را در آن نخواهید یافت. اینها ساخته ذهن دروغ پردازان مسیحی است که میخواهند با جعل افسانه ها دین محمد (ص) را هجو نمایند». ولتر آنگاه به آیه وجوب جهاد در سوره بقره به عنوان شاهد سخن خود استدلال میکند (حدیدی، اسلام از نظر ولتر، ١٣٧٣: ٢١٦) که می فرماید:«کُتبَ عَلَیکُمُ الْقتالُ وَهُوَ کُرْه لَکُمْوَعَ أَنْ تَکْرهُوا شَیئاَ و هُوَ خَیر لَکُمْ وَ عَسی أَن تُحبوا شَیئاَوهُوَ شَر لَکُمْ وَ الله یعْلَمُ وَأَنْتُم لا تَعْلَمُون» (بقره /٢١٦)؛ «جنگ بر شما مقرر شد در حالی که آن برایتان ناخوشایند است و چه بسا از چیزی ناخشنودید، و آن برای شما خوب است و چه بسا چیزی را دوست میدارید و آن برای شما بد است. و خدا می داند، و شما نمی دانید».

ولتر سوره توحید را زیباترین و فصیح ترین تعریف از توحید می داند و مدتی بعد در مقاله «القرآن» در کتابش با عنوان «فرهنگ فلسفی» ترجمه سوره حمد را متشر می کند (حدیدی، اسلام از نظر ولتر، ١٣٧٣: ٢٢٦).

وی معتقد است که پیامبر اسلام (ص) به خلافت علی A وصیت کرده و قلم و دوات را خواسته تا کتبا جانشینی ایشان را بنویسد، ولی این وصیت آن حضرت اجرا نشد؛ چون بعد از رحلت آن حضرت (ص) عده ای ابوبکر را به خلافت برگزیدند (مهری املشی، علی از زبان دیگران، ١٣٨٤: ١٦٨).

به نظر می رسد مخالفت آیین مسیحیت با عقل، ولتر را از مسیحیت دور کرد و در مقابل، مطابق بودن احکام اسلامی با عقل و فطرت، وی را به آیین اسلام جذب کرد. خود در این باره می گوید: «خدایا من مسیحی نیستم؛ زیرا می خواهم تو را بهتر دوست داشته باشم» (آل اسحاق خوئینی، اسلام از دیدگاه دانشمندان جهان، ١٣٧٠: ٢٩٦).

٣. فونس اتین دینته (١٨٦١-١٩٢٩م)

فونس اتین دینته (funis Etienne Dinet)، نقاش و دانشمند فرانسوی در سال ١٨٦١م. در پاریس به دنیا آمد. نجیب العقیقی و خیرالدین زرکلی او را با عنوان مستشرق معرفی کرده اند (عقیقی، المستشرقون، ١٣٧٨: ٢٢٨/١؛ زرکلی، الاعلام، ١٩٨٠: ٨٣/١). دینته تحصیلات خود را به نحو متعارف در کیش مسیحیت به پایان رسانید. به کتاب های تاریخی که درباره اسلام نوشته شده بود، برخورد کرد و کم کم با حقایق و معارف اسلام آشنایی یافت تا اینکه در اثر تحقیقات هنری و علمی خود به آیین اسلام درآمد (شلبی، اضواء علی المس یحیة، ١٩٩٧: ٥٢؛ خوئینی، اسلام از دیدگاه دانشمندان جهان، ٣٤٩). وی بعد از تشرف به اسلام در سال ١٩٢٧م. اسم «ناصرالدین» را برای خودش انتخاب کرد و در سال ١٩٢٨م. به مکه مکرمه و حج بیت الله الحرام مشرف شد (عقیقی، المستشرقون، ١٣٧٨: ٢٢٨/١). وی در سال ١٩٢٩م. در پاریس در گذشت، ولی طبق وصیتش در قبری که در شهر بوسعاده در الجزایر برای خود تجهیز کرده بود، دفن کردند (زرکلی، الاعلام، ١٩٨٠: ٨٣/١).

وی کتاب هایی در دفاع از پیامبر اکرم (ص) و اسلام نوشت و به حق از آئین جدید به دفاع پرداخت و کتاب های «حیاة العرب»، «حیاة الصحراء»، «اشعة من نور الاسلام» و «الشرق فی نظر الغرب» به زبان فرانسه منتشر کرد (زرکلی، الاعلام، ٨٣ /١). دو کتاب اخیر به ترتیب توسط راشد رستم و عمر فاخوری به عربی ترجمه شده است (عقیقی، المستشرقون، ١٣٧٨: ٢٢٨ /١؛ زرکلی، الاعلام، ١٩٨٠: ٨٣/١).

کتاب «Mohamet» درباره سیره پیامبر اکرم (ص) که به زبان فرانسوی و انگلیسی انتشار یافته (زرکلی، الاعلام، ٨٣/١)، از سوی دکتر عبدالکریم محمود و استاد محمد عبدالکریم محمود به عربی ترجمه شده است. کتاب دیگر وی «الحج الی بیت الله الحرام» است که ترجمه آن در مجله «الشبان المسلمین» انتشار یافته است (عقیقی، المستشرقون، ١٣٧٨: ٢٢٨/١).

دینته، نقاش فرانسوی، بعد از پژوهش های فنی و علمی درباره ترسیم صورت خداوند طبق گفته های انجیل و سپس تورات و مطالعه قرآن کریم به این باور رسید که تنها اسلام است که اندیشه ای مستقیم از ادراک وجود الهی ارائه می دهد (شلبی، اض واء علی المسیحیة، ١٩٩٧: ٥٢)؛ زیرا وی با مطالعه انجیل و سپس تورات به تصوری دقیق و جالب از خدای سبحان نرسید. سپس با مهاجرت به الجزایر و آموختن زبان عربی، با مطالعه قرآن کریم و برخورد با سوره توحید احساس کرد به مطلوب خود در تصوری متین از خدای سبحان و حقیقت مطلب درباره ذات خداوند رسیده است (همان، ١٣٨-١٣٩)؛ حقیقتی که سبب شد تا وی در دانشگاه بزرگ الجزایر اسلام خویش اعلام کند.

٤. هاری سانت فیلپی (١٨٨٥-١٩٦٠م)

هاری سانت فیلپی (H. S. Philpy) در سال ١٨٨٥م. در خانواده ای انگلیسی در جزیره سیلان به دنیا آمد. تحصلات دانشگاهی خویش را در آکسفورد ادامه داد و در سال ١٩٠٧م. در رشته زبان های شرقی فارغ التحصیل شد. وی درسال ١٩٠٨- ١٩١٥م. از سوی دولت بریتانیا در هند مشغول به کار شد (عقیقی، المستشرقون، ١٣٧٨: ١١٦/٢). وی از دانشگاه کمبریج زبان فارسی و هندی را آموخت و در هندوستان که به فعالیت های دیپلماسی مشغول بود، زبان پنجابی را نیز فرا گرفت و به آموختن قرآن و عربی نیز مشغول شد.

فیلپی که جزء مستشرقان سیاسی است و در کشورهای جهان شرق از جمله هند، عراق، اردن و عربستان فعالیت های سیاسی خویش را انجام میداد، در نهایت در اثر مباشرت مستقیم با مسلمانان در عربستان اسلام خویش را اعلام کرد (حمدان، مستشرقون؛ سیاسیون  جامعیون  مجمعیون، ١٩٨٨: ٦٢؛ برای آگاهی از لیست ١٠١ نفری سیاستمدار مستشرق که همزمان با فعالیت های سیاسی به استشراق نیز پرداخته اند، ر. ک: حمدان، مستشرقون؛ سیاسیون...، ١٩٨٨: ٥٥-٦٧).

فیلپی در سال ١٩١٥م. در پی مأموریت دولتی به بصره فرستاده شد و در سال ١٩١٧م. به عربستان سفر کرد و در سفرهای بعدی به عربستان با ملک عبدالعزیز آشنا شد. در سال ١٩٣٠م. به دین مبین اسلام در آمد و نام عبدالله برایش انتخاب شد و به «عبدالله فیلپی» شهرت یافت. صاحب کتاب المستشرقون می نویسد: اسلام آوردن فیلپی مشهور است (فیلپی، هاری سانت، بنات سبأ، مقدمه کتاب). وی در سال ١٩٦٠م. در سن ٧٥سالگی در بیروت از دنیا رفت.

فیلپی تحقیقات جغرافیایی و تاریخی خود را در عربستان ادامه داد و کتاب های زیادی نیز در این زمینه نگاشت. برخی از تألیفات وی از این قبیل اند: قلب جزیرة العرب، جزیرة العرب فی عهد الوهابیین، جزیرة العربیة، هارون الرشید، الربع الخالی، بنات سبأ، حاج فی الجزیرة العربیة، اسس الاسلام، ایام فی الجزیرة العربیة، مرتفعات الجزیرة العربیة، العربیة السعودیة (حمدان، مستشرقون؛ سیاسیون  جامعیون  مجمعیون، ١٩٨٨: ٥٤).

٥. محمد اسد

محمد اسد، مستشرق اتریشی، که نام پیشینش لیوپولد وایس (Leopold weiss) است، در سال ١٩٠٠م. در خانواده ای یهودی در شهر نمسا به دنیا آمد. وی از سن ٢٢سالگی به خاورمیانه و مشرق زمین (کشمیر و پاکستان) سفر کرد. در این سفرها با مسلمانان و آموزه های اسلام آشنا شد و سرانجام پس از تحقیقات مستمر به حقیقت اسلام ایمان آورد و مسلمان شد و نام محمد اسد را برای خویش برگزید (بی آزار شیرازی، قرآن ناطق، ٢٢١ و٤٤٦) و افترائات و تحریفات شرق شناسان و کلیسا را علیه اسلام افشا کرد. وی پس از پذیرش دین اسلام به نقاط مختلف جهان اسلام از شمال آفریقا تا افغانستان مسافرت کرد (العیثی، رجال و نساء اسلموا، بی تا:١٥٧/٢) و نقش بزرگی در گسترش اسلام در غرب ایفا نمود (هوفمان، یومیات المانی مسلم، ١٩٩٣: 65).

وی مسلمانی متدین و معتقد به اصول اعتقادی طبق مذهب اهل سنت بود، با این حال، برخی از افکار و دیدگاه های او در تفسیر قرآن مورد نقد واقع شده است (صلاح، المکفرون الغربیون المسلمون، ١١٧). وی در سال ١٩٣٤م. کتاب معروف خود به نام «الاسلام علی مفترق الطرق» به چاپ رساند.

وی معتقد بود انسان در اسلام مجبور نیست دنیا را ترک بکند و در اسلام هیچ نیازی نیست که برای تطهیر روحی یک باب مخفی باز شود؛ چون اسلام نه عقیده صوفیه است و نه فلسفه، بلکه اسلوب حیات است. اسلام هیچ گاه جلوی علم و پیشرفت را نگرفت، بلکه می گوید انسان اگر تلاش فکری را ادامه دهد، ازملائک ة الله بالاتر می رود و هیچ دینی نیست که به اندازه اسلام بر عقل تأکید بکند (شلبی، الاسلام، ١٩٦٨: ٢٧٧).

محمد اسد ترجمه تفسیری قرآن را در ١٠٠٥ صفحه ارائه داده و به جای قرآن محمد (ص) یا ترجمه قرآن نام آن را «رس الة الق رآن» (پیام قرآن) نهاده است (هوفمان، یومیات المانی مسلم، ١٩٩٤: ٦٨). این ترجمه در سال ١٩٨٠م. توسط دار الاندلس در جبل الطارق به چاپ رسید. کسانی که این ترجمه را بررسی و نقد کرده اند، اظهار داشته اند که وی نظریه های غیر معمولی درباره بعضی مسائل مانند نسخ و تاریخ پیامبران ارائه کرده و از پذیرفتن برخی از معانی تحت اللفظی سر باز زده است (بی آزار شیرازی، قرآن ناطق، ١٣٧٦: ٢٢١).

وی افزون بر ترجمه قرآن با عنوان رسالة القرآن، تألیفات ارزنده دیگری نیز دارد که برخی آنها را به مثابه جهاد فی سبیل الله توصیف کرده اند. این آثار عبارت اند از: الطرق الی الاسلام، الاسلام علی مفترق الطرق، شریعتنا، مبادئ الدولة و الحکومة فی الاسلام (عبدالرحمن، جاذبیة الاسلام الروحیة، ٢٠٠٩: ٣٧-٣٨).

وی درباره برتری تعالیم اسلام بر آن است که در تعالیم اسلام نقصی وجود ندارد و آنچه سبب از هم پاشیدگی جوامع اسلامی در عصر حاضر شده، اهمال و کوتاهی مسلمانان است که باید در این باره روشن گری کرد (اسد، الاسلام علی مفترق الطرق، ٧١).

٦. موریس بوکای (١٩٢٠)

پروفسور موریس بوکای، شرق شناس و پزشک فرانسوی، درسال ١٩٢٠م. در فرانسه به دنیا آمد. پس از فراغت از تحصیل، رئیس کلینیک جراحی دانشگاه پاریس شد. وی پس از تحقیقات بسیار درباره دین اسلام و قرآن کریم و دیدن آیات اعجازآمیز قرآن در زمینه پزشکی به حقانیت قرآن اعتراف کرد و رسما مسلمان شد.

بوکای موافقت قرآن را با حقایق علمی جدید که در عصر حاضر با تجهیزات پیشرفته در اختیار بشر قرار گرفته، در کتاب «دراسة الکتب المقدسة فی ضوء المعارف الحدیثة» اثبات کرده است (رضوان، آراء المستشرقین حول القرآن و تفسیره، ١٩٩٢: 37/1).

هنگامی که جسد فرعون به فرانسه منتقل شده بود، دکتر بوکای به عنوان رئیس گروه تحقیقات انتخاب شد و تمام توجهش به این بود که ببیند فرعون چگونه هلاک شده است. قطعه کوچکی از جسد فرعون را جدا کرد و به آزمایشگاه برد. وقتی دقت کرد، دید که آثار نمک دریا روی بدن فرعون دیده میشود؛ لذا نتیجه گرفت که این جسد در دریا غرق شده است و وقتی شادابی جسد را متوجه شد، نتیجه گرفت که این جسد مدت زیادی در آب نمانده است.

این مسئله افکار عمومی بوکای را به خودش مشغول کرده بود تا اینکه پس از چندین ماه همایش پزشکی در عربستان برگزار شد و دکتر بوکای نیز به آن همایش دعوت شده بود. وی در نخستین جلسه این کشف جدید خودش را اعلام کرد. بعد از اعلام این خبر یک پزشک مسلمان به او گفت این کشف شما ١٤٠٠ سال پیش در قرآن آمده و خصوصا اینکه در قرآن آمده:

«فَالْیوْم نُنَجیکَ ببَدَنک» (یونس /٩٢)[2] که از آن استفاده می شود که در همان روز جسد فرعون از آب گرفته شده است. بوکای فورا تورات و انجیل را نگاه می کند که شاید قرآن این داستان را از آنجا گرفته باشد، ولی بعد از جست وجو متوجه شد که این مطلب در تورات و انجیل اصلا مطرح نشده و در همان همایش مسلمان می شود (ر.ک: معدی، علم اءو مفک رون و ادب اءو فلاس فة اس لموا، ٢٠٠٧: ١٢-١٦). وی بعدها دست به کاوش عمیقی در سرتاسر آیات قرآن می زند و کتابی به نام «تورات و انجیل قرآن و علم» می نویسد که به زبان های مختلف دنیا ترجمه شده و قابل استفاده است (توحیدی، قرآن کتابی شگفت انگیز، ١٣٨٣: ٨٣).

وی پس از ده سال مطالعه پیرامون قرآن در سال ١٩٦٧م. خطاب به مجمع پزشکی فرانسه اظهار داشت: در قرآن موضوعات علمی در ارتباط با تولید مثل و فیزیولوژی وجود دارد که کاملا با دستاوردهای کنونی علم مطابقت دارد.

کارل ارنست، محقق آمریکایی، بوکای مسلمان را حیرت آورترین فردی می داند که ادعای انحصارگرایانه اروپاییان را در باب علم به چالش کشید؛ زیرا نظریه اصلی او این بود که قرآن برخلاف کتاب مقدس، حجم چشم گیری از اطلاعات را در بر دارد که با اکتشافات علمی جدید در زمینه هایی همچون جنین شناسی همخوان است (ارنست، اقتدا به محمد (ص)، ١٣٩٠: ١٧٧).

بوکای با تحقیقات خویش به این نتیجه رسید که قرآن از وحی الهی سرچشمه گرفته است، در مقابل، کتاب مقدس به رغم پدیدآورندگان بشری متعددش، فاقد چنین عمق علمی است و در نتیجه نمی توان به لحاظ وحیانی بودن، هم سطح قرآن باشد

(همان، ١٧٧-١٧٨). بوکای در نقد نظریه داروین بر آن بود که تکامل داروینی صرفا یک نظریه است که نه می تواند جایگاه علم حقیقی داشته باشد و نه جایگاه وحی حقیقی (همان، ١٧٨).

مضامین اعجازآمیز و ادبیات فصیح و اعجاز پزشکی قرآن در کنار خبر از آینده و آینده نگری قرآن که در مجموع معارف عظیم قرآنی را تشکیل می دهد، دانشمندان غرب، محققان و مستشرقان منصف را بر آن داشته تا اذعان کنند که قرآن کریم منشئی الهی دارد و نمیتواند از تجربیات و ضمیر باطنی شخص و زبان بشر در قرن هفتم میلادی جاری شده باشد. بوکای در این باره مینویسد: «اگر بشر نویسنده و مصنف قرآن می بود، چطور می توانسته است در قرن هفتم میلادی چیزی بنویسید که امروزه با شناخت های دانش نو موافق آید» (بوکای، مقایسه ای میان تورات و انجیل، بی تا:١٦٦).

وی همچنین سخنی می گوید که در آن از راز تبدیل نام اسلام و یا پیروان اسلام (مسلمانان) به «محمدیون» در غرب پرده بر میدارد. وی می گوید: «من در دوره جوانی انگیزه ای برای تحقیق درباره اسلام نداشتم؛ زیرا غالبا در غرب واژه محمدیون را به جای اسلام مطرح می کردند تا چنین وانمود شود که این دین ساخته و پرداخته یک بشر است نه یک دین که شایسته بررسی باشد...» (زمانی، مستشرقان و قرآن، ١٣٨٨: ١٣٠).

بوکای درباره قرآن کریم مینویسد: قرآن برترین کتابی است که عنایت ازلی به سوی بشر فرستاد و آن کتابی است که شک و ریب در آن راه ندارد و بدون کوچک ترین اغراق و مبالغه یا تعصب باید گفت: قرآن از تمام جهات معجزه است (علیقلی، قرآن از دیدگاه ١١٤ دانشمند جهان، ٥٢؛ نیز، ر. ک: معدی، علماءو مفکرون و ادباءو فلاسفة اسلموا، ٢٠٠٧: ١١-١٨).

٧. مراد ولفرید هوفمن (١٩٣١م)

مراد ویلفرید هوفمن (Murad Wilfrnied Hofmann) در سال ١٩٣١م. در آلمان در یک خانواده کاتولیک دیده به جهان گشود. در شهر مونیخ حقوق آلمانی و در کالج یونیون آمریکا و دانشکده حقوق هاروارد، حقوق آمریکایی را تحصیل کرد (هوفمن، الطرق الی مکة، ٥٥). از سال ١٩٨٣ ١٩٨٧م. رئیس بخش اطلاع رسانی ناتو در بروکسل، از ١٩٨٧  ١٩٩٠م. سفیر آلمان در الجزایر و از سال ١٩٩٠ ١٩٩٤م. سفیر آلمان در مغرب بود. دوران اقامتش در الجزایر و مغرب سبب آشنایی او با اسلام شد و در اثر این آشنایی و تحقیقات عمیق و معاشرت با مسلمانان در سال ١٩٨٠م. در مغرب دین اسلام را پذیرفت (هوفمن، یومیات المانی مسلم، ١٣؛ معدی، من مشاهیر العالم الذین اسلموا، ٢٠٠٧: ٨١) و در سال ١٩٩٢م. برای انجام فریضه حج به مکه مکرمه مشرف شد (صلاح، المفکرون الغربیون المسلمون، ١٨٩). هوفمن عضویت افتخاری شورای مرکزی مسلمانان در آلمان نیز در کارنامه کاری خویش دارد (www.al-shia.com//http:).

هوفمن پس از اشتهار به اسلام به شدت مورد اعتراض و برخورد نشریات آلمان قرار گرفت (معدی، من مشاهیر العالم الذین اسلموا، ٢٠٠٧: ٨١)، با این حال، در دفاع از حقایق اسلام کتاب های زیادی نوشت که بسیاری از آنها به زبان عربی ترجمه شده است. برخی از آثار او بدین قرار است :

«الاسلام کبدیل»؛ در این کتاب بعضی از احکام و اصول اسلامی از دیدگاه قرآن مورد بررسی قرار داده و طبق مطالعات خود، آیات قرآنی را تفسیر کرده است.

«الطریق الی مکه»؛ هوفمن در این کتاب سفرنامه خود به مکه مکرمه و آشنایی خود با اعراب و مسلمان ها را توضیح داده است.

«الاسلام فی الألفیه الثالثه»؛ «الاسلام عام الفین»؛ «طریق فلسفی الی الاسلام»؛ «دور الفلس فة الاس لامیه» و «یومیات مسلم آلمانی» از دیگر کتاب های اوست که به زبان عربی ترجمه شده است.

دکتر هوفمن تحریم شرب خمر را از بارزترین مظاهر اسلامی می داند که وی را به طرف اسلام متحول کرده است (هوفمن، رحلة الی مکه، ٧١).

هوفمن درباره توازن کامل و دقیق میان ماده (جسم) و روح در اسلام چنین می گوید: آخرت چیزی جز جزای عمل در دنیا نیست و اهتمام و تلاش در دنیا از همین امر نشأت می گیرد. به همین دلیل، قرآن به فرد مسلمان چنین آموزش می دهد که نه فقط برای آخرت، بلکه برای دنیا نیز دعا کند: «ربنا آتنا فی الدنْیاحَسَنَة و فی اْلآخَرة حَسَنَة» و حتی آداب غذا خوردن و دیدار با آشنایان نیز در شریعت اسلامی بی نصیب نمانده است (هوفمن، الاسلام کبدیل، ٥٥-١١٥).

وی در باره قرآن کریم، معجزه جاوید پیامبر اکرم (ص)، ابراز می دارد: فرد مسلمان ایمان دارد که قرآن کریم کلم ة ا& است و مخلوقی از مخلوقات نیست. خداوند آن را به محمد (ص) با زبان عربی در زمان محدود خاصی [٢٣سال] وحی کرده است و آن تنها معجزه اسلام، دلیلی قاطع و برهانی ساطع بر نبوت حضرت محمد (ص) است (معدی، مشاهیر العالم الذین اسلموا، ٢٠٠٧: 86).

وی در ادامه با اعتقاد به وحیانی بودن قرآن کریم و تدوین بشری کتاب مقدس، در مقایسه این دو می گوید: بنابراین قرآن مانند عهد قدیم و جدید نیست که شخصی به صورت غیر مستقیم از شخصی دیگر یا درباره شی ءای یا به نقل از خدا سخن می گوید، بلکه در قرآن کریم گوینده و آن که احسن القصص را می سراید، خداوند است که به صورت مستقیم سخن می گوید...

همچنان که به ما آموزش می دهد تا او را از جنس و نظیر و تشبیه و... تنزیه کنیم و از خود با تعابیر مختلف یاد می کند تا مسئله تنزیه خداوند سبحان را از تجسید و تشخیص نصب العین انسان ها قرار دهد (همان، ٨٦-٨٧).

از دیدگاه وی، آیه Pَولا تَزُر وازَرة وْزَرأُخْری O (انعام /١٦٤) نقشی اساسی در عقاید اسلامی ایفا می کند و به صراحت مفهوم گناه نخستین آدم را که دامن گیر بشریت شده، انکار می نماید (هوفمن، یومیات المانی مسلم، ١٩٩٣: ١٢٠).

٨. تسویتان تیوفانوف

پروفسور تسویتان تیوفانوف، مستشرق بلغاری، استاد دانشگاه صوفیه و عضو انجمن مستشرقان آمریکایی و عضو اتحادیه مستشرقان است.

وی در صوفیه بلغارستان به دنیا آمد و در دانشگاه صوفیه در رشته استشراق پذیرفته شد. تحصیلات خود را در رشته تخصصی ادبیات عرب در دانشگاه بغداد به پایان رساند و پس از آن به عنوان استادیار در دانشگاه صوفیه مشغول شد. وی تخصص خود را در مقطع دکترا در دانشگاه سلطنتی انگلستان و دانشگاه مسکو با دفاع از رساله اش در موضوع شرق شناسی با عنوان «سبک تدریس فلسفه و ادبیات عرب» به پایان رساند.

تیوفانوف در سال ١٩٩٧م. همزمان با سفر حج و زیارت مکه و مدینه رسما اسلام را پذیرفت.

وی می گوید: پدر و مادرم ملحد بودند. برای آنان اسلام و هر دین دیگری افیون ملت ها یعنی وسیله فریب و جدایی از واقعیت ها به شمار می آمد (ترجمان وحی، سال هفتم، ٨١/١). به همین دلیل، من برای رسیدن به حقانیت اسلام راهی طولانی را پیمودم و آن را پذیرفتم ؛ چون اسلام دین حقی است که میان بشر مساوات ایجاد می کند و همه حقوق انسانی را حفظ می کند و ارکان صلح و امینت را در همه جوامع بشری محکم و استوار می سازد.

وی درباره نخستین نشانه های گرایش خود به دین اسلام می گوید: «من زیبایی قرآن مقدس را از همان سال های کودکی خود احساس کردم. آهنگ و ساختار آیات آن توجه و علاقه مرا به خود جلب می کرد. می توان گفت که این نخستین نشانه های گرایش من به اسلام بود» (ترجمان وحی، ٨٢/١٣).

وی بعد از مسلمان شدن قرآن کریم را به زبان بلغاری ترجمه کرد. ترجمه وی بیش از ده سال طول کشید. پس از اینکه چند بار ترجمه اش را تصحیح کرد، آن را برای کنترل نهایی به کمیسیون معتبری که از سوی مفتی اعظم مسلمانان در جمهوری بلغارستان تشکیل شده بود، داد و کمیسیون مذکور پس از یک سال مطالعه، ترجمه او را به تصویب رساند. این ترجمه در سال ١٩٩٧م. به چاپ رسید. دو سال بعد با اصلاحات، اضافات و فهرست موضوعی تجدید چاپ شد (ترجمان وحی، سال هفتم، 83-81/1)

درباره ترجمه قرآن می گوید: ترجمه در حقیقت آرام خواندن است که ژرفنگری در مفاهیم مشکل آیات و ساختار ترکیبی آنها را می طلبد... مشکل اساسی در ترجمه قرآن از اینجا پدید می آید که کلام معجزه آسای الهی نخست باید از طریق شعور پذیرفته شود، آنگاه از راه قلب به الهام شاعرانه مبدل گردد [در حالی که] انسان همواره در حالت مناسبی نیست تا به چنین وضعیتی دست یابد و از این ارتقای معنوی بهره برد. مشکل دوم در ترجمه قرآن محتوای فوق العاده غنی و فرم زیبای آن است. عملا قرآن ترجمه ناشدنی است و هر ترجمه ای تا حد زیادی یک بعدی و بی رنگ است (ترجمان وحی، سال هفتم شماره ٨٥/١).

وی درباره نقش قرآن در زندگی فردی و اجتماعی بشر امروز میگوید: از آنجا که قرآن از کلیه مرزهای شناخته شده عبور کرده و در عین حال مربی و معلمی است که بشر را به راه راست هدایت می کند، می تواند تمام نیازهای فردی و اجتماعی او را تأمین نماید. برای خود من قرآن دریایی از اندیشه و خرد و مملو از اسراری است که با آموختن آنها می توان بدان دست یافت.

وی علت آمار رو به افزایش گرایش به اسلام، امری غیر تصادفی و مربوط به ویژگی معجزه آسای قرآن کریم می داند.

٩. ادواردو آنیلی ایتالیایی

ادواردو آنیلی (Edoardo Agnelli) در ٦ژوئن ١٩٥٤ به دنیا آمد. پدرش سناتور جیووانی آنیلی ثروتمندترین مرد ایتالیا و مالک کارخانجات اتومبیل سازی بود. ادواردو تحصیلات مقدماتی را در ایتالیا طی کرد و بعد به کالج آتلانتیک در انگلستان رفت و پس از آن در رشته ادیان و فلسفه شرق از دانشگاه پرینستون ایالات متحده با اخذ درجه دکتری فارغ التحصیل شد. وی زمانی که قرآن را در میان کتاب های کتابخانه می بیند، کنجکاو می شود و پس از خواندن آن می گوید: احساس می کنم این کلمات، کلمات انسانی و بشری نیست و کلمات حق و نورانی است.

با مطالعه قرآن کریم و رسیدن به برتری معارف اسلام، سرانجام در سال ١٩٧٤م. در دانشگاه نیویورک اسلام خویش را اعلام کرد و سپس با انتخاب مذهب تشیع، نام مهدی را برای خویش برگزید. یهودیان صهیونیست در پی نگرانی از مسلمان شدن او زمینه قتل او را فراهم ساختند. نویسنده کتاب «آشنایی با استشراق» وی را «شهید تشیع» لقب داده است (زمانی، آشنایی با استشراق، ١٣٨٨: ١٦٢).

١٠. ابراهیم خلیل فیلوبوس

ابراهیم خلیل فیلوبوس در سال ١٩١٩م. در اسکندریه به دنیا آمد. تحصیلات ابتدایی و متوسطه را در مدارس آمریکایی سپری کرد و دیپلم تخصصی علوم دینی دانشکده اسیوط را دریافت کرد تا آماده ورود به دانشگاه لاهوت مصر بشود و تحصیلات عالی آیین مسیحیت را برای کشیش شدن بگذارند. شرایط سختی برای ورود به دانشکده لاهوت برای او پیش آمد؛ زیرا میبایست گواهی ایمانی و استعداد عالی خود را برای پذیرش ارائه دهد. سر انجام وارد دانشکده شد و نزد اساتید آمریکایی و مصری شروع به تحصیل کرد. رساله پایان نامه وی «راهکار تبلیغ مسیحیت در بین مسلمانان» بود. در سال ١٩٥٢م. فوق لیسانس تبشیر را از دانشگاه برنستون آمریکا گرفت و استاد دانشگاه لاهوت اسیوط شد (معدی، قساوسة و مبشرون و منصرون و احبار اسلموا، ٢٠٠٧: ١٧-٢٦؛ همو، علماء و حکماء من الغرب انصفوا الاسلام، ١٩).

وی می نویسد: موضوع درس من «مغالطه ها و بررسی اشکالات و تناقضات قرآن» بود، اما هرچه بیشتر قرآن را به این هدف مطالعه می کردم، بیشتر به حقانیت آن پی می بردم تا آنکه پس از یک سخنرانی علیه اسلام و قرآن در کنفرانس تبشیری که در هتل «کترالت اسوان» تشکیل شده بود، احساس عذاب وجدان کردم که چرا این قدر دروغ می گویم. آن شب مرتب در اندیشه بودم و آیه «لَوْ أَنْزلْنا هذَا الْقرآن عَلی جَبَل لَرأَیتَهُ خاشعاُمتَصدعا من خَشْیة الله...»(حشر /٢١) و آیه «لَتجدَن أَشَد الناس عَداَوة للذینَ آَمنُوا الْیهُودَ...» (مائده /٨٢) را تلاوت می کردم. آن شب تصمیم گرفتم و دین مبین اسلام را انتخاب و اعلام کردم (زمانی، مستشرقان و قرآن، ١٣٨٨: ٣٤١). زیرا از نظر او اسلام دین منطق و عقل است و بر خلاف مسیحیت که آباء کلیسا و کشیشان را واسطه میان خدا و انسان قرار داده، هیچ واسطه ای بین خداوند و انسان قرار نداده است (محمد فی التوراة و الانجیل، ١٧٣؛ به نقل از: علماء و حکماء من الغرب انصفوا الاسلام، ٨٤) و بدین سان در سال ١٩٥٩م. به دین مبین اسلام مشرف شد (همان، ١٩) و نام «حاج ابراهیم خلیل احمد» برای خود انتخاب نمود.

وی بعد از پذیرش اسلام کتاب های نفیسی به رشته نگارش درآورد. برخی از آنها عبارت است از: محمد فی التوراة و الانجیل و القرآن، المستشرقون و المبشرون فی العالم العربی و الاسلامی، الاستشراق و التبشیر و صلتهما بالامبریالیة العالمیه، المسیح انسان لااله، الاسلام فی الکتب السماویه، المخطط التبشیری والاستعمار، اعرف عدوک (اسرائیل) (معدی، قساوسة و مبشرون و منصرون و احبار اسلموا، ١٧).

١١. والریاپوروخوا

والریاپوروخوا در شمالی ترین نقطه اوهتا (Uhta) روسیه در خانواده ای مسیحی به دنیا آمد. در دو ماهگی پدرش کشته شد و بعدها به همراه مادرش در مسکو زندگی را گذراند. مدرک دانشگاهی فوق لیسانس خود را در مسکو از دانشگاه زبان های خارجی (انگلیسی و آلمانی) و دکترا را از آکادمی علوم روسیه بخش فلسفه گرفت و به تدریس در دانشگاه مشغول شد. وی با فردی سوری تبار به نام محمد سعید الرشد، مسئول مرکز اسلامی «الفرقان» روسیه، ازدواج کرد؛ ازدواجی که زمینه آشنایی او را با اسلام و قرآن کریم فراهم نمود (خرمشاهی، دانشنامه قرآن و قرآن پژوهی، ١٣٧٧: ٥٤٢).

وی دلیل مسلمان شدن خود را چنین بیان کرده است: به خاطر مطالعه و دقت در قرآن کریم مسلمان شدم و دیدم که دین ما مسیحیت و دین یهود و همه ادیان الهی محدود به زمانی خاص بودند. این در حالی است که پیامبران ادیان، وعده دینی ماندگار و جاودانه به مردم داده اند. وقتی درباره دین اسلام و قرآن تحقیق و جست وجو کردم، با اطمینان قلبی اسلام را به عنوان تنها دین ماندگار پذیرفتم و مسلمان شدم (مجله پرسمان، مهر١٣٨٣، ش ٢٥).

وی نخستین زن روسی زبان است که بعد از مسلمان شدن به ترجمه قرآن کریم پرداخته و آن را در مدت شش سال در کشور سوریه و با عنایت به سنت های اسلامی و بهره گیری از کمک های محققان مختلف مسلمان به سامان رسانده است (خرمشاهی، دانشنامه قرآن و قرآن پژوهی، ١٣٧٧: ٥٤٢). همسر وی که از صاحب نظران علوم دینی و مسائل قرآنی و آشنا به زبان روسی است نیز بر ترجمه وی نظارت داشته است. به نظر کارشناسان دکتر پوروخوا بهترین ترجمه قرآن کریم را به زبان روسی ارائه نموده است.

خانم دکتر پروخووا درباره چگونگی انجام این مهم می گوید: مطالعه قرآن آن چنان مرا شیفته کرد که تصمیم به ترجمه آن به زبان روسی گرفتم. وی با توجه به این حدیث نبوی که «قرآن را بیاموزید و به دیگران تعلیم دهید» می گوید: با این ترجمه خواسته ام که ندای قرآن را به گوش هم وطنان روسی خود برسانم.

وی انگیزه خود را از ترجمه قرآن کریم به زبان روسی چنین بیان می کند: قرآن قبل از انقلاب روسیه بارها توسط غیر مسلمانان به زبان روسی ترجمه شده بود، ولی هیچ کدام مورد تأیید نبود. چون همگی با دیدگاه مسیحیت به قرآن می نگریستند.

من بعد از مسلمان شدن احساس کردم وظیفه دارم تا این کار را به طور دقیق و درست انجام دهم... بی وقفه در این زمینه کار کردم و خوشبختانه موفق شدم ترجمه ای ارائه دهم که هم با استقبال جامعه روسیه و هم با تأئید علمای اسلام رو به رو شود (مجله پرسمان، مهر١٣٨٣، ش ٢٥).

در جایی دیگر میگوید: انگیزه من از ترجمه قرآن کریم به زبان روسی به این جهت بود که معتقد شدم که قرآن مجید اولین و آخرین کلام خداست که اصالت بینظیرش را حفظ کرده و از دستبرد زمان و اشخاص محفوظ مانده است. از طرفی، در وجود خود تمام امکانات (معنوی و مادی) را برای انجام ترجمه میدیدم؛ از این رو در صدد برآمدم که دقیق ترین و مناسب ترین معنای متن را ارائه دهم (خرمشاهی، دانشنامه قرآن و قرآن پژوهی، ١٣٧٧: ٥٤٢). درباره اهمیت این ترجمه باید اذعان داشت که یکی از خلأهای آشنایی روسی زبانان با قرآن را از میان برداشته و دسترسی مستقیم به قرآن را برای آنان فراهم آورده است. (www.al-shia.com)

١٢. عبدالکریم جرمانوس

پروفسور عبدالکریم جرمانوس مستشرق معروف مجارستانی است که در اثر تحقیقات خود در سال ١٩٣٠م. اسلام آورد (رضوان، آراء المستشرقین حول القرآن الکریم و تفسیره، ١٩٩٢: ٣٧/١). وی در سال ١٩٣٠ میلادی در دانشگاه بنگال در هند معلم بود. در دانشگاه با تعلیمات اسلام آشنا شد و اسلام را پذیرفت. بعد از مسلمان شدن اسم «عبدالکریم را برای خودش انتخاب کرد چون می گوید: جدا خداوند نسبت به من خیلی کریم بوده و مرا همیشه در زندگی موفق داشته است».

سپس به مکه مشرف شد و مدت ها در کشورهای اسلامی و عربی در دانشکده های مختلف تدریس کرد. در کتابخانه ی خود نسخه های متعدد قرآن کریم به زبان های مختلف را گرد آورد و به آنها افتخار می کرد. (موسسه در راه حق، چرا مسلمان شدم، 1360: 97).

محمود عقاد او را به مثابه ده دانشمند در یک نفر توصیف کرده است (معدی، علم اءو مفک رون و ادب اءو فلاس فة اس لموا، ٢٠٠٧: ٣٠). وی به هشت زبان عربی، فارسی، ترکی، اردو، آلمانی، فرانسوی، مجاری، یونانی، لاتینی، ایتالیایی و انگلیسی تسلط داشت و تألیفات خویش را با آنها به جهان عرضه کرد (همان، ٣١).

وی از جمله مستشرقانی است که وثاقت حقایق علمی قرآن کریم سبب شده تا دین مبین اسلام را بپذیرد (رضوان، آراء المستشرقین حول القرآن الکریم و تفسیره، ١٩٩٢: ٣٧/١). وی پس از مسلمان شدن بیش از ١٥٠ عنوان کتاب درباره اسلام تألیف کرد (همان؛ معدی، علماءو مفکرون و ادباءو فلاسفة اسلموا، ٢٠٠٧: ٣٠).

برخی از آثار او عبارت است از: معانی القرآن، الحرکات الحدیثة فی الاسلام، شوامخ الادب العربی، الله اکبر، الثورة الترکیة، قومیة العربیة، التیارات الحدیثة فی الاسلام، اکتشاف الجزیرة العربیة و سوریا و العراق و غزوها، نهضة الثقافة العربیة، دراسات فی الترکیبات اللغویة العربیة، ابن الرومی، بین المفکرین، نحو انوار الشرق، منتخب الشعراء العرب، فی ثقافة الاسلامیة، ادب المغرب (معدی، علماء و مفکرون و ادباء و فلاسفة اسلموا، ٢٠٠٧: ٣٠و ٣٤).

١٣. مارگرت مارکوس (١٩٣٤)

وی در سال ١٩٣٤م. در نیویورک به دنیا آمد. خانواده وی یهودی و اصالتا آلمانی بود که به شریعت یهود ملتزم نبودند. بنا به گفته نامبرده، خانواده اش قدم به قدم در دوری یافتن از دین به مارکسیسم نزدیک تر می شد و رفته رفته به الحاد روی آوردند (عبدالرحمن، جاذبیة الاسلام الروحیة، ٢٠٠٩: ٤٧).

روند آشنایی وی با قرآن کریم از علاقه شدید او به موسیقی به ویژه موسیقی عربی آغاز شد. در سن هیجده سالگی برای اولین بار قرائت سوره مریم را با نوای خانم ام کلثوم استماع کرد و بسیار متأثر شد (همان، ٥١-٥٣).

پس از تشرف به دین اسلام در سال ١٩٦١م. نام «مریم جمیله» را برای خویش انتخاب کرد. وی درباره علت پذیرش دین اسلام می نویسد: پس از آنکه همه کیش های بزرگ را مورد بررسی قرار دادم، به این نتیجه رسیدم که به طور کلی همه مذاهب بزرگ یکی بوده اند، ولی به مرور زمان فاسد شده اند، اما هیچ یک از اندیشه هایی که مرا منزجر ساخته بود در اسلام پیدا نمی شد، بلکه به صورت روز افزونی احساس می کردم که اسلام آن مذهب اصیلی است که طهارت خودش را حفظ کرده است (عطایی اصفهانی، اعترافات، ١٣٨٣: ١٧٥/٢).

وقتی من تمایل پیدا کردم که اسلام را قبول کنم، خانواده ام در این باره با من بحث و گفت وگو می کردند و به من اخطار میدادند که چون اسلام در صحنه زندگی آمریکایی سهمی ندارد، زندگی من پیچیده و مشکل خواهد شد. در این ایام من مریض شدم و پدر و مادرم با ناامیدی مرا به بیمارستان سپردند، ولی نذر کردم که اگر بهبود پیدا کردم رسما به دین اسلام می پیوندم که بعد از این نذر خیلی زود شفا پیدا کردم و اسلام خویش را اعلام کردم (همان).

وی از طریق مکاتبات خود با ابوالاعلی مودودی در پاکستان پرسش های مختلف خویش را در زمینه های مختلف مطرح می کرد.

وی این مکاتبات را در کتابش به نام «جاذبه اسلام» گرد آورده که به فارسی نیز ترجمه شده و از معروف ترین تألیفات اوست. مریم جمیله در زمان حیات ابوالاعلی مودودی به پاکستان مهاجرت کرد و پس از ازدواج در شهر لاهور سکنی گزید.

مریم جمیله در پژوهش های خویش پیرامون سنت نبوی (ص) با استناد به آیه ٥٩سوره نساء به این حقیقت اسلامی رسید که انکار سنت نبوی بسان انکار قرآن کریم است؛ زیرا خود قرآن اطاعت از خدا و اطاعت از رسول اکرم (ص) را بر مؤمنان واجب کرده است: «یا أَیهَا الذینَ آَمنُوا أَطیعُوا الله و أَطیعُوا الرُسولَ و أُولی الأْمر منْکُم فَإن تَناَزعْتُم فی شیء فردوه إلَی الله و الرسُول إنْ کُنْتُم تؤمنُون بالله و الْیوْم اْلآخر ذلکَ خَیر و أَحْسَن تَأْویلا» (نساء/٥٩؛ عبدالرحمن، جاذبیة الاسلام الروحیة، ٢٠٠٩: ٥٨).

مریم جمیله در باره قرآن کریم میگوید: قرآن وحی از سوی خداست و تألیفی بشری نیست که به وسیله محمد (ص) صورت گرفته باشد چنان که برخی همچون جرج سال و گروهی از مبشران و مستشرقانی که از اسلام حقد و کینه دارند، چنین گمانی دارند، بلکه قرآن پاسخ هایی قانع کننده ای است که برای حل مشکلات بزرگ حیات بشری ارائه شده است؛ پاسخ هایی که در هیچ دین دیگری یا در هیچ فلسفه دیگری دست یافتنی نیست (همان).

این دانشمندان آمریکایی جنبه های اعجاز قرآن را چنین ترسیم می کند: جنبه اعجاز قرآن نه فقط مربوط به اصل و محتویات آن، بلکه مربوط به شکل و ظاهر آن نیز می باشد. وی همچنین درباره تحدی قرآن می گوید: چگونه مردی درس نخوانده توانسته است چنان اثری را به وجود بیاورد که نه فقط بالاتر و برتر از آن چیزی وجود ندارد، بلکه قابل مقایسه نیست. قرآن مقامی دارد که حتی اگر جن و انس با یکدیگر همکاری کنند نمیتوانند شبیه آن را به وجود بیاورند. حضرت محمد (ص) از طرف خدا اجازه داشت تا همه مخالفان را به مبارزه دعوت کند که یک سوره نظیر آن بیاورند. طرف های این مبارزه هیچ وقت نتوانستند نظیر آن را بیاورند (علیقلی، قرآن از دیدگاه ١١٤ دانشمند جهان، ٢٤؛ نظریه دانشمندان جهان درباره قرآن و محمد (ص)، ٢٧).

مریم جمیله تا کنون کتاب ها و مقالات بسیاری راجع به اسلام به انگلیسی نگاشته است. تعداد تألیفات او ٢٦ عنوان کتاب است (عبدالرحمن، جاذبیة الاس لام الروحی ة، ٢٠٠٩: ٦٢). برخی از او به سفیر اسلام در گستره جهان یاد کرده اند که به زبان انگلیسی رسالت خویش را انجام داده است (همان، ٦٣).

از آثار او می توان به موارد ذیل اشاره کرد: اسلام در برابر غرب؛ منشور نهضت اسلام؛ اسلام و غرض وزری های خاورشناسان؛ اسلام و مدرنیسم؛ اسلام در تئوری و عمل؛ اسلام در برابر اهل کتاب در گذشته و حال؛ احمد خلیل (شرح حال یک پناهنده عرب فلسطین)؛ اسلام، مورد حمله از خارج و داخل ؛ تمدن غرب بالذات محکوم است؛ جاذبه اسلام (-www.al shia.com؛ نیز، ر.ک: عبدالرحمن، جاذبیة الاسلام الروحیة، ٢٠٠٩: ٨٠).

نخستین مجموعه مقالات وی به نام «اسلام در برابر غرب» به فارسی ترجمه شده است. پیام زیر به عنوان یک اعتراف از سوی یک اسقف کاتولیک که حاوی نکات مهمی درباره اسلام و مسیحیت است، از این کتاب است: اسقف یوسف کیوانوکا ضمن پیام مخصوصش که حاکی از نگرانی شدید مبلغان مسیحی در سرزمین اوگاندا می باشد، خطاب به پاپ یوحنا چنین می گوید:

«اینکه مسلمانان می توانند آفریقا را تسخیر کنند، واضح ترین دلیل عجز کامل مسیحیت در آفریقاست. با وجود اینکه از میان مذاهب مختلف دنیا تنها مبلغان مسیحی از تبلیغ مذهب در آفریقا برخوردارند و امور تعلیم و تربیت آفریقا هم در اختیار آنهاست و با وجود مدارس فراوان و بیمارستان های متعددی که به منظور مسیحی کردن مردم تأسیس کرده اند، مسیحیت در آفریقا تأثیر اندکی دارد و کمی تأثیر آن به حدی است که یکی از همکاران نیجریه نزد نماینده نیویورک تایمز اعتراف کرده که عده ای از آفریقایی هایی که وی مسیحی نموده و آنها را در کلیسای کاتولیکی رم غسل تعمید داده است، فعلا به طور منظم و مرتب نماز میخوانند و به مساجد محلی می روند و در ماه رمضان روزه می گیرند» (شریعتی، وحی و نبوت در پرتو قرآن، ١٣٨٤: ٤١٣).

١٤.ر.ج. فلورز

فلورز از کشیشان بلندپایه انگلیسی و از مستشرقانی است که در اثر تحقیقات و تفکرات عمیق خویش به اسلام و مذهب تشیع گرایش یافت. وی گرایش عمیق خود را از مذهب مسیحی ارتدوکس به اسلام و تشیع چنین بیان می کند: عاملی که مرا به ترک دین غربی خودم یعنی ارتدوکس و پذیرفتن یک دین شرقی یعنی اسلام فراخواند، زاییده عواطف و احساسات نبوده بلکه نتیجه مراجعات تفصیلی، تفکر عمیق و اجابت نیایش ها و مطالباتم از جانب خداوند بوده است... بعد از انتصابم به مقام کشیشی مشاغل مربوط به کلیسا را رها کرده و وقتم را به مراجعه بیماران و معالجه ایشان گذراندم و در این دوره هم فرصتی برای وقوف بر اعمال فرقه ارتدوکس و سایر فرقه ها داشتم که با کمال تأسف غیر از ریا و عقاید خرافی محض چیزی ندیدم. بنابراین، توسعه دین اسلام و صحت طبیعی و واقعی روش مسلمانان اثر نهایی خود را برای تصمیم جازم من بر پذیرفتن این دین گذاشت و من مصمم شدم که تمام عاداتم به دین مسیحیت غربی را قطع کنم (www.al-shia.com).

وی طی نامه ای به رئیس سازمان شیعه امامیه در لندن راز گرایش خویش را به تشیع چنین بیان می دارد: «اتقان و استواری مکتب جعفری و آمیختگی آن با عطوفت، عدالت انسانی، دوری از خرافات و هر گونه بیهودگی و قدردانی عظیم این مکتب از ارزش خدمت به خلق و تعاون و روابط نیک انسانی با یکدیگر راز گرایش من به تشیع است».

١٥. میشو بیللر

میشو بیللر (Beuaire -E Michaux) از اعلام و دانشمندان بنام تاریخ مغرب است. وی مدتی مدیر حرکت علمی در فرانسه بود. بعد از اسلام آوردن با زن مغربی ازدواج کرد و همچون اهل مغرب از حیث عبادت، رفتار و گویش زندگی کرد (عقیقی، المستشرقون، ١٣٧٨: ٢٢٠/١).

کتاب ها و مقالات متعدد و مفیدی از وی در مجلات مختلف انتشار یافته است. نجیب العقیقی در کتاب المستشرقون برخی از آثار قلمی او را چنین گزارش کرده است :

علم الروایه، القصر الکبیر، قبائل العرب فی وادی لقوس، مسلمو الجزائر فی المغرب، وصف مدینة فاس، الغرب، الحبوس فی طنجة، الخرافة و المغرب، الاسلام و المغرب، الجمعیات الدینیة فی المغرب، حول الریف، علم الاجتماع المغربی، الوهابیون فی المغرب این آثار در مجله مجله المحفوظات المغربیة انتشار یافته است.

بربر المغرب، ملکیات الحبوس و الملکات المخزن، فی قصر سلطان المغرب، حق التملک فی المغرب، عادات البربر عند قبائل العرب، الاسلام و دولة المغرب، الرق فی المغرب، الضریبة و القانون الاسلامی فی المغرب، استشارت مغربیة فی ام ر الخلافة، دراسات مغربیة، بعض مظاهر الاسلامی لدی البربر این مقالات و مقالاتی دیگر از او در مجله العالم الاسلامی منتشر شده است تاریخ الجمعیات المغربیة، السماع، الارض المشاعة فی المغرب از دیگر مقالات اوست (عقیقی، المستشرقون، ١٣٧٨: ٢٢١/١).

١٦. تامس بالنیتن اروینگ

دکتر تامس بالنتین اروینگ (T. B. Irving) مستشرق آمریکایی است که از مسیحیت به اسلام گرویده و نام «حاج تعلیم علی» را برای خود برگزید (بی آزار شیرازی، قرآن ناطق، ١٣٧٦: ٢١٧). وی رئیس بخش علوم و فنون اسلامی کالج آمریکایی در شیکاگو و استاد برجسته دانشگاه تنسی و متخصص در زبان شناسی بود.

دکتر اروینگ (حاج تعلیم علی) که خود از مترجمان قرآن کریم است و قرآن را برای نخستین بار با نثر انگلیسی جدید ترجمه و منتشر کرد (زمانی، آشنایی با استشراق، ١٣٨٨: ١٦١)، همچون بسیاری دیگر از قبیل محمد مارمادوک پیکتال و محمد اسد با مطالعه ترجمه قرآن جرج سیل  که با ١٢٣ بار تجدید چاپ در اروپا و آمریکا بسیاری از تهمت ها را زدود  مسلمان شد (ر.ک: بی آزار شیرازی، قرآن ناطق، ١٣٧٦: ٤٤٦). وی بعد از بیست و سه سال تلاش برای ترجمه تفسیری قرآن به زبان انگلیسی  آمریکایی (عقیقی، طبقات مفسران شیعه، ١٣٧٨: ٩٠) درباره ترجمه قرآن به این نتیجه می رسد که «قرآن را باید ترجمه ناپذیر دانست؛ چه هر بار که انسان به متن عربی اصلی باز می گردد، معانی جدید و راه های تازه ای برای ترجمه یا تعبیر آن می یابد» (بی آزار شیرازی، قرآن ناطق، ١٣٧٦: ٢١٨).

اروینگ در مقدمه ترجمه خود ترجمه های گذشته را مورد نقد قرار می دهد و تحقیقات جهت دار و غرض آلود نولدکه و بل را بیاهمیت می خواند. وی همچنین کوشیده است بخشی از قصور اروپاییان را نسبت اسلام جبران کند و تلاش کرده که اسلام را از درون و در پرتو قرآن و سایر امهات آن ببیند.

وی در بخش دیگر مقدمه، بحث زبان شناختی دقیقی درباره ساختار زبان عربی در مقایسه با زبان انگلیسی مطرح می کند و درباره رعایت سبک در نثر ترجمه می نویسد: «این ترجمه بر حسب اقتضای متن اصلی عربی یا به نثرهای عادی و یا به شعر آزاد و موزون انجام گرفته است... اگر ترجمه من حسنی داشته باشد، صرفا در این است که برای مردم مسلمان جوان آمریکا و کانادا در عهد نوجوانیشان می تواند نثری بی تصنع و بی تکلف باشد» (بی آزار شیرازی، قرآن ناطق، ١٣٧٦: ٢١٨).

قرآن پژوه معاصر، استاد خرمشاهی، پس از بررسی «اجمالی سه ترجمه انگلیسی قرآن از اروینگ، آربری و پیکتال چنین اظهار نظر کرده است که ترجمه اروینگ در مقایسه با ترجمه ادیبانه و شاعرانه آربری و ترجمه پیکتال با سبک ترجمه های قدیمی کتاب مقدس (عهدین)، ترجمه ای ساده و زودیاب امروزین است» (عقیقی، طبقات مفسران شیعه، ١٣٧٨: ٩٠به نقل از: نشر دانش، سال هفتم، شماره دوم ص ٣٤). این ترجمه بدون متن عربی و با مقدمه ای کوتاه در ابتدای هر سوره انتشار یافته است (ترجمان وحی، ١٢٥/٢؛ ٣٢/١٢؛ ٦٢/١٤).

نتیجه

با توجه به سخنانی که مستشرقان هدایت یافته بیان داشته یا در آثار خویش نگاشته اند، اینان با مطالعه قرآن کریم و ملاحظه موافقت آموزه های قرآن با عقل، علم و فطرت را دلیل مسلمان شدن خویش اعلام کرده اند و این حاکی از روحیه تحقیق پذیری و انصاف در برخورد با مطالب سرشار از حقیقت است. از این رو، لازم است دیگر مستشرقانی که هدایت یافته و دین مبین اسلام را برگزیده اند، شناسایی و به جامعه اسلامی و جوامع غیر مسلمان معرفی شوند و دلیل پذیرش دین اسلام از سوی آنان نیز به روشنی بیان گردد؛ چه این امر ممکن است زمینه هدایت دیگران را نیز فراهم آورد یا دست کم منصفان دیگری را نیز به تأمل بیشتری در آموزه های قرآن و اهل بیت (ع) وا دارد.

منابع

١ ارنست، کارل. ١٣90ش، اقتدا به محمد (ص)، ترجمه قاسم کاکایی، تهران، هرمس

٢ اسپوزیتو، جان ل 1391ش، دایرة المعارف جهان نوین اسلام، ترجمه حسن طارمی و دیگران، تهران، نشر کنگره  نشر کتاب مرجع

٣ اسد، محمد، الاسلام علی مفترق الطرق

4 اسلام و غرب 1378ش، شماره ١

5 افتخارزاده، رضا 1383ش، سیر تاریخی و ارزیابی اندیشه شرق شناسی، تهران، نشر هزاران

6 آل اسحاق خوئینی، علی. 1370ش، اسلام از دیدگاه دانشمندان جهان، قم، دفتر تبلیغات اسلامی

٧ بوکای، موریس بیتا، عهدین، قرآن و علم، ترجمه حسن حبیبی، بیجا، سلمان، بیتا

٨ بوکای، موریس 1375ش، دراسة الکتب المقدسة فی ضوء المعارف الحدیثه، قاهره، مکتبة مدبولی

٩ بوکای، موریس 1385ش، مقایسه ای میان تورات و انجیل، ترجمه ذبیح الله دبیر، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی

١٠ بی آزار شیرازی، عبدالکریم 1376ش، قرآن ناطق، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی

١١ پرسمان، نهاد دفتر نمایندگی مقام معظم رهبری، قم، شماره 2٥، سال 1383ش

١٢ توحیدی، صلاح الدین 1383ش، قرآن کتابی شگفت انگیز، تهران، نشر احسان

١٣ تورمیدا، انسلم بیتا، تحفة الأریب فی الرد علی اهل الصلیب، تحقیق محمود علی حمایة، قاهرة، دارالمعارف، چاپ دوم

١4 حدیدی، جواد 1373ش، اسلام از نگاه ولتر، تهران، مرکز نشر دانشگاهی، چاپ پنجم

١5 حلمی، محمد 1994م، علماء الغرب یدخلون الاسلام، بیجا، النهضة العربیة

١6 حمدان، نذیر 1988م، مستشرقون؛ سیاسیون  جامعیون  مجمعیون، عربستان، مکتبة الصدیق

١٧ خرمشاهی، بهاءالدین 1377ش، دانشنامه قرآن و قرآن پژوهی، تهران، دوستان و ناهید

١٨ رضایی اصفهانی، محمد علی و جمعی از فضلای حوزه و دانشگاه ١٣٨٣ش، ترجم ه قرآن کریم، موسسه فرهنگی دارالذکر

١٩ رضوان، عمر بن ابراهیم 1992م، آراء المستشرقین حول القرآن و تفسیره، ریاض، دار الطیبة

٢٠ زرکلی، خیر الدین. 1980م، الاعلام، بیروت، دار العلم للملایین، چاپ پنجم

٢١ زمانی، محمد حسن 1388ش، آشنایی با استشراق، قم، جامعة المصطفی

٢٢ زمانی، محمد حسن 1388ش، مستشرقان و قرآن، قم، بوستان کتاب، چاپ سوم

٢٣ السباعی، مصطفی 1405ق، الاستشراق والمستشرقون ما لهم وما علیهم، بیروت، المکتب الاسلامی

٢4 شاهد، رئیس اعظم 1386ش، اعجاز قرآن از دیدگاه مستشرقان، قم، مرکز جهانی علوم اسلامی

٢5 شرف الدین، سیدعلی 1386ش، قرآن اور مستشرقین، قم، مرکز جهانی علوم اسلامی

٢6 شلبی، احمد، الاسلام 1997م، قاهره، مکتبه التحفة المصریه، چاپ دوزادهم

٢٧ شلبی، متولی یوسف 1968م، أضواء علی المسیحیة، الدار الکویتیة

٢٨ صلاح، المکفرون الغربیون المسلمون

٢٩ عبدالرحمن، احمد 2009م، جاذبیة الاسلام الروحیة، قاهره، مکتبة وهبة

٣٠ عبدالرزاق، صلاح 2008م، المفکرون الغربیون المسلمون، بیروت، دارالهادی، چاپ دوم

٣١ عطائی اصفهانی، محمدعلی 1383ش، اعترافات، انتشارات حضرت عباس

٣٢ عقیقی بخشایشی، عبدالرحیم 1378ش، طبقات المفسرین شیعه، قم، نوید اسلام، چاپ چهارم

٣٣ عقیقی، نجیب، المستشرقون، قاهره، دار المعارف، چاپ چهارم

٣4 علی الصغیر، محمد حسین ١٤١٣ق، الدراسات القرآنیه، مکتب الاعلام الاسلامی

٣5 علیقلی، محمد محمدی 1375ش، قرآن از دیدگاه ١١٤ دانشمند جهان، قم، سینا

٣6 العیثی، عرفات کامل بیتا، رجال و نساء اسلموا، المکتب المصری الحدیث،

٣٧ غایی، احمد 1387ش، وهابیگری انگار، مشهد، آستان قدس رضوی، چاپ دوم

٣٨ فیلپی، هاری سانت 2001 م، بنات سباء، ریاض، مکتبة العبیکان

٣٩ کافی، حسن. 1370ش، شناخت اسلام از نظر وحی وتعالیم، میقات

4٠ کامل عبدالصمد، محمد بیتا، الجانب الخفی وراء اسلام هؤلاء،بیجا، الدار المصریة اللبنانیة

4١ کتاب مقدس 1995م، انجمن بین المللی کتاب مقدس

4٢ محمدتقی، شریعتی 1384ش، وحی و نبوت در پرتو قرآن، تهران، مؤسسه تحقیقات و توسعه علوم انسانی

4٣ محمدی اشتهاردی 1381ش، چرا شیعه شدیم، تهران، نشر مطهر

44 مرکز الابحاث العقائدیة. 1430ق، موسوعة من حیاة المستبصرین، قم

45 معدی، حسینی الحسینی. 2006م، الرسول فی عیون غربیه منصفه، قاهره، دار الکتاب العربی

46 معدی، حسینی الحسینی. 2006م، من مشاهیر العالم الذین اسلموا، دمشق  قاهره، دار الکتب العربی

4٧ معدی، حسینی الحسینی. 2007م، علماءو مفکرون و ادباءو فلاسفة اسلموا، دمشق  قاهره، دار الکتب العربی

4٨ منتخب فرهنگ فلسفی، ترجمه نصرا& فلسفی، تهران، 1337ش

4٩ مهری املشی، قربانعلی 1384ش، علی از زبان دیگران، عصر جوان

5٠ میدانی، عبدالرحمن حسن حبنکة. 2000م، اجنحة المکر الثلاثه و خوافیها، دمشق، دارالقلم، چاپ هشتم

5١ نظریه دانشمندان جهان درباره قرآن و محمد (ص)1362ش، تهران، عطایی

5٢ هوفمان، مراد ویلفرد 1992م، یومیات المانی مسلم، ترجمه عباس رشدب العماری، قاهره، مرکز الاهرام

5٣ هیأت تحریریه. 1360ش، چرا مسلمان شدم؟، قم، موسسه در راه حق، چاپ چهارم

54 گفت وگویی با پروفسور تسویتان تئوفانوف»، ترجمان وحی، قم، سال هفتم، شماره اول

پی نوشت ها:

 

[1] لاجُناح عَلَیکُم إن طَلْقتُمُ النساءَ ما لَم تَمَسوهُن أْو تَفْرضُوا لَهُن فَریضَة وَ متعُوهُن عَلَی الْمُوسع قَدرهُ و عَلَی الْمقتر قدرهُ متاعا بالْمَعْروف حقا عَلَی الْمُحْسنینَ و إن طَلْتُمُوهُن من قَبْل أَن تَمَسوهُن و قَدْ فَرضْتُم لَهُن فَریضَة فَنْصُف ما فرضْتُمْ إلا أَن یعفُون أْو یعْفُوَا الذی بیده عقدَةُ النکاح و أَن تَعْفُوا أَقْرَب للتْقوی و لا تَنْسوُا الْفَضْلَ بینَکم إن الله بما تَعْمَلُونَ بصیر  (بقره /٢٣٦-٢٣٧)؛ «هیچ گناهی بر شما نیست اگر زنان را طلاق دهید، مادامی که با آنان تماس نگرفته اید یا برایشان مهریه ای تعیین نکرده اید. و (در این هنگام با هدیه ای مناسب) بهره مندشان سازید. توانگر به اندازه [توانایی] اش و تنگدست به اندازه خودش کالایی (به عنوان هدیه ای) پسندیده بدهد. [و این کار] حقی بر عهده نیکوکاران است. و اگر آن (زن)ان را، پیش از آنکه با آنان تماس بگیرید، و در حالی که مهری برای آنها تعیین کرده اید، طلاقشان دهید، پس نصف آنچه را تعیین کرده اید (به آنان بدهید) مگر اینکه [آنان] ببخشند؛ یا کسی که پیوند ازدواج به دست اوست، ببخشد. و گذشت کردن (شما) به پارسایی (و خودنگهداری) نزدیک تر است. و بخشش را در میان خودتان فراموش نکنید، که خدا به آنچه انجام می دهید بیناست».

[2] ادامه آیه و ترجمه آن چنین است: «لتکُون لمن خَلْفَکَ آیة و إن کَثیرا منَ الناس عَنْ آیاتنا لَغافلُون» (یونس /٩٢)؛ «و[لی] امروز تو را با زره ات نجات می دهیم (و بدنت را بر بلندی می نهیم)، تا برای کسانی که پس از تو هستند، نشانه (عبرت آموزی) باشی! و قطعا بسیاری از مردم، از نشانه های ما غافلند».

قیمت بک لینک و رپورتاژ
نظرات خوانندگان نظر شما در مورد این مطلب؟
اولین فردی باشید که در مورد این مطلب نظر می دهید
ارسال نظر
پیشخوان